تومور آستروسیتوما

آستروسیتوما توموری است که در سیستم عصبی مرکزی (CNS) شکل می گیرد و از سلول های آستروسیت، که سلول های ستاره‌مانند در مغز و نخاع هستند، به وجود می آید. این تومورها معمولا در مغز رشد می کنند، اما ممکن است در نخاع نیز ایجاد شوند. آستروسیتوما ها می توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. آستروسیت ها جزو سلول های گلیال هستند که وظیفه پشتیبانی از بافت مغز را دارند. سایر سلول های گلیال شامل الیگودندروسیت ها و سلول های اپاندیمی هستند.

آستروسیتوم ها، به تومورهایی گفته می شود که از رشد غیرقابل کنترل سلول های گلیال به وجود می آیند و شایع‌ترین نوع گلیوم ها هستند. پزشکان به جای سیستم مرحله بندی که برای بسیاری از انواع سرطان به کار می رود، برای توصیف انواع مختلف آستروسیتوم، از درجه ‌بندی استفاده می کنند. این درجه‌بندی به تعیین شدت و ویژگی های تومور کمک می کند. برای آشنایی و کسب اطلاعات بیشتر درباره تومور آستروسیتوما، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

تومورهای آستروسیتوما در چه قسمتی از بدن شکل می گیرند؟

آستروسیتوما توموری است که در سیستم عصبی مرکزی (CNS) رشد می کند. این سیستم از سلول های آستروسیت ستاره‌ ای شکل، منشا می گیرد. آستروسیتوما ها معمولا در مغز بیمار رشد می کنند، اما ممکن است در نخاع شوکی (spinal cord) هم رشد کنند. آستروسیتوما می تواند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشد.

علائم و نشانه های ابتلا به تومور استروسیتوما

علائم آستروسیتوما که ممکن است در بیمار دیده شود شامل موارد زیر است:

• سردرد: سردردهای جدید یا شدیدتری که با درمان معمولی بهبود نمی یابند و شدت یا تعدادشان بیشتر می شود.
• تهوع و استفراغ: فشار زیاد داخل جمجمه، به دلیل تومور، می تواند باعث حالت تهوع و استفراغ شود.
• تغییرات بینایی: کاهش بینایی، دوبینی یا مشکلات دیگر در بینایی ممکن است به دلیل تاثیر تومور روی بخش های خاصی از مغز باشد.
• ضعف و مشکلات تعادل: ضعف در یک سمت بدن یا مشکلات هماهنگی و تعادل، می تواند نشان‌دهنده تاثیر تومور در بخش های حرکتی مغز یا مخچه باشد.
• تشنج: اختلال در فعالیت الکتریکی مغز ممکن است باعث تشنج شود که شامل تکان های عضلانی، از دست دادن هوشیاری یا تغییرات حسی است.
• مشکلات شناختی: تغییر در حافظه، تمرکز، گفتار یا شنوایی ممکن است نشانه هایی از آستروسیتوما باشند.
• خستگی و خواب‌آلودگی: افزایش فشار در مغز می تواند باعث احساس خستگی مداوم یا بی‌حالی شود.
• بی‌حسی یا سوزن ‌سوزن شدن: اگر تومور مسیرهای حسی مغز را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است در بدن بی‌حسی یا احساس سوزش ایجاد شود.
• تغییرات شخصیتی و رفتاری: تغییرات ناگهانی در رفتار، قضاوت، خلق‌وخو، افسردگی یا اضطراب می تواند از علائم اولیه باشد.

انواع تومورهای استروسیتوما

آستروسیتوما ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) این تومورها را بر اساس سرعت رشد و میزان گسترش به بافت های مجاور مغز، به چهار درجه تقسیم‌ بندی می کند. آستروسیتومای درجه 1 کم‌خطرترین و درجه 4 تهاجمی ترین نوع آن است.

آستروسیتومای غیرسرطانی (درجه 1)

آستروسیتوم پیلوسیتیک: توموری با رشد آهسته که معمولا به سایر بافت ها گسترش نمی یابد. این نوع بیشتر در مخچه شکل می گیرد و پس از جراحی، نیازی به شیمی درمانی یا پرتودرمانی ندارد.

زانتوآستروسیتومای پلئومورفیک: توموری که به کندی رشد کرده و اغلب در لوب تمپورال مغز ایجاد می شود. این نوع معمولا باعث تشنج شده و با جراحی قابل درمان است.

آستروسیتومای سلول غول‌پیکر ساب اپاندیمال (SEGA): این نوع بیشتر در کودکان مبتلا به بیماری ژنتیکی توبروسکلروزیس دیده می شود و در داخل بطن های مغز رشد می کند. جراحی معمولا این تومور را درمان می کند.

آستروسیتومای سرطانی

آستروسیتومای درجه 2: این نوع معمولا به بافت های مجاور مغز نفوذ می کند. در این نوع، جراحی به تنهایی برای درمان کافی نیست و ممکن است به درمان های تکمیلی نیاز باشد.

آستروسیتومای درجه 3: تهاجمی تر از درجه 2 است و معمولا سریع تر از آن پیشرفت می کند. جراحی به تنهایی کافی نیست و پرتودرمانی و شیمی درمانی نیز الزامی است.

گلیوبلاستوم (درجه 4): این نوع تهاجمی ترین و شایع‌ ترین نوع آستروسیتوما است. رشد و گسترش بسیار سریعی دارد و می تواند مستقیماً از یک تومور خوش‌خیم قبلی یا به‌صورت اولیه به‌وجود آید. درمان معمولا شامل جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی است.

این تقسیم‌بندی در انتخاب روش درمانی و پیش‌بینی نتیجه بیماری بسیار مؤثر است. درصورت داشتن هرگونه علائم مرتبط، مراجعه سریع به پزشک متخصص ضروری است.

خطرات و عوارض تومور آستروسیتوما

از جمله خطرات و عوارض تومور آستروسیتوما می توان به فشار داخل جمجمه، فلج شدن یک سمت از بدن، جمع شدن مایع در مغز اشاره کرد. این عوارض بیشتر در آستروسیتومای درجه سه و چهار رخ می دهد و می توانند تهدید کننده ی زندگی بیمار باشند.

آیا تومور آستروسیتوما کشنده است؟

مهم ترین نکته در پیش بینی وضعیت یک تومور مغزی، درجه ی آن است. بیمارانی که به آستروسیتومای درجه پایین مبتلا هستند، اغلب وضعیت مطلوبی دارند. خصوصا اگر تومور طی جراحی به کلی برداشته شود و به درجات بالاتر نرسد. بیماران جوان تر همیشه شرایط بهتری دارند، زیرا به درمان جواب خوبی می دهند و به طور کامل درمان می شوند. کسانی که به آستروسیتومای درجه سه و چهار مبتلا هستند، به احتمال خیلی زیاد درمان نشده و جان خود را طی این بیماری از دست می دهند.

علت و دلایل ابتلا به تومور آستروسیتوما

علت دقیق بسیاری از آستروسیتوماها هنوز به طور کامل مشخص نیست. اغلب این تومورها به صورت تصادفی و بدون الگوی خاصی ایجاد می شوند. با این حال، دو عامل خطر اصلی این بیماری شناسایی شده‌اند که عبارت است از:

قرار گرفتن در معرض تابش: افرادی که در گذشته در معرض تابش های مضر قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آستروسیتوما هستند.

ژنتیک: عوامل وراثتی و تغییرات ژنتیکی می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. جالب است بدانید که تحقیقات اخیر نشان داده‌ که جهشی در ژن IDH1، نقش کلیدی در ایجاد آستروسیتوماهای خوش خیم با درجه پایین دارد. این ژن مسئول تأمین انرژی سلول ها است. جهش در IDH1 منجر به تولید ماده شیمیایی 2-HG می شود که به تدریج در سلول های آستروسیت سالم انباشته شده و آن ها را غیرطبیعی می کند. این فرایند در نهایت منجر به شکل‌گیری آستروسیتوما می شود. این یافته ها به درک بهتر علل ایجاد این تومورها و توسعه روش های درمانی مؤثرتر، کمک می کنند.

نحوه تشخیص تومور های آستروسیتوما

برای تشخیص آستروسیتوما، پزشکان از روش های معاینه و تصویربرداری پیشرفته استفاده می کنند. ام آر آی، دقیق‌ترین روش برای شناسایی و بررسی تومورهای مغزی، از جمله آستروسیتوما، است. با این حال، تشخیص قطعی تنها از طریق بررسی بافت تومور امکان‌پذیر است. روش های اصلی تشخیص تومور های آستروسیتوما به شرح زیر است:

معاینه فیزیکی و عصبی

در ابتدا پزشک علائم بیمار، وضعیت سلامتی عمومی و عوامل خطر مرتبط با آستروسیتوما را بررسی می کند. سپس معاینه عصبی برای ارزیابی موارد زیر انجام می شود:

• رفلکس ها
• هماهنگی حرکات
• قدرت عضلات
• حس لامسه و عملکرد کلی عصبی

ام آر آی

MRI اصلی‌ترین روش تصویربرداری برای تشخیص آستروسیتوما است. این روش تصاویری دقیق از مغز ارائه می دهد که به شناسایی موارد زیر کمک می کند:

• مکان تومور
• اندازه آن
• ویژگی های خاص تومور
• سی تی اسکن

اگرچه MRI رایج‌تر است، سی ‌تی ‌اسکن نیز در برخی موارد برای تشخیص تومور های آستروسیتوما استفاده می شود. این روش با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر مقطعی دقیقی از مغز ایجاد کرده و به تعیین محل و اندازه تومور کمک می کند.

بیوپسی

برای تشخیص قطعی، پزشکان از نمونه‌برداری بافتی (بیوپسی) استفاده می کنند. این فرآیند شامل برداشتن بخشی کوچک از تومور است و به روش جراحی یا با استفاده از تکنیک بیوپسی استریوتاکتیک انجام می شود. سپس آسیب ‌شناسان بافت نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می کنند تا نوع سلول ها، خوش خیم یا بد خیم بودن تومور، درجه تومور و ویژگی های ژنتیکی تومور را بررسی و ارزیابی های دقیق تر را انجام دهند.

در صورت تشخیص گلیوبلاستوما (آستروسیتومای درجه چهار) یا موارد پیچیده‌تر، مراکز تخصصی آزمایش های پیشرفته ‌تری را برای تعیین زیرگروه آستروسیتوما انجام می دهند. این اطلاعات به تیم درمانی کمک می کند تا گزینه های درمانی مناسب ‌تری انتخاب کرده و بیمار را دقیق ‌تر راهنمایی کنند. فرایند تشخیصی، با همکاری تیم های چندتخصصی، پایه‌ای برای تصمیم ‌گیری درمانی و مدیریت صحیح تومور فراهم می کند.

راه های درمان تومور آستروسیتوما

درمان تومور آستروسیتوما به عواملی مانند درجه تومور، محل قرارگیری آن و شدت علائم بستگی دارد. درمان زودهنگام و دقیق می تواند تاثیر قابل توجهی در کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. روش های درمانی آستروسیتوما به دو دسته جراحی و غیرجراحی تقسیم می شوند:

جراحی

هدف از جراحی، حذف بیشترین مقدار ممکن از تومور بدون آسیب به بافت سالم اطراف است. برخی روش های جراحی رایج شامل کرانیوتومی، کرانیوتومی بیدار، استفاده از رنگ فلورسنت می شود.

• کرانیوتومی: جراح قسمتی از جمجمه را برمی دارد تا به تومور دسترسی پیدا کند.
• کرانیوتومی هوشیار: در مواردی که تومور نزدیک بخش های حیاتی مغز قرار دارد، بیمار در طول جراحی هوشیار است. این کار به جراح کمک می کند عملکرد بخش های مهم مغز را در حین جراحی کنترل کند.
• استفاده از رنگ فلورسنت: تزریق ماده‌ای خاص که تومور را در زیر نور فلورسنت مشخص می کند، به جراحان کمک می کند تا بخش بیشتری از تومور را حذف کنند.

پرتودرمانی

در این روش از پرتوهای پرانرژی برای تخریب سلول های تومور استفاده می شود. این روش معمولا پس از جراحی و برای از بین بردن سلول های باقی ‌مانده تومور انجام می شود.

رادیوسرجری

در این روش، با به کارگیری سیستم های پیشرفته مانند گاما نایف یا سایبر نایف، از پرتوهای هدفمند برای تخریب تومور استفاده می شوند. این روش معمولا برای تومورهای عودکننده به کار می رود.

• گاما نایف: روشی غیرتهاجمی که از پرتوهای دقیق برای از بین بردن سلول های غیرطبیعی استفاده می کند.
• سایبر نایف: از فناوری روباتیک برای ارائه تابش دقیق استفاده می کند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی در تومورهای با درجه بالا (درجه 3 و 4) کاربرد بیشتری دارد. در این روش از داروی تموزولومید (TMZ) برای مهار رشد سلول های سرطانی استفاده می شود. درمان هدفمند در این روش، از داروهایی استفاده می شود که با تداخل در مسیرهای مولکولی، به طور خاص سلول های سرطانی را مختل می کنند. از جمله این داروها می توان به داروهای مخصوص جهش های ژنتیکی مثل BRAF و IDH اشاره کرد.

آیا تومور آستروسیتوما درمان قطعی دارد؟

در صورتی که جراح تومور را به طور کامل خارج کند، جراحی می تواند اکثر آستروسیتوماهای درجه یک را درمان کند. در موارد خیلی نادر، جراحی می تواند آستروسیتومای درجه دو را نیز درمان کند. متاسفانه برای درمان آستروسیتومای درجه سه یا چهار که به سرعت رشد می کنند و بزرگ می شوند، هیچ درمانی وجود ندارد. اگرچه رادیوتراپی و برخی داروها می توانند رشد آن ها را کند کرده و به کاهش علائم کمک کنند.

آیا تومور آستروسیتوما می تواند بعد از درمان عود کند؟

آستروسیتومایی که درجه ی بالایی داشته باشد، به سرعت رشد می کند. لذا ممکن است حتی بعد از درمان هم تومور عود کند و برگردد. در چنین حالتی، به درمان های بیشتر و طولانی تری نیاز است. گاهی هم جراحی مجدد و هم استفاده از رادیوتراپی و شیمی درمانی برای کنترل سرعت رشد تومور عود کرده، پیشنهاد می شود.

تومور آستروسیتوما چقدر شایع است؟

تومور آستروسیتوما بسته به نوع و درجه ی خود، میزان شیوع متفاوتی خواهد داشت. به طور کلی، آستروسیتومای درجه 1 دو درصد تومورهای مغزی، آستروسیتومای درجه دو، 2 الی 5 درصد تومورهای مغزی، آستروسیتومای درجه سه، 4 درصد تومورهای مغزی و آستروسیتومای درجه 4، حدود 24 درصد تومورهای مغزی را تشکیل می دهد. در نهایت می توان گفت که متاسفانه، تومور آستروسیتومای سرطانی درجه چهار، شایع ترین نوع آستروسیتوما است.

آیا ممکن است تومور استروسیتوما ارثی باشد؟

اگرچه در بیشتر موارد آستروسیتوما به طور تصادفی و بدون سابقه خانوادگی ایجاد می شود، اما برخی شرایط ژنتیکی نادر می تواند خطر ابتلا به این تومورها را افزایش دهد. معمولا این شرایط به دلیل جهش در ژن هایی است که مسئول کنترل رشد سلولی و جلوگیری از تشکیل تومور هستند. از جمله شرایطی که ممکن است با ایجاد آستروسیتوما مرتبط باشند، عبارت است از:

سندرم Li-Fraumeni

این سندرم زمانی رخ می دهد که در ژن TP53 جهش ایجاد شود. افراد مبتلا به این سندرم حدود 90 درصد احتمال دارند که در طول زندگی خود به یک یا چند نوع سرطان، از جمله آستروسیتوما مبتلا شوند.

نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1)

در این وضعیت، جهش در ژنی که به سرکوب رشد تومور کمک می کند، رخ می دهد. این جهش باعث افزایش غیرطبیعی رشد سلول ها می شود. افراد مبتلا به NF1 ممکن است به آستروسیتومای زودرس مبتلا شوند.

توبروس اسکلروزیس

این بیماری ژنتیکی به دلیل جهش در ژن های TSC1 و TSC2 ایجاد شده و باعث ابتلا به آستروسیتومای غول پیکر ساب آپاندیمال می شود.

سندرم Turcot

این سندرم زمانی ایجاد می شود که چندین ژن مسئول سرکوب رشد تومور، دچار جهش شوند. سندرم Turcot، می تواند باعث ابتلای بیمار به تومورهای مغزی یا نخاعی، مانند آستروسیتوما شود.

آیا کودکان نیز به تومور آستروسیتوما مبتلا می شوند؟

آستروسیتوما یکی از شایع ترین تومورهای مغزی و نخاع شوکی است که در کودکان نیز رخ می دهند. سالانه حدود 175 کودک در انگلستان، مبتلا به تومور آستروسیتوما تشخیص داده می شوند. متاسفانه کودکان در هر سنی می توانند درگیر گسترش این بیماری شوند و تومور در دختران و پسران به طور مساوی شیوع دارد.

جراحی تومور آستروسیتوما چقدر به درمان آن کمک می کند؟

معمولا از جراحی برای برداشتن تمام یا بخش زیادی از تومور آستروسیتوم استفاده می شود. گاهی تومور در جایی قرار دارد که دسترسی به آن سخت است و ممکن است برداشتن تمام آن ریسکی و خطرناک باشد. در این شرایط نیز جراحی و برداشتن بخشی از تومور آستروسیتوما می تواند در کاهش علائم تاثیرگذار باشد. گاها جراحی تنها راه حلی است که جهت درمان این تومور به کار می رود، اما بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک، سایر درمان ها نیز برای کشتن سلول های تومور و کاهش ریسک بازگشت تومور به کار برده می شوند.

آیا افراد مبتلا به تومور استروسیتوما گرید 4 شانس درمان دارند؟

طول عمر کسانی که به آستروسیتومای گرید 4 مبتلا هستند، تا بالای 12 ماه است. طبق آمار، 25 درصد از افرادی که به آستروسیتومای گرید 4 مبتلا هستند، بیشتر از یک سال و تنها 5 درصد بیشتر از 5 سال زنده می مانند.

شیمی درمانی چقدر بر درمان تومور آستروسیتوما تاثیرگذار است؟

شیمی درمانی، به ویژه برای بیماران مبتلا به تومورهای درجه بالا (درجات 3 و 4)، می تواند نقش مهمی در مدیریت و درمان آستروسیتوما داشته باشد. تاثیر این روش درمانی بستگی به نوع تومور، درجه آن و وضعیت کلی بیمار دارد. شیمی درمانی در ترکیب با رادیوتراپی، به ویژه برای تومورهای آناپلاستیک آستروسیتوما (AA)، به افزایش طول عمر بیماران کمک می کند. درمان کمکی با استفاده از شیمی درمانی پس از رادیوتراپی در کاهش عود تومور و کنترل بهتر بیماری موثر است.

همچنین شیمی درمانی ترکیبی با داروهای PCV (پروکاربازین، لوموستین و وین‌کریستین)، به عنوان یک روش مکمل پس از پرتودرمانی توصیه می شود. این رویکرد اغلب برای آستروسیتومای درجه 3 یا موارد خاص درجه 2 به کار می رود. تموزولوماید یکی از داروهای اصلی در شیمی درمانی آستروسیتوما است که با تغییر در DNA سلول های تومور، باعث مرگ سلولی و جلوگیری از رشد و تکثیر سلول های سرطانی می شود.

تومور آستروسیتوما سرطانی است؟

تومورهای آستروسیتوما می توانند خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند و این موضوع به درجه تومور بستگی دارد. آستروسیتومای درجه 2 تا 4 سرطانی هستند. در واقع، آستروسیتومای درجه 2 به آرامی به بافت های مجاور گسترش پیدا می کند و در صورت عدم درمان به درجات بالاتر پیشرفت می کند. آستروسیتوما های درجه 3 و 4 تهاجمی تر هستند و به‌سرعت رشد کرده و گسترش می یابند. گلیوبلاستوما، یک نوع آستروسیتومای درجه 4، از شایع‌ترین و تهاجمی ترین تومورهای مغزی است.

طول عمر بیماران آستروسیتوما چقدر است؟

طول عمر بیماران مبتلا به آستروسیتوما بسته به درجه تومور متفاوت و به شرح زیر است:

آستروسیتومای درجه 1 (پیلوسیتیک): میانگین بقای این بیماران بیش از 10 سال است و بسیاری از افراد پس از درمان کامل با جراحی، زندگی طولانی و طبیعی خود را دارند.

آستروسیتومای درجه 2: میانگین بقا بیش از پنج سال است، اما این تومورها ممکن است با گذشت زمان به درجات بالاتر پیشرفت کنند.

آستروسیتومای درجه 3: میانگین بقای بیماران حدود دو تا پنج سال است، اما درمان مناسب می تواند این زمان را افزایش دهد.

آستروسیتومای درجه 4 (گلیوبلاستوما): میانگین بقا حدود یک سال است، اما برخی از بیماران با درمان های ترکیبی می توانند مدت بیشتری زنده بمانند. این ارقام میانگین طول عمر است که بر اساس داده های گروه های بزرگی از بیماران به‌دست آمده‌اند.

هر بیمار شرایط منحصر به ‌فردی دارد و عواملی مانند سن، سلامت کلی، موقعیت تومور، پاسخ به درمان و جهش های ژنتیکی تاثیر قابل‌توجهی بر طول عمر مبتلایان دارد. پزشک متخصص می تواند با در نظر گرفتن شرایط شخصی بیمار اطلاعات دقیق‌تری ارائه دهد.

برای تشخیص و درمان تومور آستروسیتوما به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

درصورت مشاهده هر گونه علائم تومور آستروسیتوما، باید با یک یا چند پزشک متخصص مغز و اعصاب صحبت کنید. متخصص درمان تومورهای سرطانی، آنکولوژیست نام دارد. با مراجعه به آنکولوژیست و جراح مغز و اعصاب که در جراحی های مغزی تبحر دارد، می توان اقدامات درمانی و موثر برای کنترل آستروسیتوما را آغاز کرد.