خونریزی مغزی چیست؟

نویسنده: جراحان

تاریخ انتشار :۱۱ تیر ۱۴۰۴

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با مشاورین زیبایی جراحان کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

خونریزی مغزی یا خونریزی داخل جمجمه ای نوعی سکته مغزی است. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که یک رگ خونی ضعیف در مغز شما پاره شود یا شروع به نشت ناگهانی کند. در نتیجه سلول های مغز شما نمی توانند اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت کنند. این فرآیند می تواند به شدت به آنها آسیب برساند. خونریزی مغزی حدود 13 درصد از سکته های مغزی را تشکیل می دهد و شامل انواع مختلفی است. این بیماری نگران کننده، می توانند باعث ناتوانی افراد یا تهدید زندگی آن ها شود.

علائم و نشانه های خونریزی مغزی

علائم خونریزی مغزی می تواند متفاوت باشد. این علائم به محل خونریزی، میزان خونریزی آسیب دیدگی که تحت تأثیر قرار گرفته است بستگی دارد. علائم اغلب به طور ناگهانی شروع می شوند. سپس ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند. بسیاری از علائم می تواند ناشی از علائم دیگر بوده و به دنبال آنها ظاهر شوند. از آنجایی که خونریزی مغزی می تواند یک وضعیت تهدید کننده زندگی باشد، مهم است که در صورت مشاهده هر کدام از علائم در اسرع وقت به اورژانس بروید.

علائم شایع خونریزی مغزی عبارتند از:

سردرد ناگهانی و شدید
حساسیت به نور
تشنج بدون سابقه تشنج قبلی
ضعف در بازو یا پا
حالت تهوع یا استفراغ
کاهش هوشیاری؛ بی حالی
تغییرات در بینایی (مانند دوبینی)
افتادگی پلک
گرفتگی گردن
مشکل در تنفس
ضربان قلب غیر طبیعی
سوزن سوزن شدن یا بی حسی
مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران
مشکل در بلع
مشکل در نوشتن یا خواندن
از دست دادن مهارت های حرکتی ظریف (مانند ناتوانی در بستن بند کفش یا چرخاندن دستگیره در)
لرزش دست
احساس سرگیجه
از دست دادن تعادل
حس چشایی غیر طبیعی
از دست دادن هوشیاری (از حال رفتن)

علائم اولیه خونریزی مغزی

علائم اولیه خونریزی مغزی ممکن است خفیف بوده و خود را به صورتی که قابل تشخیص باشند نشان ندهند. این موارد پس از مدتی گسترش یافته و تشدید می شوند. نکته مهم این است که شانس زنده ماندن شما پس از خونریزی مغزی به مدت زمان بین شروع خونریزی و درمان، سلامت کلی شما و سایر عوامل بستگی دارد. اگر پس از مشاهده اولین نشانه خونریزی مغزی، درمان صورت گیرد شانس زنده ماندن افراد بیشتر می شود.

شایع ترین علامت خونریزی مغزی شروع ناگهانی سردرد است که اکثر بیماران آن را بدترین سردرد زندگی خود توصیف می کنند. حتی افراد مبتلا به میگرن که سردرد های وحشتناکی تجربه می کنند این سردرد را بدتر از هر میگرنی می دانند.

مرحله اول این فرآیند که با سرگیجه آغاز می شود با عرق کردن، احساس خستگی، حالت تهوع و سردرد تشدید شده و کم کم علائم افزایش می یابند. با ادامه فرایند از دست دادن خون، علائم فیزیکی از جمله رنگ پریدگی، ضعیف شدن نبض، ضربان قلب سریع و غش خود را نشان خواهند داد. به طور کلی نشانه های اولیه خونریزی مغزی که می تواند در تشخیص اولیه تاثیر گذار باشد، در قسمت سر شامل شروع ناگهانی سردرد شدید، تغییرات بینایی، گیجی و ضعف در یک طرف بدن است. در قفسه سینه مشکل در تنفس، درد قفسه سینه و سرفه خونی به شدت مشاهده می شود. قسمت شکم و اطراف آن نیز تورم یا احساس پری، کبودی شکم و استفراغ خونی و بیرون روی مشاهده می شود.

علائم خونریزی مغزی خفیف

خونریزی مغزی خفیف همانطور که از نامش پیداست شامل علائم خفیفی می شود که تشخیص آن تا حدودی چالش برانگیز است. در برخی موارد، خونریزی های خفیف ممکن است خود به خود برطرف شوند زیرا بدن خون نشت شده را جذب می کند و بافت مغز بهبود می یابد . با این حال، ارزیابی و مداخله پزشکی برای اطمینان از بهبودی مناسب و جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم است. باید گفت اگر ضعف غیر قابل توضیح، درد مداوم یا علائمی مانند تورم و تغییر رنگ بدون آسیب آشکار را تجربه می کنید، به خونریزی داخلی مشکوک شوید .

سردردی که مدام بدتر می شود، احساس و بیمار بودن، گیجی، تغییرات شخصیتی، مانند پرخاشگری غیرمعمول یا داشتن نوسانات خلقی سریع، اینکه احساس خواب آلودگی می کنید و باز نگه داشتن چشمانتان برایتان مشکل است و یا مشکلات گفتاری، مانند گفتار نامفهوم از مواردی است که در خونریزی خفیف به شدت کمی خود را نشان می دهند اما از نشانه های بارز هستند.

علائم خونریزی مغزی شدید

خونریزی مغزی شدید با علائم واضح و شدیدی همراه است و تشخیص آن بسیار سریع تر از بقیه انواع خونریزی مغزی است.

علائم و نشانه های خونریزی شدید عبارتند از:

نبض ضعیف و تند
پوست رنگ پریده، خنک و مرطوب
رنگ پریدگی، عرق کردن
تنفس سریع و نفس گیر
بی قراری
حالت تهوع
تشنگی
غش، سرگیجه یا گیجی
از دست دادن هوشیاری

علائم خونریزی مغزی بر اثر ضربه

اکثرا کودکان یک سال به بالا که اندام حساسی دارند بر اثر فعالیت و بازی به خونریزی مغزی بر اثر ضربه مبتلا می شوند. کودکی که دچار آسیب به سر شده، ممکن است علائمی مانند استفراغ مکرر یا حالت تهوع، از دست دادن هوشیاری بیش از 30 ثانیه طول بکشد، سردردی که با گذشت زمان بدتر می شود را تجربه کند.

آسیب سر که باعث خونریزی در جمجمه می شود ممکن است ناشی از تصادفات وسیله نقلیه موتوری یا دوچرخه، سقوط، حمله و آسیب های ورزشی در بزرگسالان باشد. اگر یک فرد مسن هستید، حتی ضربه خفیف سر می تواند باعث خونریزی گردد.

علائم خونریزی مغزی در اثر فشار بالا

فشار خون بالا در طولانی مدت در صورت عدم کنترل ممکن است باعث خونریزی مغزی گردد. به گونه ای که با گذشت زمان، فشار خون در حال حرکت از طریق شریان ضعیف می‌تواند باعث برآمدگی بخشی از دیواره شریان شود. به این پدیده آنوریسم می گویند. یک آنوریسم می تواند باز شود و باعث خونریزی خطرناک در داخل بدن شود .

علائم خونریزی مغزی یا خونریزی داخل جمجمه بر اثر فشار بالا بسته به اینکه کدام قسمت از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است متفاوت است. علائم شایع خونریزی مغزی عبارتند از ضعف، بی حسی، گزگز و فلج صورت. اغلب این علائم روی دست و پا در یک طرف بدن تأثیر می گذارد. سردردهای ناگهانی و شدید که از یک تا پنج دقیقه طول می کشد. این نوع سردرد همیشه خطرناک نیست. با این حال، می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری جدی‌تر و زمینه‌ای شامل خونریزی مغزی باشد.

علت خونریزی مغزی چیست؟

علل مختلفی برای خونریزی مغزی وجود دارد. رایج ترین علل عبارتند از:

ضربه به سر: آسیب، شایع ترین علت خونریزی مغزی در افراد کمتر از 50 سال است.

فشار خون بالا : با گذشت زمان، این وضعیت مداوم می تواند دیواره رگ های خونی شما را ضعیف کند. فشار خون بالا و درمان نشده یکی از دلایل عمده قابل پیشگیری خونریزی مغزی است.آنوریسم و ضعیف شدن یکی از دیواره های رگ خونی می تواند آن را متورم و پاره شده و در مغز شما خونریزی کند

ناهنجاری های عروق خونی (ناهنجاری های شریانی وریدی) : ممکن است شما با رگ های خونی ضعیف در داخل و اطراف مغز خود به دنیا آمده باشید. ناهنجاری های عروقی و خونی یا همان ناهنجاری های شریانی وریدی یکی دیگر از علت های خونریزی مغزی است.

آنژیوپاتی آمیلوئید: این یک ناهنجاری در دیواره رگ های خونی است که گاهی با افزایش سن و فشار خون بالا رخ می دهد.این بیماری ممکن است قبل از ایجاد خونریزی بزرگ، خونریزی های کوچک و بدون توجه زیادی ایجاد کند.

اختلالات خونی و بیماری های کبدی: این وضعیت به طور کلی با افزایش خونریزی مرتبط است.

انواع خونریزی مغزی

بخش های زیادی در مغز شما وجود دارد، بنابراین اصطلاح "خونریزی مغزی" (خونریزی داخل جمجمه ای) بحثی بسیار گسترده است که انواع مختلفی دارد. دو ناحیه اصلی خونریزی وجود دارد که شامل داخل جمجمه اما خارج از بافت مغز و یا داخل بافت مغز می شود. و انواع خونریزی با توجه به مکان خونریزی در جمجمه و فاصله‌ی این منطقه تا پرده‌های مغزی چندین نوع شامل اپی‌دورال Epidural))، ساب‌دورال Subdural))، ساب‌آراکنوئید Subarachnoid)) و... تقسیم می‌شوند. در ادامه انواع خونریزی به صورت کامل شرح داده شده است.

سابدورال

این خونریزی بین دورا ماتر و غشای عنکبوتیه اتفاق می افتد. هماتوم ساب دورال مجموعه ای از خون در سطح مغز شما است. این عارضه معمولاً نتیجه حرکت سریع سر به جلو و توقف است، مانند فرآیندی که در تصادفات رانندگی رخ می دهد. هماتوم ساب دورال نسبت به سایر انواع خونریزی مغزی در افراد مسن و افراد دارای سابقه مصرف زیاد الکل شایع تر است.

اپیدورال

در این نوع خونریزی، عارضه بین جمجمه و غشای سخت شامه مغز اتفاق می افتد. هماتوم مجموعه ای از خون در یک لخته، در خارج از رگ خونی است. هماتوم اپیدورال زمانی رخ می دهد که خون بین جمجمه و بیرونی ترین پوشش مغز جمع می شود. معمولاً به دنبال آسیب سر و شکستگی جمجمه رخ می دهد . خونریزی با فشار بالا از علائم آن است. اگر هماتوم اپیدورال دارید، ممکن است برای مدت کوتاهی هوشیاری خود را از دست دهید و سپس به هوش بیایید.

اینتراسربرال

خونریزی داخل مغزی یا اینتراسربرال (خونریزی در بافت مغز) دومین علت شایع سکته مغزی (15 تا 30 درصد سکته های مغزی) و کشنده ترین نوع خونریزی است. رگ های خونی خون را با فشار به مغز هدایت می کنند. شریان‌ها ممکن است در اثر فشار غیرطبیعی یا رشد غیرطبیعی یا تروما پاره شوند. خود خون می تواند به بافت مغز آسیب برساند. علاوه بر این، خون اضافی در مغز ممکن است فشار داخل جمجمه را تا حدی افزایش دهد که به مغز آسیب بیشتری وارد کند. خونریزی داخل مغزی را می توان با شروع آرام پیش رونده در عرض چند دقیقه تا چند ساعت افزایش می یابد. این خونریزی در ساقه مغز و مخچه مغز رخ می دهد و کلیت بافت مغز را در بر می گیرد.

اینتراونتریکولار

این خونریزی در بطن‌های مغز اتفاق می‌افتد که نواحی خاصی از مغز (حفره‌ها) هستند. در این نواحی بدن مایع مغزی-نخاعی (مایع محافظت از مغز و نخاع) را می‌سازد. خونریزی داخل بطنی IVH ، خونریزی در نواحی پر از مایع یا بطن های احاطه شده توسط مغز است. این عارضه اغلب در نوزادان نارس دیده می‌شود و هر چه نوزاد نارس کوچک‌تر و نارس‌تر باشد، خطر IVH بیشتر می‌شود. این به این دلیل است که عروق خونی در مغز نوزادان نارس هنوز به طور کامل رشد نکرده و بسیار شکننده هستند. IVH به ندرت در بدو تولد وجود دارد و اگر اتفاق بیافتد، معمولاً در چند روز اول زندگی خواهد بود. این وضعیت پس از یک ماهگی بسیار نادر است و اصولا این عارضه قبل از یک ماه رخ می دهد.

ساب‌آراکنوئید

خونریزی مغزی ساب‌آراکنوئید یا زیر عنکبوتیه خونریزیی است که بین غشای عنکبوتیه و پیاماتر اتفاق می افتد. این عارضه زمانی رخ می دهد که یک ناحیه ضعیف در رگ خونی (آنوریسم) در سطح مغز ترکیده و نشت کند. سپس خون در اطراف مغز و داخل جمجمه جمع می شود. این باعث افزایش فشار روی مغز می شود. می تواند باعث آسیب سلول های مغز، مشکلات مادام العمر و ناتوانی شود. آنوریسم مغزی اغلب در یک دوره زمانی طولانی ایجاد می شود و ممکن است قبل از ترکیدن (پارگی) هیچ علامتی ایجاد نکند. بیشتر آنوریسم ها بعد از 40 سالگی ایجاد می شوند.

چگونه خونریزی مغزی را تشخیص دهیم؟

پزشک مغز و اعصاب پس از یک معاینه فیزیکی فوری، معاینه عصبی و آزمایش خونریزی مغزی را تشخیص می دهد. آنها ابتدا سابقه پزشکی کامل و علائم شما را بررسی می کنند. سپس، یک آزمایش تصویربرداری مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) را برای شما تجویز می کنند. این آزمایشات تصویربرداری محل، وسعت و گاهی اوقات علت خونریزی را تعیین می کند.

آزمایش‌های دیگری که می‌تواند به تشخیص علت کمک کند، ممکن است شامل مواردی مانند الکتروانسفالوگرام، اشعه ایکس قفسه سینه، آزمایش ادرار، آزمایش خون، آنژیوگرافی (برای آنوریسم یا ناهنجاری شریانی وریدی ) باشد.

مورد مهم اینکه خونریزی مغزی می تواند باعث آسیب دائمی، از جمله فلج، کما و مرگ شود. بنابراین به یاد داشته باشید، اگر به خونریزی مغزی مشکوک هستید، هر چه زودتر به اورژانس مراجعه کرده و اینگونه شانس زنده ماندن خود را افزایش دهید.

عوارض و خطرات خونریزی مغزی

خونریزی مغزی عوارض متعددی را به همراه دارد و هر چقدر دیرتر به این عارضه رسیده و نادیده گرفته شود، این خطرات افزایش یافته و نهایتا ممکن است به مرگ منجر شود. شایان ذکر است درمان فوری می تواند به جلوگیری از این عوارض کمک کند. عوارض جانبی ناشی از داروها یا درمان ها نیز ممکن است اتفاق بیافتد که موقتی بوده و از بین خواهند رفت.

عوارض و خطرات خونریزی مغزی عبارت اند از:

مشکلات تنفسی
مشکل در بلع، خوردن و آشامیدن
از دست دادن حرکت
ضعف یا بی حسی در قسمت های بدن
تشنج
از دست دادن حافظه
به سختی می توان تمرکز کرد
مشکل در تفکر واضح
از دست دادن بینایی
شخصیت تغییر می کند
از دست دادن کامل عملکرد مغز
درمان خونریزی مغزی

درمان خونریزی مغزی بسته به نوع خونریزی، سن فرد و شرایط بدنی ایشان در نظر گرفته می شود و بهبودی هر کس متفاوت است. میزان بهبودی از خونریزی مغزی به عوامل زیادی بستگی دارد، سلامت عمومی اندازه خونریزی، جایی در مغز که آسیب دیده است و سرعت تشخیص و درمان آن از جمله این موارد هستند.

پس از پروسه درمان برخی افراد به طور کامل بهبود می یابند. اما نیاز به حمایت اضافی (توانبخشی) نیز رایج است.اصولا راهکار انتخابی پزشک برای درمان نهایی جراحی های مختلف تست و پزشک شما پس از عمل می تواند پیشنهاد دهد فیزیوتراپی برای کمک به بازیابی دامنه حرکتی و قدرت انجام دهید.

کاردرمانی، که می تواند به شما کمک کند مهارت هایی را برای مراقبت از خود و مدیریت برنامه های روزانه خود بیاموزید نیز ممکن است تجویز گردد و گفتار درمانی، که می تواند به شما در برقراری ارتباط بهتر با دیگران کمک کند جهت جبران آسیب های مغزی که در طی این بیماری و جراحی ایجاد شده است موثر است.

تفاوت خونریزی مغزی با سکته مغزی

خونریزی مغزی در واقع نوعی سکته است و گاها این دو عارضه می توانند نتیجه یک دیگر نیز باشند یعنی در نتیجه خونریزی مغزی سکته اتفاق بیافتد یا بر عکس. سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون است که جریان خون را در مغز قطع می کند.

اما خونریزی مغزی در اثر پارگی رگ خونی در مغز و نشت خون به بافت مغز اطراف ایجاد می شود. سکته مغزی عامل اصلی مرگ و میر و ناتوانی است. سکته زمانی اتفاق می افتد که جریان خون در بخشی از مغز شما قطع شود. کاهش جریان خون می تواند منجر به مرگ بافت مغز شود. دو نوع رایج سکته مغزی سکته مغزی ایسکمیک و سکته هموراژیک هستند.

اقدامات لازم هنگام خونریزی مغزی

هنگام خونریزی مغزی لازم است تا اقداماتی را انجام دهید تا فرد مبتلا به خونریزی مغزی ریسک عوارض و خطرات ناشی از خونریز یمغزی کمتری را تجربه کند، از جمله این موارد اقدامات زیر هستند:

هنگام تشنج به هیچ عنوان فرد را مهار و بزور از حرکت اندام های بدن فرد جلوگیری نکنید.

از دادن آب و نوشیدنی ها و غذا به فردی که دچار خونریزی شده است به شدت خودداری کنید.

ممکن است ترشحاتی به دلیل تشنج یا آسیب مغری داشته باشد. در این صورت فرد را به پهلو بچرخانید تا این ترشحات خارج شده از دهان او باعث خفگی فرد نشوند.

هیچگونه ضربه یا فشاری را به جمجمه فرد وارد نکنید.

تمام وسایل اطراف را که ممکن است فرد بر اثر تشنج به آنها برخورد کنید را از آن دور کنید.

خونریزی مغزی در کودکان

در کودکان خونریزی مغزی معمولاً به دلیل ناهنجاری های رگ های خونی (مانند ناهنجاری های شریانی وریدی، فیستول شریانی وریدی، ناهنجاری غار، آنوریسم و مویامویا) یا لخته شدن خون رخ می دهد. در بزرگسالان شایع ترین علت فشار خون بالا است. با این حال، این عارضه به ندرت در کودکان اتفاق می افتد. علائم خونریزی داخل مغزی د رکودکان می تواند شامل سردرد ناگهانی و شدید، به ویژه همراه با استفراغ یا خواب آلودگی، اختلال در تکلم، شروع تشنج، یا از دست دادن هوشیاری در کودک باشد. فرایند درمان این عارضه، درمان به علت خونریزی کودک بستگی دارد، اما ممکن است شامل درمان‌های جراحی و اندوواسکولار برای ناهنجاری‌های رگ‌های خونی (اندوواسکولار به معنای عبور کاتتر از کشاله ران و وارد شدن به عروق مغز) و اصلاح ناهنجاری‌های لخته شدن خون باشد.

آیا خونریزی مغزی باعث مرگ می شود؟

همانطور که اشاره کردیم، در صورتی که خونریزی مغزی درمان نشده و علائم ناشی از آن به طور مستمر بدن را تهدید کنند و به سرعت درمان نشود، خونریزی مغزی می تواند منجر به آسیب دائمی مغز یا مرگ شود. کمبود اکسیژن به مغز می تواند سلول های مغزی شما را از بین ببرد و از ارتباط آنها با سایر قسمت های بدن جلوگیری کند. این بر عملکرد کلی بدن شما تأثیر می گذارد، بنابراین موارد خطر ناکی که ممکن است تجربه کنید شامل موارد زیر هستند: