

تومور مغزی در کودکان

تومور مغزی در کودکان رشد سلولهایی هستند که بیش از حد معمول رشد کرده و تبدیل به توده میشوند. رشد این تودهها از داخل یا نزدیک مغز کودکان شروع میشوند. این تومورها که قبل از پیش روی تومورهای خوش خیم نامیده میشوند، میتوانند رشد کرده و به قسمتهای مجاور مغز فشار بیاورند.
این رشد میتواند علائمی مانند سردرد و حالت تهوع ایجاد کند. انواع گوناگونی از تومورهای مغزی کودکان وجود دارد. برخی به سرعت رشد میکنند و برخی از آنها سرعت رشد کندتری دارد. برخی سرطانی هستند و برخی از آنها سرطانی نیستند.
تشخیص نوع تومور مغزی کودک به تعیین بهترین برنامه درمانی توسط پزشک کمک میکند. علاوه بر نوع تومور، موارد مهم دیگری از جمله محل تومور، میزان گسترش تومور به دیگر نقاط مغز و سن و سلامت کلی کودک نیز در تعیین نوع درمان و ارائه برنامه درمانی مناسب بستگی دارد. اصولا درمان تومورهای مغزی کودکان با بزرگسالان کاملاً متفاوت است.
علائم تومور مغزی در کودکان
علائم تومور مغزی کودکان ممکن است بسته به محل تومور در مغز متفاوت باشد. بروز و شدت هر یک از علائم همچنین به اندازه تومور و سرعت رشد آن وابسته است. تومور با رشد خود، میتواند بر بافت مغز و اطراف آن فشار ایجاد کند. این روند باعث ایجاد علائم تومور مغزی، مانند سردرد، حالت تهوع و مشکلات تعادل میشود. تومورهای مغزی اطفال رشد سلول هایی هستند که از داخل یا نزدیک مغز کودکان شروع میشوند بنابراین علائم و مشخصهها نیز اکثرا در نواحی اطراف سر نمایان میشوند.
مثلا ایجاد برآمدگی نرم روی جمجمه در نوزادان، ضعف یا افتادگی در یک طرف صورت، مشکلات حافظه، گیجی و تحریک پذیری از علائم بارز این عارضه است. گیجی و تحریک پذیری، مشکل در تعادل، مشکلات شنوایی، شخصیت یا رفتار تغییر میکند، گفتار نامفهوم و علاوه بر آن مشکل در راه رفتن و ضعف یا از دست دادن حس در بازو یا پا از دیگر علائم تومور مغزی در کودکان شمرده میشود.
علائم اولیه تومور مغزی در کودکان
علائم اولیه تومور مغزی ممکن است زمانی رخ دهد که یک تومور به عصب فشار میآورد یا به بخشهای خاصی از مغز آسیب میرساند. همچنین ممکن است زمانی که مغز متورم میشود یا تجمع مایع در جمجمه ایجاد میشود، این علائم را از خود نشان میدهند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات حافظه
- حالت تهوع یا استفراغ
- مشکلات تعادل یا راه رفتن
- بی حسی یا گزگز در بازو یا پاها
- تغییر در گفتار، بینایی یا شنوایی
- سردرد (معمولاً در صبح بدتر میشود)
- تکان دادن یا پرشهای عضلانی (تشنج)
- تغییر در خلق و خو، شخصیت یا توانایی تمرکز
علائم عمومی و رایج تومور مغزی در کودکان
برخی علائم تومور مغزی فارغ از نوع نئوپلاسم، شدت، سرعت رشد و محل آن برای همه اشخاص یکسان بوده و اصطلاحا علائم عمومی و رایج تومور مغزی کودکان محسوب میشود . برخی از شایعترین علائم و نشانههای تومور مغزی کودکان عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ: حالت تهوع مداوم و استفراغ مکرر میتواند یکی از نشانههای تومور مغزی در کودکان باشد.
- سردرد: در این عارضه سردرد به صورت مداوم با کودک همراه بوده و ممکن است به مرور زمان بیشتر و شدیدتر شود. در کودکانی که هنوز صحبت نمیکنند، والدین ممکن است متوجه شوند که کودک بیش از حد معمول تحریک پذیر است.
- تغییرات بینایی مانند دوبینی: تغییرات بینایی در کودکان به صورت دوبینی یا تاری دید خود را نشان خواهند داد، در کودکانی که به سن صحبت کردن نرسیدهاند، والدین ممکن است متوجه شوند که کودک وقتی میخواهد به چیزی نگاه کند، یک چشمش را میبندد.
انواع تومور مغزی در کودکان
انواع مختلفی از تومورهای مغزی کودکان وجود دارد. در واقع تومورهای مغزی بر اساس نوع سلول مغزی که در آن رشد میکنند گروه بندی میشوند. دستههای اصلی شامل گلیوما، تومورهای جنینی، تومورهای پینه آل، کرانیوفارنژیوم، تومورهای سلول زایا، تومورهای شبکه کوروئید، شوانوماس و مننژیوم میشوند.
تومور گلیوما
گلیوما از تومورهایی است که از سلولهای گلیال در مغز شما منشا میگیرد. سلولهای گلیال از بافت مغز و سلولهای عصبی یا نورونها حمایت، تغذیه و محافظت میکنند. حدود نیمی از تومورهای مغزی کودکان گلیوما هستند. تومور گلیوما میتواند با درجه پایین (آهسته رشد) یا درجه بالا (تهاجمی و سریع رشد) باشد.
از جمله انواع آن آستروسیتوما است که در نوعی سلول گلیال به نام آستروسیت شروع میشود. این نوع تومور میتواند در مغز یا نخاع شما ایجاد شود. میتواند رشد تهاجمی یا کند داشته باشد. از دیگر انواع تومورهای اپاندیموما از سلولهای اپاندیمی شروع میشوند که فضاهای پر از مایع مغز شما را میپوشانند.
تومورهای جنینی
رشد تومورهای جنینی در سلولها در سیستم عصبی مرکزی افراد شروع میشوند. اینها تومورهای سرطانی هستند که میتوانند در هر سنی ایجاد شوند، اما بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال دیده میشوند. از جمله آنها میتوان به تومور مدولوبلاستوما که شایع ترین نوع تومور جنینی بوده و از قسمت پشتی مغز شروع میشود، اشاره کرد. مدولواپیتلیوما از دیگر انواع این تومور است که یک تومور نادر و با رشد سریع بوده و معمولا در نوزادان و کودکان خردسال رخ میدهد.
تومورهای پینه آل
تومور پینه آل در غده صنوبری ایجاد میشود. غده صنوبری در وسط مغز قرار دارد و هورمونی به نام ملاتونین ترشح میکند . انواع مختلفی از تومورها وجود دارند که از غده صنوبری منشا میگیرند. تومورها میتوانند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند.
انواع خاصی از تومورهایی که در غده صنوبری در کودکان ایجاد میشوند، شامل Pineoblastoma است که تهاجمی ترین نوع تومور جنینی است که میتواند به سرعت به مغز و ستون فقرات گسترش یابد. تومورهای پارانشیم پینه آل نیز یکی از تومورهای پینه آل هستند که درجه متوسطی دارند و اگر به موقع تشخیص داده شوند، عمدتاً به ناحیه پینه آل محدود میشوند.
کرانیوفارنژیوم
کرانیوفارنژیوم تومورهای غیرسرطانی هستند که از نزدیک غده هیپوفیز شروع میشوند. آنها از بافت جنینی غده هیپوفیز به وجود میآیند. کرانیوفارنژیوم جامد یا کیستیک میتواند رشد آهسته یا سریع داشته باشند. این تومورها میتوانند بر غده هیپوفیز فشار بیاورند که هورمونهایی را میسازد و رشد، فشار خون و تولید مثل را تنظیم میکنند.
آنها همچنین بر هیپوتالاموس ، ناحیه مهمی از مغز که بسیاری از عملکردها، از جمله دمای بدن، مایعات بدن، احساسات و موارد دیگر را کنترل می کند، فشار می آورند. کرانیوفارنژیوم همچنین می تواند به اعصاب بینایی فشار وارد کند که می تواند بینایی را تحت تأثیر قرار دهد.
تومورهای سلول زایا
تومورهای سلول زایای تومورهای سرطانی هستند که از سلولهای جنینی به نام سلولهای زایا شروع میشوند. در طول رشد، سلولهای زایا به خارج از مغز حرکت میکنند تا تخمدانها یا بیضهها را تشکیل دهند. سلولهای زایا در صورتی که در مغز باقی بمانند میتوانند سرطانی شوند و تومورهای سلول زایا را تشکیل دهند. این تومورها می توانند به ستون فقرات و مایع مغزی نخاعی (CSF) گسترش یابند.
تومورهای شبکه کوروئید
تومورهای شبکه مشیمیه از مشیمیه چشم شروع میشوند، که بطنها (حفره های پر از مایع) مغز شما را میپوشاند. این تومورها میتوانند غیرسرطانی (مانند پاپیلوم مشیمیه شبکه) یا سرطانی (مانند کارسینوم شبکه مشیمیه) باشند. پاپیلوم های شبکه کوروئید آتیپیک تومورهای درجه متوسطی هستند که در صورت حذف نشدن میتوانند بدخیم شوند.
شوانوماس
شوانوماس تومورهایی هستند که از سلولهای شوان شروع میشوند و اعصاب مغز را میپوشانند. تومور شوانوما معمولاً در نزدیکی عصبی رشد میکند که شنوایی و تعادل را مدیریت میکند. همچنین ممکن است در نزدیکی نخاع ایجاد شده و باعث ضعف و مشکلات حواس گردد. اگرچه شوانوما معمولاً خوش خیم (غیر سرطانی)هستند اما میتوانند بدخیم هم باشد.
شایع ترین تومورهای مغزی در کودکان
از میان تمامی تومورهای مغزی که احتمال رخ دادن آن برای کودکان وجود دارد، برخی از آنها در دسته شایعترین تومورهای مغزی در کودکان قرار میگیرند. مثلا تومور آستروسیتوما از شایعترین انواع تومور مغز و نخاع در کودکان است. گلیوما از دیگر تومورهای مغزی اولیه شایع در سیستم عصبی مرکزی (CNS) است. از جمله شایعترین تومورهای مغزی مادرزادی که ممکن است بیمار با این تومور متولد شود، تراتوم است که در کودکان بزرگتر از 5 سال کمتر دیده میشود.
علت و دلایل ابتلا به تومور مغزی در کودکان
بیشتر اوقات، علت تومور مغزی کودکان مشخص نیست. تومورهای مغزی کودکان زمانی شروع میشوند که سلولهای مغز تغییراتی در DNA خود ایجاد میکنند. DNA سلول حاوی دستورالعملهایی است که به سلول میگوید چه کاری انجام دهد. در سلولهای سالم، DNA دستورالعملهایی را برای رشد و تکثیر با سرعت تعیینشده میدهد. دستورالعملها به سلولها میگویند که در زمان معینی بمیرند. در سلولهای تومور، تغییرات DNA دستورالعملهای متفاوتی را ارائه میدهد. این تغییرات به سلولهای تومور میگوید که سلولهای بیشتری بسازند. سلولهای اضافی ممکن است توده ای به نام تومور را تشکیل دهند. یک تومور میتواند رشد کند و به بافت نزدیک مغز فشار وارد کند. گاهی اوقات یک تومور در حال رشد باعث تورم و سایر تغییرات در بافت مغز مجاور می شود.
برخی از سلولهای تومور تغییرات دیگری در DNA ایجاد میکنند که آنها را به سلولهای سرطانی تبدیل میکند. سلولهای سرطانی میتوانند به بافتهای سالم حمله کرده و آن ها را از بین ببرند. گاهی اوقات سلولهای سرطانی میتوانند شکسته شده و به فراتر از مغز گسترش یابند. اگر سرطان مغز گسترش یابد، به سمت مایعی که مغز و نخاع را احاطه کرده است میرود و باعث سایر سرطانها در بدن میشود. عواملی که ممکن است خطر تومورهای مغزی کودکان را افزایش دهند عبارتند از:
- سن پایین: تومورهای مغزی ممکن است در هر سنی ایجاد شوند. تومورهای مغزی در کودکان کمتر از 5 سال شایعتر است.
- قرار گرفتن در معرض اشعه: کودکانی که تحت پرتودرمانی سر قرار میگیرند، در آن ها ریسک ابتلا به تومورهای مغزی افزایش مییابد. برای مثال، پرتودرمانی برای یک نوع تومور مغزی ممکن است خطر ابتلا به نوع دیگری از تومور مغزی را افزایش دهد.
- سندرم های ژنتیکی که در خانوادهها وجود دارد: برخی از سندرمهای ژنتیکی که در خانوادهها وجود دارند میتوانند خطر تومورهای مغزی را در کودکان افزایش دهند. مثلا سندروم نوروفیبروماتوز نوع 1، نوروفیبروماتوز نوع 2، توبروس اسکلروزیس، سندرم گورلین، سندرم تورکو، سندرم کاودن از این موارد هستند. وجود این سندروم ها با آزمایش DNA میتواند نشان داده شود.
- سیستم ایمنی ضعیف: اگر سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با میکروب ها به دلیل داروها یا بیماریها تضعیف شود، ممکن است خطر ابتلا به تومورهای مغزی کودکان بیشتر باشد. کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و برای کنترل سیستم ایمنی خود دارو مصرف میکنند ممکن است ریسک ابتلا به تومور را افزایش دهند. پیوند عضو یا برخی از شرایط پزشکی، مانند عفونت با HIV ، میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند.
نحوه تشخیص تومور مغزی در کودکان
اگر در آزمایشها سلولهای غیرطبیعی کشف شود، پزشک غیر سرطانی یا بدخیم بودن نئوپلاسم را تعیین میکند. آنها همچنین ممکن است به تومور مغز درجهای بدهند تا مشخص شود که چقدر جدی است و احتمال رشد آن چقدر بوده و درمان به چه روشی انجام شود. مثلا تومورهای درجه 1 به کندی رشد می کنند. سلول های تومور تقریباً طبیعی به نظر میرسند.
اما تومورهای درجه 2 به کندی رشد میکنند و کمتر به سایر نواحی بدن سرایت میکنند. سلول های تومور تا حدودی غیرطبیعی به نظر میرسند. و نهایتا تومورهای درجه 3 یا 4 بدخیم هستند. آنها تهاجمی تر بوده و به احتمال زیاد به سایر قسمتهای مغز سرایت میکنند. سلولها به طور مشخص در آزمایش ها نمایان میگردند. برخی از آزمایشها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون: یک آزمایش خون میتواند موادی را در بدن فرزند شما که با سرطان مرتبط هستند اندازه گیری کند.
- معاینه عصبی: این معاینه شامل سوالات و تست هایی برای بررسی نحوه عملکرد مغز کودک است که به آزمایش وضعیت روانی، تعادل، هماهنگی، حواس، رفلکسها و موارد دیگر میپردازد.
- معاینه فیزیکی: در ابتدا پزشک کودک را برای تعیین سلامت عمومی معاینه میکند. آنها در مورد علائم مورد نیاز برای وجود تومور مانند سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی و سلامت عمومی افراد سوال خواهند کرد.
- آزمایشهای تصویربرداری: یک ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی ممکن است آزمایشهایی را برای گرفتن عکسهای دقیق از مغز و ستون فقرات کودک، مانند MRI، سیتیاسکن یا اسکن PET تجویز کند . ممکن است قبل از این آزمایش مادهای به جریان خون آنها تزریق شود که به سلولهای سرطانی کمک میکند در اسکن ظاهر شوند.
راه های درمان تومور مغزی در کودکان
اگر تومور مغزی سرطانی باشد یا علائم ناراحت کننده ای ایجاد کند، کودک نیاز به درمان فوری دارد. درمان بستگی به نوع تومور، محل قرارگیری و سرعت انتشار آن دارد. گزینههای درمانی ممکن است شامل مواردی از قبیل برداشتن بخشی یا تمام تومور یا تخلیه مایعی که باعث فشار میشود باشد. نوع دیگر درمان، شیمی درمانی است که درمان هدفمند با ایمونوتراپی یا سایر داروها برای از بین بردن سلولهای سرطانی است.
پرتو درمانی که توانبخشی برای کمک به عملکرد بهتر کودک است در صورتی که تومور بر گفتار، تعادل یا سایر تواناییها تأثیر بگذارد. نهایتا عمل جراحی که اکثر تومورهای مغزی در نوزادان و کودکان به برداشتن جراحی یا حداقل بیوپسی به عنوان بخشی از درمان نیاز دارند. جراح ممکن است عمل را برای برداشتن هر چه بیشتر تومور با خیال راحت در اولین قدم و کاهش فشار داخل جمجمه ناشی از تومور توصیه کند. برای تومورهای با درجه پایین یا با رشد آهسته، جراحی ممکن است تنها مداخله لازم باشد.
خطرات و عوارض تومور مغزی در کودکان
عوارض جانبی تومور مغزی شامل موارد متعددی است. که از جمله آن ها تغییر شخصیت، مشکلات حافظه، مشکلات ارتباطی، خستگی، افسردگی، مشکلات شناختی، تشنج، مشکلات یادگیری و مشکلات بینایی است.
تغییر شخصیت: تومورهای مغزی میتوانند تغییراتی در شخصیت افراد ایجاد کنند. این میتواند به دلیل محل تومور در مغز، تورم در مغز، برخی درمانهای پزشکی یا احتمالا جنبه احساسی تشخیص باشد.
مشکلات حافظه: افراد مبتلا به تومورهای مغزی ممکن است در به خاطر سپردن موارد به خصوص در کوتاه مدت مشکل داشته باشند. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است به دلیل اثرات داروها یا پیشرفت تومور بر بخشهایی از مغز باشد که با خاطرات سر و کار دارند، تأثیر میگذارد.
مشکلات ارتباطی: تومورهای مغزی گاهی اوقات میتوانند ارتباط را برای افراد سخت کنند. این افراد گاها با زبان، گفتار یا درک مشکل دارند. این ممکن است به دلیل محل تومور در مغز یا نوع درمان مورد استفاده باشد.
تشنج: تشنج یا صرع میتواند به دلیل تومور مغزی شروع شود. این عارضه میتواند به دلیل آن باشد که فعالیت الکتریکی در مغز را سازماندهی نمیشود . یا ممکن است به دلیل تومور عدم تعادل شیمیایی در مغز ایجاد شده باشد.
مشکلات بینایی: تومورهای مغزی میتوانند باعث مشکلات بینایی مانند خشکی چشم، حرکات غیرطبیعی چشم، حساسیت به نور، دوبینی یا از دست دادن بینایی شوند. این میتواند به دلیل موقعیت تومور در مغز، تورم دیسک بینایی، فشار روی عصب بینایی یا احتمالاً درمان مورد استفاده باشد.
مشکلات شناختی: تومورهای مغزی گاهی اوقات یادگیری، برنامه ریزی، تمرکز و تصمیم گیری را برای افراد سخت میکنند. این ممکن است به دلیل محل تومور یا درمانهای آن باشد. اما، ممکن است به دلیل چیزهایی باشد که میتواند با تومورهای مغزی همراه باشد، مانند خستگی، صرع، افسردگی یا اضطراب .
افسردگی: قابل درک است که برخی از افرادی که تومور مغزی در آنها تشخیص داده میشود ممکن است افسرده شوند. این مورد می تواند به دلیل تأثیر تومور بر بخشهایی از مغز باشد که خلق و خو را تنظیم میکند. همچنین میتواند به دلیل تشخیص باشد که میتواند یک شوک باشد، یا احتمالاً روشی که تشخیص بر زندگی فرد تأثیر میگذارد.
مشکلات یادگیری: کودکانی که تومورهای مغزی دارند یا حتی در گذشته به آن مبتلا بودهاند، ممکن است در یادگیری چیزهایی دچار مشکل شوند. این میتواند در مورد چند چیز مختلف مانند به خاطر سپردن، حل مسئله، پردازش یا توجه اعمال شود. این مشکلات به دلیل وجود خود تومور در مغز یا برخی دیگر از عوارض جانبی تومور مغزی مانند خستگی ایجاد میشوند.
خستگی: افراد مبتلا به تومورهای مغزی ممکن است احساس خستگی، سنگینی، ضعف یا مواردی از این قبیل داشته باشند. این ممکن است گاهی به دلیل تأثیر تومور بر مغز یا درمان مورد استفاده باشد. همچنین میتواند مشکلات شناختی یا اضطراب، رژیم غذایی و کمآبی بدن، درد، تشنج یا حتی سطوح بالاتر سیتوکینها، که پروتئینهای سیستم ایمنی هستند باشد.
آیا تومور مغزی در کودکان کشنده است؟
تومور مغزی در کودکان، در صورتی که به موقع تشخیص داده شده و اقدام به درمان آن صورت گیرد کشنده نیست اما در صورت سهل انگاری در درمان و عدم رعایت نکات مرتبط با بهبود عارضه، می تواند کشنده باشد. آمار نشان می دهد تومورهای مغز و نخاع در کودکانی که سن 1ماه تا 14 سال دارند 72درصد کشنده است. این بدان معناست که انتظار میرود به طور متوسط 72 درصد از کودکانی که تومورهای مغزی یا نخاعی آنها تشخیص داده شده است حداقل 5 سال پس از تشخیص آنها زنده بمانند. به علاوه اینکه گاها تومورهای مغزی کودکان با پرتو درمانی بهبود مییابند که در این صورت احتمال عود تومور و مرگ وجود دارد.
آیا میتوان از ابتلا به تومور مغزی در کودکان جلوگیری کرد؟
از آنجایی که دانشمندان به طور کامل علت ایجاد تومورهای مغزی را درک نمیکنند، هیچ راه اثبات شده ای برای پیشگیری از آن ها وجود ندارد. اما دور کردن کودک از برخی مکان ها و اعمال میتواند در کاهش احتمال ابتلا به تومور نقش داشته باشد.
عدم قرار گیری در معرض آفتکشها و حشرهکشها ، عدم قرار گیری در معرض مواد شیمیایی سرطانزا، دوری از بوی سیگار و عدم قرار گیری غیر ضروری در معرض تشعشعات و اشعهها میتواند کمک کننده باشد. مورد دیگر آن که اگر سابقه خانوادگی تومور مغزی در افراد وجود دارد، بهتر است مرتبا کودک غربالگری و آزمایش شود تا در صورت مشاهده تومور سریعا درمان صورت گیرد.
آیا تومور مغزی در کودکان درمان قطعی دارد؟
با توجه به حساسیت بدنی کودکان، در صورت پیشرفت تومورهای مغزی در کودکان و اصطلاحا تبدیل آن به تومور بدخیم و سرطانی، درمان آن دشوار و گاها غیرممکن است. اما اگر تومور زمانی که رشد نکرده و در اندازه کوچک تشخیص داده شود؛ میتواند به خوبی درمان شود.
مورد دیگر آن که تومور مغزی کودکان میتواند در دوران کودکی یا بزرگسالی عود کند. عود به این معنی است که ممکن است یک نئوپلاسم جدید و متفاوت ایجاد شود. یا در صورت باقی ماندن سلول های غیر طبیعی پس از درمان، همان تومور میتواند دوباره رشد کند. بنابراین احتمال درمان تومورهای خوش خیم بالاست اما هیچ یک از روشهای درمان نمیتواند درمان قطعی تومور مغزی بدخیم را تضمین کند.
برای تشخیص و درمان تومور مغزی در کودکان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
دانستن اینکه فرزند شما تومور مغزی دارد میتواند خطرناک باشد. ممکن است برایتان سوال شود که برای برای تشخیص و درمان تومور مغز به چه پزشکی مراجعه کنید. اگرچه برخی از انواع تومورها می توانند تهدید کننده زندگی باشند، پیشرفت در تشخیص و درمان به بسیاری از کودکان کمک کرده است که زنده بمانند. مراجعه به پزشک یا جراح مغز و اعصاب متبحر و با تجربه میتواند در تسریع روند تشخیص و درمان به حد قابل توجهی در کاهش ریسکهای مرتبط با جراحی کمک کننده باشد.