تومور مغزی بدخیم چیست؟

تومور مغزی بدخیم واژه‌ای است که ذهن همه را به سمت سرطان مغز می‌برد و تصور وحشتناکی ایجاد می‌کند. در این نوع تومور مغزی که در بافت مغز و نخاع تشکیل می‌شود و گرید 3 و 4 را دارد، سلول‌ها سریع رشد می‌کنند و به نواحی مجاور از جمله ستون فقرات، متاستاز و منتقل می‌شوند. در این مقاله به علائم، نحوه تشخیص، درمان، پیشگیری و انواع تومور مغزی بدخیم می پردازیم؛

علائم تومور مغزی بدخیم شامل چه مواردی است؟

تومور مغزی بدخیم با توجه به محل تشکیل آن می‌تواند نشانه‌های مختلفی داشته باشد که شدت بروز آن در بیماران با یکدیگر متفاوت باشد، اما علائم کلی آن عبارتند از:

سردرد: سردردهای ناگهانی بدون سابقه قبلی، که معمولاً در زمان صبح، هنگام بیدار شدن است.

سرگیجه: سرگیجه‌هایی که همراه با بی اشتهایی و حالت تهوع است.

تشنج و انقباض ماهیچه ها: تشنجی که بدون سابقه قبلی است. شدت این تشنج بالا و باعث گرفتگی همه ماهیچه‌های بدن می‌شود.

دوبینی و تاری دید: دید دوگانه بیمار که مزمن می‌شود، به گونه ای که برای دیدن یک شیء باید سعی کند که آن را واضح ببیند. این عارضه قبلاً در بیمار وجود نداشته است.

اختلال در شنوایی: بیمار دچار گرفتگی و کیپ شدن گوش‌ها می‌شود و برای شنیدن دچار مشکل است.

اختلال در صحبت کردن: بیمار برای ادای کلمات و پیدا کردن واژه مناسب دچار مشکل می شود.

اختلالات رفتاری: یکی از علائم تومور مغزی بدخیم افسردگی شدید و تمایل بیمار به گوشه‌گیری است.

بی حسی دست و پا: در بیماران تومور مغزی بدخیم، شخص احساس گز‌گز شدن، لمسی و سنگینی دست و پا را دارد.

عدم تعادل در راه رفتن: ناتوانی در حفظ تعادل و سخت شدن راه رفتن و نشستن نیز از علائم سرطان تومور مغزی بدخیم است.

انواع تومور‌‎های مغزی بدخیم

تومورهای مغزی بدخیم، براساس محل تشکیل، سلول منشأ، پیچیدگی، سرعت رشد، گرید و میزان شایع بودن آن‌ها بین افراد ( کودکان، بزرگسالان، مردان یا زنان) تقسیم بندی می‌شوند؛ از طرفی، ممکن‌است این تومورها بین مغز و نواحی دیگر بدن مشترک باشد و از طرفی دیگر احتمال دارد از مغز به بخش های دیگر بدن یا بالعکس متاستاز شده باشد؛ در ادامه انواع آن‌ها توضیح داده شده است:

آستروسیستوما

آستروسیستوما، در سیستم عصبی مرکزی CNS (مشترک بین مغز و نخاع) و از سلول‌های آستروسیت تشکیل می‌شود. این نوع تومور می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. گرید 1 و 2 آن خوش‌خیم است و اگر به موقع تشخیص داده و درمان شود قابل کنترل است. گرید 3 و 4 آن به مراتب پروسه درمانی سخت‌تری را درد. آستروسیستوما در مردان بیشتر اتفاق می‌افتد.

گلیوما

این نوع تومور گرید 4 تومور آستروسیستوما است که از رشد سلول‌های گلیال در سیستم عصبی مرکزی تشکیل می‌شوند. تومور گلیوما دارای درمانی دشوار و ترکیبی از جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی می‌باشد. این تومور مشترک بین کودکان و بزرگسالان است.

گلیوبلاستومای چند شکلی(GBM)

گلیوبلاستومای بدترین و خطرناکترین نوع تومور مغزی محسوب می‌شود. تومور GBM که از رشد سلول‌های آستروسیت در مغز و نخاع بوجود می‌آید سرعت رشد بالایی دارد، بیشتر در بزرگسالان اتفاق می‌افتد و به بافت‌های مجاور متاستاز می‌شود. گلیوبلاستومای امکان جراحی کمتری دارد و معمولاً با پرتودرمانی کنترل می‌شود.

نوروبلاستوما

نوروبلاستوما اگرچه نادر است ولی معمولاً در نوزادان و کودکان زیر 4 سال اتفاق می‌افتد. این نوع تومور امکان رشد در تمام قسمت‌های بدن از جمله بافت‌های عصبی مغز را دارد.

کندروسارکوم

کندروسارکوم یک نوع سرطان استخوانی است که به ندرت و کمتر از 5 درصد آن مربوط به مغز می‌شود. این تومور استخوانی معمولاً در سلول‌های غضروف استخوانهای لگن، بازو، ران و زانو تشکیل می‌شود.کندروسارکوم بین خانم ها و آقایان به یک میزان شایع است.

مدوبلاستوما

مدوبلاستوما یک تومور مغزی بدخیم از گرید 4 و دارای سرعت رشد بالایی است. این تومور در ناحیه مخچه تشکیل و باعث ایجاد اختلال در تعادل حرکتی و هماهنگی عضلات بیمار می‌گردد. مدوبلاستوما در کودکان رایج‌تر است.

اپاندیموما

اپندیموما که از رشد سلول‌های اپاندیمی بوجود می‌آید نوعی تومور مغزی نخاعی محسوب می‌شود که ممکن است خوش خیم(غیر سرطانی) یا بدخیم(سرطانی) باشد. تومور اپاندیموما معمولاً در مایع مغزی - نخاعی (CSF) تشکیل می‌شود و در کودکان کم سن و سال رایج‌تر است.

الیگودندروگلیوما

الیگودندروگلیوما یک نوع از تومورهای مغزی بدخیم است که به ندرت اتفاق می‌افتد و در بزرگسالان بیشتر از کودکان رایج است. این تومور در سلول‌های گلیال به نام الیگودندروسیت رشد می‌کند. تومور الیگودندروگلیوما با علائمی نظیر سردرد، تشنج، حالت تهوع و بی حسی دست‌ها و پاها همراه است.

آیا تومور‌های مغزی بدخیم کشنده هستند؟

متأسفانه یک باور غلط و فراگیر در مورد بیماران تومور مغزی بدخیم، نا امیدی از ادامه زندگی است. سرطان پایان زندگی نیست و با تشخیص به موقع و شروع روند درمان می‌توان میزان رشد و شدت علائم آن‌را کنترل کرد؛ ولی از طرفی با توجه به حساسیت بالای این نوع تومور، بیمار باید سریعاً با انتخاب پزشکی با تجربه روند درمان را آغاز کند چون با اتلاف وقت ممکن است عواقبی جبران ناپذیر و حتی مرگ در انتظارش باشد.

لازم به ذکر است که تومورهای بدخیم دارای گرید و شرایط مختلفی هستند، از طرفی وضعیت بدنی و میزان مقاومت بیماران نیز با هم متفاوت است؛ بنابراین نمی‌توان در مورد شانس بهبودی همه ی مبتلایان به تومور مغزی بدخیم بطور یکسان اظهار نظر کرد. در نهایت باید گفت که تشخیص به موقع، انتخاب پزشک مجرب و همچنین داشتن روحیه بالا و امید به زندگی حتماً می‌تواند نقش بسزایی در روند درمانی بیمار ایفا کند.

خطرناک ترین تومور های مغزی بدخیم کدام است؟

خطرناکترین نوع تومور مغزی، گلیوبلاستوما (GBM)است. این تومور بدخیم از گرید 4 است که در سلول‌های آستروسیت رشد می‌کند و با سرعت بالایی به نواحی دیگر متاستاز می‌شود. این تومور با نشانه هایی از جمله سردرد، تشنج، حالت تهوع و دوبینی همراه است. گلیوبلاستوما پروسه درمانی پیچیده‌ای دارد و از ترکیب پرتو‌درمانی، شیمی‌درمانی و جراحی برای کنترل اندازه و شدت آن استفاده می‌شود.

راه های تشخیص تومورهای مغزی بدخیم

تومورهای مغزی بدخیم به دلیل خطرات و عوارضی که ایجاد می‌کنند زندگی شخص را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند. تشخیص سریع‌‍‌تر این عارضه می‌تواند نقش مهمی را برای بهبودی بیمار ایفا کند. تشخیص تومور مغزی بدخیم به کمک ترکیبی از روش های مختلف انجام می‌شود تا پزشک متخصص با اطلاعات بدست آمده از این آزمایشات وضعیت کلی بیمار و پیشرفت تومور را مشخص کند. این روش ها عبارتند از :

• مطالعه سوابق پزشکی بیمار: مطالعه سوابق پزشکی قبلی بیمار شامل بیماری زمینه ای، وضعیت فشار خون، قند، داروهای مصرفی، درمان‌های انجام شده قبلی بیمار و … به تشخیص تومور مغزی بدخیم، پیش بینی عوارض احتمالی و تعیین پروسه درمانی کمک می‌کند.
• تشخیص تومور از طریق آزمایش عصبی: متخصص در این آزمایشات، عملکرد حواس بینایی، شنوایی، رفلاکس عضلانی، تعادل و هماهنگی حرکتی شما را مورد بررسی قرار می‌دهد. این اطلاعات به تشخیص تومور مغزی بدخیم کمک می‌کند.

• تشخیص تومور بدخیم از طریق سی تی اسکن: سی تی اسکن یک روش تصویربرداری پیشرفته برای تشخیص تومور مغزی بدخیم است که به کمک اشعه ایکس انجام می‌شود. در این روش تصاویر سه بعدی دقیقی از بافت‌های سیستم عصبی مرکزی CNS برای کنترل رفتار توده و تغییرات غیر عادی تومور مغزی را ارائه می‌شود.
• تشخیص تومور مغزی بدخیم از طریق MRI: یکی از روش‌های تشخیص تومور مغزی بدخیم استفاده از تصویربرداری ام آر آی است. در MRI با ایجاد میدان‌های مغناطیسی قوی توسط امواج رادیویی، تصاویر دقیقی بدست می‌آید. متخصص با مانیتورینگ این خروجی، موقعیت، اندازه و نحوه رفتار تومور را بررسی می‌کند.
• بیوپسی: بیوپسی یا نمونه‌برداری یکی دیگر از روش‌های تشخیص و ارزیابی رفتار تومور مغزی بدخیم است. در این روش جراح از محل بافت توده تکه‌برداری کرده و جزئیات آن‌را در شرایط آزمایشگاهی زیر میکروسکوپ تجزیه و تحلیل می‌کند. بیوپسی ممکن است از طریق جراحی باز یا به کمک سوزن‌های ریز انجام شود.

تفاوت تومور‌های مغزی خوش‌خیم با تومور مغزی بدخیم

سیستم عصبی مرکزی مغز و نخاع مانند هر جای دیگر بدن ممکن است دچار تومور شود. به زبان ساده هر سلولی که از روند رشد طبیعی خود فاصله بگیرد و بیش از حد نرمال تکثیر شود، تبدیل به تومور یا توده می‌شود.

برای تومورها دو حالت وجود دارد؛ اگر تومور به بخش‌های مجاور منتقل نشود خوش خیم بوده و اگر به سایر نقاط بدن گسترش یا اصطلاحاً متاستاز شود، تومور بدخیم سرطانی نامیده می‌شود. در واقع تفاوت آن‌ها در این‌است که تومورهای بدخیم منجر به انتقال و آسیب در بافت‌های مجاور محل تشکیل اولیه نیز می‌شود.

دلایل و علت تومور مغزی بدخیم

دلیل بوجود آمدن تومور مغزی بدخیم مانند هر تومور دیگری در بدن، هنوز مشخص نیست؛ اما با توجه به تحقیقات علمی و تجربه بدست‌آمده از این سرطان، می‌توان مواردی را برای ابتلا به این عارضه مغزی بیان کرد، که همه آن‌ها تأثیرات محیط و وراثت روی بدن بیمار است.

• عوامل ارثی و ژنتیکی: افرادی که یکی از اعضای خانواده یا اقوام آن‌ها دچار سرطان بوده، ممکن است به این عارضه دچار شوند.
• تابش اشعه ایکس: اگر قبلاً شخص تحت پرتو‌درمانی برای درمان تومور در ناحیه‌ی دیگری از بدن قرار گرفته است، ممکن است که به این عارضه مبتلا شود.
• محل سکونت و اشتغال آلوده: اگر شخصی در مکان‌های نزدیک به صنایع و کارخانجات زندگی و کار می کند، که در آنها با مواد شیمیایی سرو کار دارد احتمال ابتلای آن فرد به این عارضه وجود دارد. صنایع فولاد، تولیدی هایی در زمینه مواد پلاستیکی،کفش، مواد رنگی، لوازم آرایشی از این دست مشاغل هستند.
• سرب و تنگستن: بطور کلی تنفس هوای آلوده ای که از سوختن فلزاتی مانند سرب و تنگستن ایجاد شده است نیز می تواند باعث ابتلا به تومور مغزی بدخیم شود.

چه ارتباطی بین گرید یا درجه تومور با بدخیم بودن آن وجود دارد؟

تومور مغزی برای هر بیمار با توجه به سن و بیماری زمینه‌ای شخص، موقعیت، اندازه و سرعت رشد تومور عوارض متفاوتی دارد. بطور کلی تومورهای گرید 1 و 2 خوش خیم غیر‌سرطانی بوده و اگر تومور دارای گرید 3 و 4 باشد، بدخیم محسوب می‌شود. تومورهای غیر سرطانی به بافت‌های مجاور سرایت نمی‌کند و درمان آنها در صورت تشخیص به موقع راحت‌تر است ولی تومورهای بدخیم گرید 3 و 4 پروسه درمانی پیچیده‌تری دارند.

راه های درمان تومور مغزی بدخیم

الگوریتم‌های درمان تومور مغزی بسیار پیچیده است. این جراح است که با کمک متخصص آنکولوژی تصمیم می‌گیرد که با توجه به نوع، گرید، سرعت تکثیر، محل تشکیل تومور و همچنین وضعیت کلی بدن بیمار از چه روش درمانی استفاده شود. سه راه درمانی برای تومور مغزی بدخیم وجود دارد که ممکن است برای یک بیمار از یک روش و برای بیماری دیگر از ترکیب سه روش استفاده شود. در زیر به آنها اشاره شده است:

جراحی

جراحی تومور مغزی، جهت تخلیه تمامر یا قسمتی از تومور انجام می‌شود. گاهی امکان خارج کردن تومور بطور کامل وجود ندارد، که پزشک تصمیم می‌گیرد بخشی از آن را بردارد تا سرعت رشد آن و شدت درد بیمار کاهش یابد. در این روش بسیار حساس، هدف کاهش فشار تومور روی جمجمه و سیستم عصبی مغزی است.

رادیو تراپی

رادیوتراپی یا پرتو‌درمانی در دو حالت برای بیمار تجویز می‌شود. زمانی‌که جراحی انجام شده است و رادیوتراپی برای جلوگیری از بازگشت تومور انجام می‌شود و دیگر زمانی که بیمار قادر به جراحی نباشد، صرفاً برای تسکین علائم بیمار انجام شود.

در رادیوتراپی از یک ماسک متصل به تخت استفاده می‌شود. این ماسک دقیقاً با قالب صورت بیمار متناسب است. از این ماسک برای ثابت نگه داشتن سر و صورت بیمار استفاده می‌شود تا اشعه با هر دوزی که لازم است دقیقاً به محل تومور برخورد کند تا نواحی مجاور کمتر دچار آسیب شوند.

شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده پس از جراحی به بدن بیمار تزریق می‌شود. در واقع اگر بیمار قبلاً درمان شده است ولی پس از جراحی تومور عود کرده باشد از شیمی درمانی استفاده می‌شود.

لازم بذکر است که این آنکولوژ است که با در نظر گرفتن مجموع شرایط تشخیص می‌دهد که علاوه بر جراحی چه روش درمانی دیگری برای بیمار نیاز است. متخصص آنکولوژی با بررسی سوابق پزشکی و نتیجه پاتولوژی بیمار تعداد جلسات شیمی درمانی، رادیوتراپی و همچنین زمان انجام آن‌ها که قبل یا بعد از عمل جراحی باشد را تعیین می‌کند.

آیا می توان تومور مغزی بدخیم را جراحی کرد؟

تومور مغزی بدخیم جزء حساس‌ترین و سخت‌ترین بیماری‌ها است. الگوریتم درمانی این تومور برای بیماران مختلف، متفاوت است. برای انجام عمل جراحی تومور مغزی بدخیم، مانند بقیه عمل‌های جراحی باید شرایط فراهم باشد. جراح با مشورت تیم پزشکی خود همه جوانب و امکان انجام عمل جراحی را بررسی می‌کند؛ در زیر به آنها می پردازیم:

• وضعیت بیمار: وضعیت بیمار شامل شرایط سنی، سابقه بیماری زمینه ای، واکنش بدنی بیمار به تومور مغزی و ... یکی از عوامل تعیین کننده انجام یا عدم انجام جراحی است. بیماران جوان‌تر و سالم‌تر، شانس جراحی بیشتری دارند.
• موقعیت تومور: نوع، اندازه، گرید، سرعت رشد و محل تشکیل تومور تعیین‌کننده است. آیا دسترسی به محل تومور برای جراح آسان است یا در نواحی عمیق جمجمه شکل گرفته است؟ لازم‌بذکر‌است که میزان متاستاز شدن تومور مغزی به بافت‌های مجاور نیز در در مورد عمل جراحی تاثیر‌گذار است.

آیا تومور مغزی بدخیم با دارو درمان می‌شود؟

درمان تومورهای مغزی بدخیم به دلیل عوارض و آسیب‌های بوجود‌آمده در بافت‌های عصبی مغز، حساس و پیچیده است. برای تومورهای مغزی بدخیم از یک الگوریتم درمانی شامل روش‌های ترکیبی جراحی، رادیوتراپی و دارو‌درمانی (شیمی‌درمانی) استفاده می‌گردد. تعیین روش درمانی به عهده جراح و متخصص آنکولوژ است ولی بطور کلی برای شخص مبتلا به تومور مغزی بدخیم که قادر به جراحی نباشد برای کنترل شدت بیماری و اندازه تومور از شیمی‌درمانی استفاده می‌شود.

خطرات و عوارض تومور‍‌های مغزی بدخیم

عوارض ناشی از تومور مغزی بدخیم به عواملی مانند سن بیمار، وضعیت بدنی بیمار، اندازه و محل تومور، روش درمان، میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد و این عوارض برای هر شخصی متفاوت است. نکته حائز اهمیت این‌است که هرچه تشخیص این عارضه سریع‌تر باشد می‌توان خطرات ناشی از آن‌را کنترل کرد و با سهل‌انگاری ممکن است فرد دچار مشکلات روانشناختی مانند افسردگی و انزوا، اختلالات در کلام و شنوایی، عدم تعادل حرکتی،فلج و حتی مرگ شود.

تفاوت تومورهای مغزی متاستاتیک با تومور‌های اولیه

تومورهای مغزی اولیه تومورهایی هستند که درون بافت‌های مغز تشکیل می‌شوند ومی‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. از جمله تومورهای مغزی اولیه باید به گلیوما، نوروم آکوستیک و مننژیوم اشاره کرد.

تومورهای مغزی متاستیک یا ثانویه از سرطان بخش دیگری از بدن منشأ گرفته است. گاهی اوقات سلول‌های سرطانی می‌توانند از تومور اولیه مانند سرطان‌های ریه، سینه، روده، جدا شده و در مغز متاستاز شوند. تومورهای متاستیک می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند.

آیا تومور مغزی بدخیم در کودکان وجود دارد؟

بله، تومور مغزی بدخیم در کودکان ممکن است وجود داشته باشد و شدت آن در هر کودک متفاوت است. این نوع تومورها به سرعت رشد کرده و می‌‌توانند به بافت‌های سالم مغز آسیب برسانند. انواع مختلفی از تومورهای مغزی بدخیم در کودکان وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به گلیوما، آستروسیتوما و مدولوبلاستوما اشاره کرد. علائم این تومورها می‌تواند شامل سردردهای مداوم، تهوع، استفراغ، مشکلات تعادلی، تغییرات در بینایی یا رفتار کودک باشد. تشخیص زودهنگام و تعیین پروسه درمانی مناسب می‌تواند شانس بهبودی کودک و آرامش عاطفی خانواده را افزایش دهد.

در صورت ابتلا به تومور مغزی بدخیم چه کنیم؟

در صورت مشاهده علائمی مانند عدم تعادل در حرکت و نشستن، سر درد، تشنج، حالت تهوع، اختلال در گفتار و شنیدار و افسردگی که همه از نشانه های تومور مغزی بدخیم هستند، هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کنید. تشخیص دقیق و به موقع تومور مغزی، انتخاب روش درمانی مناسب و همچنین حمایت روانی و مراقبت‌های مناسب خانواده در این فرآیند کمک زیادی به بهبود بیمار می‌کند. ضمن‌اینکه لازم است این پروسه درمانی بطور مداوم از جانب بیمار پیگیری شود و پزشک متخصص شرایط بیمار و وضعیت تومور را از نزدیک زیر نظر داشته باشد؛ این کار به کنترل عوارض ناشی از تومور مغزی بدخیم کمک می‌کند.

چگونه از ایجاد تومور مغزی بدخیم جلوگیری کنیم؟

اگر شخصی علائمی مانند سردردهای مداوم، تهوع، اختلالات بینایی یا تغییرات رفتاری مشاهده کرد یا اگر شخصی دارای سابقه سرطان در اقوام نزدیک خود می‌باشد بهتر است با دیدن نشانه های تومور مغزی هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کند. تشخیص به موقع تومور مغزی موجب کنترل عوارض آن شده و از متاستاز شدن آن به بافتهای مجاور جلوگیری می کند.

لازم به ذکر است پزشک پس از بررسی علائم و سوابق پزشکی بیمار وضعیت تومور مغزی را به طور دقیق ارزیابی می‌کند. گاهاً تشخیص سریع و آغاز به موقع درمان، می‌تواند فرد را از ابتلا به تومور مغزی بدخیم نجات دهد.

لزوم انتخاب دکتر مناسب برای درمان تومور مغزی بدخیم

انتخاب بهترین جراح متخصص تومور مغزی می‌تواند تاثیر چشمگیری در میزان موفقیت پروسه درمانی بیمار تومور مغزی داشته باشد. حتماً توصیه می‌شود که بیمار با تحقیق و بررسی پزشکی را انتخاب کند که دارای مدارج بین المللی از مراکز علمی معتبر و همچنین تجربه کافی باشد تا به بتوانند با خیال راحت به پزشک خود اعتماد کند.