تومور گلیوما چیست؟
نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟
گلیوما نوعی تومور است که از رشد بی رویه و غیر قابل کنترل سلول های گلیال به وجود می‌آید. این سلول ها به طور طبیعی نقش حمایتی در عملکرد اعصاب و سیستم عصبی مرکزی دارند. تومور گلیوما اغلب در مغز تشکیل می شود، اما امکان ایجاد آن در نخاع نیز وجود دارد.
این نوع تومور معمولا بدخیم (سرطانی) است، اما برخی از انواع آن می‌توانند رشد کندی داشته باشند. گلیوما به عنوان یک تومور اولیه مغزی شناخته می شود، به این معنا که منشاء آن بافت مغز است. هرچند گلیوما معمولا به خارج از مغز یا ستون فقرات رسوخ نمی کند، اما همچنان تهدیدی جدی برای زندگی فرد محسوب می شود؛ چراکه هم جراحی و دسترسی به محل قرارگیری آن سخت است و هم می تواند به بخش های دیگر مغز گسترش یابد. برای آشنایی با علل، علائم و راه های تشخیص و درمان تومور گلیوما، با ما همراه باشید.
علائم تومور گلیوما
علائم گلیوما بسته به شدت و درجه ی آن، متفاوت است. شایان ذکر است که وجود برخی از این علائم و نشانه‌ها، الزاما به معنی ابتلا به تومور گلیوما نیست و برای تشخیص دقیق، باید به پزشک متخصص مراجعه کرد. علائم تومور گلیوما شامل موارد زیر است:
- آفازی (مشکل در صحبت کردن و برقراری ارتباط)
- تغییرات در بینایی یا کاهش آن
- مشکلات شناختی (مانند دشواری در تفکر، یادگیری یا به خاطر سپردن)
- مشکل در راه رفتن یا حفظ تعادل
- سرگیجه
- سردرد
- همی‌پارزی (ضعف یا بی حسی در یک طرف بدن)
- حالت تهوع و استفراغ
- تغییرات شخصیتی یا رفتاری
- تشنج
انواع تومور گلیوما
تومور گلیوما انواع مختلفی دارد که متخصص پاتولوژیست برای شناسایی دقیق آن، نمونه ای از تومور مغزی را بررسی می کند. در پروسه تشخیص تومور، نکات زیر مورد بررسی پاتولوژیست قرار می گیرند:
- نوع سلول گلیال که تومور از آن شروع شده است: سلول های گلیال شامل انواعی مانند آستروسیت ها و الیگودندروسیت ها هستند که در تشخیص تومور، باید بررسی شوند.
- تغییرات ژنتیکی و پروتئینی در سلول ها: برای مثال، بررسی ژن IDH
- درجه سلول های توموری: میزان طبیعی یا غیرطبیعی بودن ظاهر سلول ها، تعیین‌کننده درجه تومور است. هرچه سلول ها طبیعی تر به نظر برسند، درجه تومور پایین تر و هرچه غیرطبیعی تر باشند، درجه آن بالاتر است.
لازم به ذکر است که پزشکان برای طبقه بندی تومورهای مغزی از یک سیستم استاندارد استفاده می کنند که به طور منظم به‌روزرسانی می شود. جدیدترین طبقه‌بندی سازمان بهداشت جهانی (WHO) مربوط به سال 2021 است.
بر اساس این طبقه‌بندی، سه نوع اصلی گلیوما در بزرگسالان عبارت است از:
- آستروسیتوما با جهش IDH
- الیگودندروگلیوما با جهش IDH
- گلیوبلاستوما نوع وحشی IDH
سایر انواع نادر گلیوما در بزرگسالان عبارتند از:
- گلیومای منتشر خط وسط
- گلیومای منتشر نیمکره
- آستروسیتوم پیلوسیتیک
برخی گلیوماها در کودکان شایع‌تر هستند که پزشکان آن ها را به صورت گروه‌بندی‌شده و با عنوان "گلیوماهای نوع کودکان" طبقه‌بندی می کنند. هرچند در موارد نادری، این نوع گلیوماها در بزرگسالان نیز دیده می شود.
علت و دلایل ابتلا به تومور گلیوما
پزشکان هنوز نمی دانند که علت دقیق بروز گلیوما چیست. این بیماری زمانی شروع می شود که سلول های مغز یا نخاع، در DNA خود دچار تغییراتی می شوند. DNA سلول شامل دستورالعمل هایی است که نحوه عملکرد سلول را تعیین می کند.
تغییرات ایجاد شده در DNA، به سلول ها دستور می‌دهد که به سرعت تکثیر شوند و تعداد زیادی سلول تولید کنند. این سلول ها برخلاف سلول های سالم که به طور طبیعی می میرند، به زندگی خود ادامه می دهند. نتیجه این فرآیند، تشکیل تعداد زیادی سلول غیرطبیعی است که به درستی عمل نمی کنند و در نهایت یک توده به نام تومور ایجاد می شود.
این تومور رشد کرده و به اعصاب اطراف یا بخش های مختلف مغز و نخاع فشار وارد می کند و درنهایت باعث بروز علائم تومور گلیوما و ایجاد عوارض مرتبط با آن می شود.
برخی گلیوماها دچار تغییرات بیشتری در DNA خود می شوند که آن ها را به سرطان مغز تبدیل می کند. این تغییرات باعث حمله سلول های تومور به بافت های سالم مغز و تخریب آن ها می شود.
سلول های توموری در گلیوما، شباهت زیادی به سلول های سالم مغزی به نام گلیال دارند. سلول های گلیال، وظیفه پشتیبانی و حفاظت از سلول های عصبی مغز و نخاع را بر عهده دارند.
چه کسانی در معرض خطر هستند و چقدر شایع است؟
تومور گلیوما یکی از شایع ترین انواع تومورهای مغزی اولیه در بزرگسالان است. با این حال آمار دقیق شیوع این تومور، بر اساس نوع و محل قرارگیری تومور متفاوت است. به طور کلی شرایط زیر می تواند خطر ابتلا به گلیوما را در افراد افزایش دهد:
- افزایش سن: با اینکه گلیوما می تواند در هر سنی رخ دهد اما در بزرگسالان بین 45 تا 65 سال شایع تر است. با این حال برخی از انواع گلیوما در کودکان و افراد جوان، بیشتر دیده می شود.
- قرار گرفتن در معرض تشعشعات: افرادی که در معرض پرتوهای یونیزان قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. نمونه‌ای از این پرتوها، پرتودرمانی است که برای درمان سرطان استفاده می شود.
- سابقه خانوادگی گلیوما: اگرچه بسیار نادر است، اما گلیوما ممکن است در خانواده ها مشاهده شود. هنوز تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود آیا این خطر می‌تواند از والدین به فرزندان منتقل شود یا خیر.
نحوه تشخیص تومور گلیوما
برای تشخیص تومور گلیوما، پزشک علائم بیمار را بررسی کرده و سابقه پزشکی او را ارزیابی می کند. همچنین برای تشخیص بهتر و انتخاب روش درمانی مناسب، با استفاده از روش های زیر، به بررسی دقیق وضعیت جسمانی بیمار می پردازد :
آزمایش های تصویربرداری
MRI و CT اسکن از رایج‌ترین روش های تصویربرداری برای شناسایی تومورهای مغزی هستند. این آزمایش ها به پزشک کمک می کند تا وجود تومور در مغز یا سایر بخش های بدن را بررسی کند.
بیوپسی (نمونه برداری)
اگر پزشک در اسکن ها متوجه توده ای غیرطبیعی شود، ممکن است بیوپسی انجام می دهد. این روش شامل برداشت و تحلیل نمونه‌ای از بافت توده است که به پزشکان این امکان را می دهد تا درباره موارد زیر، اطلاعاتی به دست آورند:
- آیا تومور سرطانی است یا خیر؟
- آیا تومور به دلیل یک ژن غیرطبیعی ایجاد شده است؟
- سلول های تشکیل‌دهنده تومور از چه نوعی است؟
- درجه یا میزان تهاجمی بودن تومور چقدر است؟
راه های درمانی تومور گلیوما
درمان تومور گلیوما به عوامل مختلفی بستگی دارد و بر اساس مواردی چون سابقه درمان سرطان، محل، نوع و اندازه تومور، سن و وضعیت سلامتی فرد تعیین می شود. در ادامه به روش های مختلفی که برای درمان تومور گلیوما به کار می رود اشاره خواهیم کرد.
جراحی
جراحی معمولا اولین مرحله درمان است و کرانیوتومی (جراحی باز مغز) رایج ترین روشی است که برای آن به کار می رود. برای اینکه جراح محل دقیق تومور را تشخیص دهد، از روش هایی چون نقشه برداری مغزی و تصویربرداری پیشرفته استفاده می شود تا جراحی بدون آسیب به بافت سالم مغز انجام گردد. در برخی موارد نیز از ابلیشن با لیزر استفاده می شود که نسبت به جراحی، کمتر تهاجمی است. طی این روش از گرمای لیزر برای تخریب تومور استفاده می شود.
طی این جراحی، در صورتی که تومور در محلی قابل دسترس باشد، جراح تلاش می کند تا حد امکان آن را به طور کامل بردارد.
پرتودرمانی
در پرتودرمانی از پرتوهای قدرتمند برای تخریب سلول های توموری استفاده می شود. در این روش، پزشک شکل دقیق تومور را هدف قرار داده و آسیب به بافت های اطراف را به حداقل می رساند. همچنین نوعی پرتودرمانی به نام براکی‌تراپی وجود دارد که طی آن، پزشک منابع تشعشع را در نزدیکی تومور قرار می دهد تا با کمترین آسیب به بافت های سالم، تومور را درمان کند.
شیمی درمانی
شیمی درمانی شامل استفاده از داروهایی برای از بین بردن سلول های سرطانی است. این داروها ممکن است به صورت خوراکی یا تزریق وریدی تجویز شوند. تموزولوماید یکی از داروهای رایج شیمی درمانی است که اغلب همراه با پرتودرمانی برای افزایش اثربخشی درمان استفاده می شود.
به طور کلی، اگر تومور در محلی قرار داشته باشد که امکان جراحی وجود نداشته باشد، پرتودرمانی یا شیمی درمانی به عنوان درمان اولیه به کار می رود. این روش ها اغلب به صورت ترکیی استفاده می شوند تا به نتایج درمانی بهتر و کنترل موثرتر گلیوما منجر شوند.
در صورت ابتلا به گلیوما چه کنیم؟
اگر به گلیوما مبتلا شدید، خونسردی خودتان را حفظ کنید و برای انجام درمانی مناسب جهت از بین بردن تومور، برنامه ریزی کنید. همچنین از پرسیدن هیچ سوالی طی معاینه با پزشک اجتناب نکنید و اعتماد به نفس خود را از دست ندهید. برخی از مهم ترین اقداماتی که پس از درمان تومور گلیوما، به حفظ روال طبیعی زندگی، کمک می کند، به شرح زیر است:
مراقبت و پیگیری منظم
مهم‌ترین نکته پس از درمان گلیوما، داشتن ارتباط نزدیک با تیم پزشکی است. توصیه می شود برای بررسی وضعیت یا عود مجدد تومور، به طور منظم اسکن های مغزی و تصویربرداری را انجام دهید. این کار به پزشکان کمک می کند تا هرگونه تغییر یا بازگشت بیماری را سریع شناسایی کنند.
توانبخشی
درمان سرطان مغز ممکن است به بافت های سالم مغز آسیب برساند. به همین دلیل، توانبخشی و کار با فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر می‌تواند به بازیابی مهارت های اساسی مانند راه رفتن، صحبت کردن و حافظه کمک کند.
پشتیبانی عاطفی و اجتماعی
زندگی با تومور مغزی، نه تنها از نظر جسمی بلکه از نظر عاطفی نیز می‌تواند چالش های زیادی به همراه داشته باشد. شرکت در گروه های حمایتی می‌تواند به بیمار و خانواده ی او در مدیریت این چالش ها کمک کرده و احساس حمایت و امید، در این مسیر دشوار را برای آن ها فراهم کند.
در نهایت، حفظ ارتباط مستمر با تیم درمانی و داشتن حمایت های لازم، می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی بیمار پس از درمان نقش مهمی ایفا کند.
چگونه میتوانیم از تومور گلیوما پیشگیری کنیم؟
اگرچه عوامل غیرقابل کنترلی مانند سن و نژاد وجود دارند که خطر ابتلا به گلیوما را افزایش می‌دهند، اما با انجام اقداماتی می‌توان ریسک این بیماری را کاهش داد. پیروی از نکات زیر، در پیشگیری و کاهش احتمال ابتلا به تومور گلیوما، موثر است:
یکی از مهم‌ترین این اقدامات، تشخیص زودهنگام گلیوما است، به ویژه گلیوماهایی که درجه پایین دارند. درمان به موقع این نوع تومورها می‌تواند از پیشرفت آن ها به انواع بدخیم و درجات بالاتر جلوگیری کند.
همچنین، درصورت داشتن سابقه خانوادگی تومورهای مغزی، انجام آزمایش ژنتیک می تواند برای شناسایی خطرات احتمالی مفید باشد. مشورت با پزشک یا مشاور ژنتیک برای بررسی مزایا و خطرات آزمایش در این زمینه، ضروری است.
علاوه بر این، محدود کردن قرار گرفتن در معرض تابش اشعه های مضر به سر، مانند پرتوهای رادیولوژیکی یا تابش های یونیزان، می‌تواند خطر ابتلا به گلیوما را کاهش دهد.
در نهایت، پیروی از یک سبک زندگی سالم که شامل تغذیه متعادل، ورزش منظم و خواب کافی باشد، می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و ریسک ابتلا به گلیوما و سایر بیماری ها را کاهش دهد.
برای تشخیص و درمان تومور گلیوما به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای تشخیص و درمان تومور گلیوما، ابتدا بهتر است به پزشک عمومی یا ارائه‌دهنده مراقبت های بهداشتی مراجعه شود تا علائم و مشکلات بیمار، مورد بررسی قرار گیرد. درصورت تشخیص گلیوما، مراجعه به پزشکانی با تخصص های زیر، به فرایند درمان کمک می کند:
- متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست): این پزشکان در تشخیص و درمان اختلالات مغزی تخصص دارند.
- انکولوژیست پزشکی: این پزشکان به درمان سرطان با دارو می‌پردازند.
- انکولوژیست پرتودرمانی: این پزشکان از پرتودرمانی برای درمان سرطان استفاده می کنند.
- عصب انکولوژیست: پزشکانی که در درمان سرطان های سیستم عصبی تخصص دارند.
- جراح مغز و اعصاب: پزشکانی که در جراحی مغز و سیستم عصبی مهارت دارند.
- متخصصان توانبخشی: در بازتوانی مهارت های از دست رفته، مانند حرکت یا صحبت کردن، به بیمار کمک می کنند.
پروسه درمان تومور مغزی پیچیده نیازمند تیم پزشکی متخصص است و بسیاری از بیمارستان ها ممکن است تجربه کافی در مراقبت از افراد مبتلا به تومور مغزی نداشته باشند. بنابراین مراجعه به بیمارستان های مجهز و پیشرفته برای پیشبرد بهتر مراحل درمان از اهمیت بالایی برخوردار است.
