تفاوت سکته مغزی با خونریزی مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون در بخشی از مغز متوقف شود یا در آن اختلالی پیش بیاید. این اختلال می ‌تواند به خاطر انسداد یک رگ خونی (سکته ایسکمیک) یا پارگی آن رگ (سکته هموراژیک) باشد. در نتیجه سلول ‌های مغزی از اکسیژن و مواد مغذی به سرعت محروم می‌ شوند و اگر به موقع جهت درمان اقدام نشود، این سلول‌ها آسیب می ‌بینند یا از بین می ‌روند.

در مقابل، خونریزی مغزی به پاره شدن یک رگ خونی و نشت خون به داخل بافت مغزی گفته می ‌شود. این وضعیت باعث می ‌شود که فشار در جمجمه افزایش پیدا کند و بافت ‌های اطراف نیز آسیب ببینند. خونریزی مغزی ممکن است به خاطر ضربه، پارگی آنوریسم یا ناهنجاری‌های عروقی رخ دهد و اغلب پیامدهای فوری و شدیدتری نسبت به سکته مغزی داشته باشد. تفاوت این دو مورد را می‌ توان به مکانیسم وقوع آن‌ ها نسبت داد. سکته مغزی ناشی از کاهش یا قطع جریان خون، به مغز است، ولی خونریزی مغزی نتیجه نشت مستقیم خون به داخل مغز است و هر دو وضعیت، خطرناک هستند و به درمان فوری نیاز دارند.

علائم سکته مغزی و خونریزی مغزی در بسیاری موارد مشابه هستند اما تفاوت هایی نیز دارند. سکته مغزی معمولا به دلیل انسداد یا پارگی رگ خونی در مغز رخ می دهد و می تواند با مشکلات گفتاری، ضعف یا فلج یک‌طرفه بدن، اختلال در بینایی، سردرد ناگهانی و کاهش تعادل همراه باشد. در سکته مغزی ایسکمیک که به دلیل انسداد رگ خونی ایجاد می شود، سردرد کمتر شایع است، اما سکته مغزی هموراژیک ناشی از پارگی رگ خونی اغلب با سردرد شدید و ناگهانی همراه است.

از سوی دیگر، خونریزی مغزی که ممکن است ناشی از آسیب تروماتیک، پارگی آنوریسم یا سایر مشکلات عروقی باشد، می تواند علاوه بر ضعف یا فلج، با علائمی مانند تشنج، افتادگی پلک، حساسیت به نور، حالت تهوع یا استفراغ، دوبینی و کاهش سطح هوشیاری ظاهر شود. این علائم معمولا ناگهانی شروع می شوند و به مرور شدت می یابند.

تفاوت سکته مغزی با خونریزی مغزی در نحوه تشخیص

تشخیص سکته مغزی و خونریزی مغزی به کمک ابزارهای تشخیصی پیشرفته و معاینه فیزیکی انجام می شود؛ ولی تفاوت هایی در روش های تشخیصی این دو وضعیت وجود دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

نحوه تشخیص خونریزی مغزی

معاینه مایع مغزی نخاعی: بررسی شواهد خون در مایع نخاعی

سی ‌تی اسکن: به سرعت خونریزی در مغز را شناسایی می کند

ام‌آر‌آی: برای بررسی دقیق‌تر آسیب به بافت مغز استفاده می شود

سوراخ کمری: جمع‌آوری مایع مغزی نخاعی برای بررسی وجود خون

آنژیوگرافی: ورود کاتتر به شریان و تزریق ماده حاجب برای مشاهده جریان خون

آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری (CTA): تزریق ماده رنگی و تصویربرداری از شریان های مغز.

نحوه تشخیص سکته مغزی

ام‌آر‌آی: نمایش دقیق تغییرات بافت مغز

سی‌تی اسکن: شناسایی آسیب بافتی یا خونریزی احتمالی

توموگرافی انتشار پوزیترون (PET): تحلیل جریان خون مغزی

الکتروکاردیوگرام (EKG): بررسی مشکلات قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی

سوراخ کمری: بررسی مایع نخاعی در صورت شک به سکته مغزی هموراژیک

آزمایش خون: بررسی سطح قند، گلبول های قرمز و پلاکت ها و توانایی لخته شدن خون

آنژیوگرافی تفریق دیجیتال (DSA): بررسی باریک شدن شریان ها و ناهنجاری های عروقی

معاینه فیزیکی: پزشک وضعیت هوشیاری، تعادل، هماهنگی، قدرت عضلات و توانایی صحبت کردن یا دیدن فرد را بررسی می کند. این اطلاعات به تشخیص نوع سکته و برنامه‌ریزی درمان کمک می کند.

تفاوت سکته مغزی و خونریزی مغزی در عوارض آن‌ها

سکته مغزی و خونریزی مغزی هر دو می توانند عوارض شدیدی داشته باشند، اما نوع و شدت عوارض هر کدام بسته به نوع آسیب مغزی، تشابهات و تفاوت هایی دارد که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد.

عوارض سکته مغزی

سکته مغزی معمولا باعث آسیب به بافت مغزی و از دست دادن عملکرد در ناحیه آسیب ‌دیده می شود. برخی از عوارض اصلی سکته مغزی شامل:

فلج یا ضعف عضلانی: این معمولا در یک طرف بدن اتفاق می افتد و فرد نمیتواند حرکت کند یا حتی در کنترل عضلات صورت و دست ها مشکل داشته باشد.

مشکلات گفتاری و بلعیدن: آسیب به نواحی مغز که مسئول گفتار و بلع هستند، می تواند باعث مشکلاتی در صحبت کردن و خوردن شود.

مشکلات شناختی و حافظه: افراد مبتلا به سکته مغزی ممکن است دچار اختلال در حافظه و مشکل در تفکر، استدلال و تصمیم‌گیری شوند.

تغییرات عاطفی: سکته مغزی ممکن است باعث بروز افسردگی، اضطراب و عدم کنترل احساسات شود.

درد و بی‌حسی: در بخش های آسیب‌دیده از بدن، افراد ممکن است درد، بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن را تجربه کنند.

تغییرات رفتاری: ممکن است فرد پس از سکته مغزی از نظر اجتماعی و رفتاری تغییر کند و به کمک برای انجام کارهای روزمره نیاز داشته باشد.

عوارض خونریزی مغزی

خونریزی مغزی می تواند به طور مستقیم به بافت مغزی آسیب بزند و علائم آن به طور معمول به شکل ناگهانی ظاهر می شود. از عوارض خونریزی مغزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مشکلات تنفسی: خونریزی مغزی می تواند تنفس را تحت تاثیر قرار دهد و مشکلات تنفسی جدی ایجاد کند.

مشکلات در بلعیدن و خوردن: مانند سکته مغزی، خونریزی مغزی نیز می تواند بر عضلات گلو تاثیر بگذارد و مشکل در بلعیدن ایجاد کند.

ضعف و بی‌حسی در اندام ها: این عوارض معمولا بر یک طرف بدن تاثیر می گذارند و از دست دادن حرکت در اعضای مختلف بدن را در پی داشته باشند.

تشنج: خونریزی مغزی می تواند باعث تشنج های غیرمنتظره شود که برای فرد خطرناک می باشد.

اختلالات حافظه و تمرکز: افراد مبتلا به خونریزی مغزی ممکن است مشکلات جدی در حفظ حافظه و تمرکز داشته باشند.

تغییرات شخصیتی و از دست دادن عملکرد مغز: خونریزی مغزی می تواند منجر به تغییرات شدید در شخصیت فرد شود و در موارد شدید، ممکن است عملکرد مغزی به طور کامل از دست برود.

کدام یک خطرناک تر است؟ سکته یا خونریزی مغزی

خونریزی مغزی خیلی جدی است و شدت و محل خونریزی می تواند روی بدن و عملکردهای ذهنی مثل حرکت کردن، ‌فکر کردن و حتی نفس کشیدن تاثیر بگذارد. این خونریزی در نهایت می تواند منجر به سکته مغزی هموراژیک شود،‌ که اگرچه فقط 13 درصد بیماران را درگیر می کند، ولی میزان مرگ و میر در آن ها بیشتر است.

شایان ذکر است که 87 درصد سکته های مغزی به خاطر لخته های خونی هستند که به سمت مغز حرکت می کنند یا در یکی از رگ های مغزی شکل می گیرند و تحت عنوان سکته مغزی ایسکمیک، قابل درمان خواهند بود. پس می‌توان نتیجه گرفت که خونریزی مغزی نسبت به سکته مغزی ایسکمیک، خطرناک تر است و می‌تواند روی عملکرد مغزی تاثیر بگذارد.

تفاوت علت ایجاد سکته مغزی با خونریزی مغزی

علل ایجاد سکته مغزی و خونریزی مغزی به نوع آسیب و فرآیندهای فیزیولوژیکی مربوط است که باعث این مشکلات می‌شوند و معمولا باهم تفاوت هایی دارند. به طور کلی، خونریزی مغزی به خاطر ضربه به سر، فشار خون بالا، آنوریسم، ناهنجاری های عروقی، آنژیوپاتی آمیلوئید، اختلالات خونی، بیماری کبد و تومورهای مغزی رخ می‌دهد. ولی سکته مغزی در دو نوع «سکته مغزی ایسکمیک» و «سکته مغزی هموراژیک» رخ می‌دهد که هر دو نوع، دلایل متفاوتی با یکدیگر و با خونریزی مغزی دارند.

برای مثال، سکته مغزی ایسکمیک به خاطر انسداد یا باریک‌ شدن رگ های خونی در مغز اتفاق می‌افتد. دلیل این انسداد هم می‌تواند رسوبات چربی، لخته‌های خون یا مواد زائد دیگری باشد که از بخش‌های دیگر بدن به مغز منتقل شده است. اما سکته مغزی هموراژیک، به خاطر پاره شدن رگ خونی در مغز و خونریزی رخ می‌دهد و علت آن می‌تواند مشابه علت ایجاد خونریزی مغزی باشد. حتی خود سکته مغزی ایسکمیک هم می‌تواند باعث سکته مغزی هموراژیک شود. در سکته‌ مغزی، حمله ایسکمیک گذرا یا TIA نیز ممکن است رخ دهد. طی این حمله، جریان خون به بخشی از مغز به طور کامل قطع می‌شود و به علت لخته‌های خونی یا رسوبات چربی در رگ‌ها رخ می‌دهد.

آیا تفاوتی بین نحوه درمان سکته مغزی با خونریزی مغزی وجود دارد؟

بله، تفاوت هایی بین درمان سکته مغزی و خونریزی مغزی وجود دارد. پزشکان برای درمان سکته مغزی از درمان دارویی، درمان اندوواسکولار و عمل جراحی استفاده می کنند. طی این درمان‌ها، از داروهایی مثل TPA (ترکیب فعال کننده‌ی پلاسمینوژن بافت نوترکیب) استفاده می شود که به صورت وریدی تجویز خواهد شد.

این دارو به از بین بردن لخته‌های خونی که باعث سکته شده است کمک می کند و جریان خون در مغز را بازیابی خواهد کرد. در درمان اندوواسکولار نیز از یک کاتتر برای ارسال دارو به ناحیه مسدود شده در مغز استفاده می شود. عمل جراحی سکته مغزی نیز برای بازکردن سرخرگ‌های تنگ یا مسدود شده به کار می‌رود و گاهی طی آن روش‌های جراحی اندارترکتومی کاروتید یا آنژیوپلاستی هم به کار گرفته می شود. شایان ذکر است که در درمان سکته مغزی هموراژیک، از رادیوسرجری استریوتاکتیک هم استفاده می شود تا با پرتوهای متمرکز، درمان ناهنجاری‌های عروقی خونی انجام شود.

در مقابل درمان‌هایی که برای سکته مغزی به کار می رود، برای درمان خونریزی مغزی از داروهایی مثل مسکن‌ها، داروهای کاهنده فشار خون، کورتیکواستروئید یا داروهای ضد تشنج استفاده می‌شود. همچنین اگر شرایط شدیدتر باشد، از جراحی برای توقف خونریزی و کاهش فشار مغزی استفاده خواهد شد. گرچه در خونریزی مغزی، درمان به نوع و شدت آن بستگی دارد.

تفاوت اصلی بین سکته مغزی و خونریزی مغزی چیست؟

سکته مغزی و خونریزی مغزی بزرگترین دلایل آسیب مغزی اکتسابی هستند. سکته مغزی زمانی اتفاق میفتد که یک رگ داخلی یا رگی در اطراف مغز پاره یا مسدود شود. این باعث آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. اما خونریزی مغزی به خاطر عوامل دیگری مثل ضربه به سر، فشار خون و ... رخ می‌دهد.

گرچه شایان ذکر است که خونریزی مغزی و سکته بهم دیگر مرتبط هستند. چراکه خونریزی مغزی می‌تواند بخشی از سکته یا علتی برای آن باشد. اگر خونریزی مغزی به خاطر سکته مغزی نباشد، بیشتر در افراد جوان رخ می‌دهد. اما سکته‌های مغزی در افراد بالای شصت سال رخ خواهد داد. علاوه بر این، در مواردی که ضربه به سر باعث خونریزی مغزی شده است، امکان شکستگی در جمجمه رخ می دهد و همین باعث آسیب به رگ‌های خونی و سایر نواحی مغز می شود.

آیا خونریزی مغزی و سکته مغزی قابل پیشگیری هستند؟

برای پیشگیری از سکته مغزی و خونریزی مغزی، چندین اقدام موثر وجود دارد که می تواند خطر آن ها را کاهش دهد:

کنترل فشار خون: فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سکته یا خونریزی مغزی است. مصرف دارو و تغییرات سبک زندگی می تواند به کاهش آن کمک کند.

کاهش کلسترول و چربی های مضر: رژیم غذایی کم چربی و کنترل سطح کلسترول، به ویژه کاهش چربی های ترانس و اشباع شده، می تواند به جلوگیری از انسداد شریان ها کمک کند.

ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر سکته مغزی و خونریزی مغزی را افزایش می دهد. ترک سیگار می تواند به کاهش این خطر کمک کند.

مدیریت دیابت: کنترل قند خون از طریق رژیم غذایی، ورزش و در صورت نیاز دارو، می تواند به کاهش خطر سکته کمک کند.

حفظ وزن سالم: اضافه وزن باعث افزایش عوامل خطر سکته مانند فشار خون بالا، بیماری های قلبی و دیابت می شود.

رژیم غذایی سالم: مصرف پنج وعده میوه و سبزیجات در روز و پیروی از یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای که بر میوه، سبزیجات، روغن زیتون و غلات کامل تمرکز دارد، می تواند خطر سکته را کاهش دهد.

ورزش منظم: فعالیت های هوازی مانند پیاده‌روی، دویدن یا شنا به کاهش فشار خون، افزایش سطح کلسترول خوب و بهبود سلامت رگ های خونی و قلب کمک می کند.

مصرف متعادل الکل: مصرف زیاد الکل می تواند خطر سکته مغزی و خونریزی مغزی را افزایش دهد. مصرف کم تا متوسط ممکن است به پیشگیری از سکته های ایسکمیک کمک کند.

درمان آپنه انسدادی خواب: اگر مشکلات تنفسی در خواب دارید، درمان آپنه انسدادی می تواند از سکته مغزی جلوگیری کند.

اجتناب از داروهای غیرقانونی: استفاده از مواد مخدر مانند کوکائین می تواند خطر سکته مغزی و خونریزی مغزی را افزایش دهد.

داروهای پیشگیری: در صورت سابقه سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا (TIA)، ممکن است داروهای ضد پلاکت یا رقیق‌کننده خون برای کاهش خطر سکته مجدد تجویز شوند.

کلاه ایمنی: استفاده از کلاه ایمنی در هنگام ورزش و رانندگی با احتیاط نیز می تواند به کاهش خطر ضربه به سر و خونریزی مغزی کمک کند.

برای تشخیص و درمان این دو بیماری به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان خونریزی مغزی یا سکته مغزی باید سریعا توسط یک جراح مغز و اعصاب مجرب و حرفه‌‌ای ویزیت شوید تا بهترین درمان جهت توقف خونریزی یا ترمیم رگ پاره یا مسدود شده در مغز صورت بگیرد.