جراحی تومور نخاعی چیست؟

جراحی تومور نخاعی که یکی از حساس‌ترین عمل های جراحی است به منظور تخلیه تمام یا قسمتی از تومور نخاع و ستون فقرات انجام می‌شود. این جراحی با هدف کنترل رشد تومور، بهبود تعادل حسی و حرکتی، جلوگیری از شدت علائم و همچنین کاهش فشار تومور، انجام می‌شود؛ با توجه به محل تشکیل تومور، این عمل جراحی باید با دقتی بالا انجام شود تا مهره‌های ستون فقرات و بافت‌های عصبی مجاور توده سرطانی دچار آسیب کمتری شوند. باید اشاره کرد که در این جراحی بنا به تشخیص جراح، راه دسترسی به توده در هنگام عمل، از دو حالت قدام (جلو) و خلف (پشت) می‌باشد.

کاندیدای جراحی تومور نخاع چه کسانی هستند؟

جراحی تومور نخاعی می‌تواند با توجه به اندازه، محل شکل گیری، گرید و خوش‌ خیم یا بدخیمی تومور، به تشخیص تیم پزشکی، برای بیمار مبتلا به سرطان نخاع تجویز شود. حال ممکن است فردی دارای تومور نخاعی خوش ‌خیم و بدون علامت باشد که با انجام عمل جراحی و تخلیه کامل توده، عوارض آن به حداقل برسد؛

ولی در بیمار دیگری این تومور بدخیم باشد و منجر به درد شدید گردن و کمر، عدم تعادل در راه رفتن، ضعف عضلانی شود و با انجام جراحی به کاهش اندازه تومور، بهبود علائم و جلوگیری از متاستاز شدن آن کمک شود. بطور کلی شرایط بیماری و میزان پیشرفت تومور در افراد مختلف، متفاوت است و این جراح است که با در نظر گرفتن مجموع این شرایط و مشورت با تیم متخصصین، تصمیم به جراحی یا انجام روش‌های درمانی دیگر می‌گیرد.

چه کسانی نباید و یا نمی توانند عمل تومور نخاع را انجام دهند؟

جراحی تومور نخاعی مانند جراحی تومور مغزی از سخت ترین عمل های جراحی محسوب می‌شود که با توجه به میزان توانمندی، وضعیت بدنی فرد و سازگاری جراحی با شرایط بیمار تجویز می‌گردد.

شرایط هر بیمار متفاوت است و بطور کلی نمی‌توان گفت که این جراحی برای چه کسانی مناسب است و برای چه کسانی توصیه نمی‌شود ولی ممکن است این عمل جراحی برای افراد دارای بیماریهای زمینه‌ای، سن بالا، بیماران پوکی استخوان، افرادی که دچار خونریزی می‌شوند و همچنین بیمارانی که شرایطی دارند که آنها را در معرض خطر عفونت قرار می‌دهد، مناسب نباشد و تیم پزشکی از روش‌های درمانی کم ریسک‌تری استفاده کند.

سن مناسب برای جراحی تومور نخاعی

جراحی تومور نخاع سن و سال ندارد و با توجه به شرایط پیشرفت بیماری و میزان آمادگی بدنی فرد برای عمل جراحی، ممکن است از این روش درمانی استفاده شود. بطور کلی بیماران جوان‌تر دارای شانس موفقیت بیشتری هستند و میزان بهبودی عصبی و پایداری ستون فقرات برای بیماران جوان‌تر بیشتر است. اگرچه سن تعیین‌کننده عمل جراحی نیست ولی افراد مسن بیشتر در معرض خطر عوارض جراحی هستند و حتماً نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارند تا دوران نقاهت پس از عمل جراحی تومور نخاع را سپری کنند و به شرایط بهبودی نرمال برسند.

انواع روش‌های جراحی تومور نخاع

انواع مختلفی از جراحی ها برای بیماران تومور نخاعی وجود دارد که با توجه به سن بیمار، نوع، گرید و موقعیت تومور با تشخیص پزشک متخصص تجویز می‌شود. عمل جراحی تومور نخاعی به دو روش باز یا بسته انجام می‌شود که در همه آنها هدف جلوگیری از امکان رشد، تخلیه تمام یا قسمتی از تومور، می‌باشد.

جراحی باز تومور نخاعی

در این روش تهاجمی، جراح در نخاع برش ایجاد کرده و از قسمت خلفی یا قدامی به محل تومور دسترسی پیدا می‌کند. از انواع جراحی های باز تومور نخاعی می‌توان به موارد کایفوپلاستی (Kyphoplasty) و ورتبروپلاستی (Vertebroplasty) اشاره کرد، که در آنها به منظور حفظ پایداری ستون فقرات از تزریق سیمان استخوانی استفاده می‌شود.

جراحی بسته تومور نخاعی

در جراحی بسته که روشی است با تهاجم کمتر یک برش جزئی و استفاده از ابزار آندوسکوپی و هدایت پروسه از طریق مانیتورینگ، جراح امکان تغذیه تومور نخاعی از رگ‌های خونی و همچنین رشد سلول سرطانی را با مسدود کردن کانال‌های ورودی به محل توده از بین می‌برد.آمبولیزاسیون، یک نمونه از عمل جراحی بسته تومور نخاعی است، که در آن جراح با مسدود کردن شبکه عروق خونی اطراف تومور نخاعی، از ادامه رشد آن جلوگیری می‌کند.

چگونگی و مراحل انجام جراحی تومور نخاع

جراحی تومور نخاعی به منظور تخلیه تمام یا قسمتی از توده سرطانی انجام می‌شود. هدف از این روش کاهش فشار نخاع، محافظت از عملکرد عصبی و افزایش کیفیت تعادل حرکتی بیمار است. این فرآیند جراحی شامل مراحل زیر است:

• جراح با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند MRI یا سی تی اسکن محل تومور را تعیین می‌کند و با دقت استراتژی جراحی را برنامه ریزی می کند.

• تیم تکنسین بیهوشی با تزریق دارو به صورت وریدی یا از راه بینی بیمار را برای انجام عمل جراحی تومور نخاع بیهوش می‌کند.

• با توجه به محل قرارگیری تومور، جراح برشی در گردن یا پشت ایجاد می کند. راه‌های دسترسی به تومور خلفی یا قدامی است، که تشخیص آن به عهده ی جراح می‌باشد.

• جراح پس از اینکه با دقت عضلات و سایر بافت ها را کنار می‌زند، به قسمت آسیب دیده ستون فقرات دسترسی پیدا می‌کند.

• جراح با استفاده از روش های میکرو‌جراحی تومور را تا حد امکان با کمترین آسیب به بافت سالم نخاع خارج می کند.

• با توجه به اینکه چه مقدار از تومور برداشته شده است، جراح ممکن است به تثبیت پایداری ستون فقرات نیز، نیاز داشته باشد.

• پس از برداشتن تومور و بازسازی ستون فقرات، جراح به دقت محل برش را بخیه میزند.

• در بیمارستان قبل از انتقال بیمار به بخش، تیم پزشکی با دقت شرایط را تحت نظر دارد. برای کمک به بهبودی و کنترل درد ناشی از جراحی توده نخاعی، ممکن است به داروهای مسکن، نیاز باشد.

دوره نقاهت و مقدار استراحت مورد نیاز جراحی چقدر است؟

عوامل مختلفی در جراحی تومور ستون فقرات وجود دارد که می تواند جدول زمانی بهبودی شما را تغییر دهد، اما روند معمولاً به شرح زیر است: بلافاصله پس از جراحی، به اتاق ریکاوری می‌روید، سپس به بخش مراقبت‌های ویژه ICU منتقل می شوید و در آنجا یک شب استراحت می‌کنید. اگر برای یک تومور داخل دورال جراحی انجام داده اید، جراح شما احتمالاً یک یا دو روز استراحت مطلق را برای کمک به بهبود جراحت ناشی از عمل جراحی، تجویز می کند.

مرحله بعدی جایگزین کردن داروهای مسکن خوراکی به جای داروهای تزریقی است و پس از آن تمرینات حرکتی ملایم با یک پرستار و یک فیزیوتراپ به منظور بهتر شدن شرایط عضلات حرکتی را شروع خواهید کرد. هنگامی که توانایی خوردن، راه رفتن و استفاده از سرویس بهداشتی را نشان دادید، (که زمان آن معمولاً حدود سه تا پنج روز پس از عمل جراحی است)، از بیمارستان ترخیص خواهید شد. اگر هنوز برای انجام این فعالیت های روزمره به کمک نیاز دارید، ممکن است به یک دوره فیزیوتراپی بیشتر نیاز باشد.

برای اکثر تومورهای داخل دورال، می توانید انتظار داشته باشید که پس از سه الی چهار هفته از عوارض خود عمل جراحی رها شوید؛ این درحالیست که برای تومورهای متاستاتیک که نیاز به تثبیت و پایداری بیشتر ستون فقرات دارند، بهبودی جراحی می تواند 3-6 ماه باشد. اما بهبودی کامل، که شامل درمان اختلالات عصبی-حرکتی ناشی از تومور است، در موارد شدیدتر می‌تواند یک یا دوسال طول بکشد.

پس به طور کلی بهبودی اولیه حدود سه الی شش ماه و بهبودی کامل با توجه به وسعت جراحی و سلامت کلی بیمار می‌تواند شش تا 12 ماه یا بیشتر طول بکشد. باید در نظر داشته باشید که با گذراندن این دوران، پروسه درمانی شما به پایان نرسیده است؛ روند بهبودی و بررسی نتیجه جراحی باید با مراجعه کردن به مطب پزشک با الگوریتم زمانی که متخصص برای هر بیمار در نظر گرفته می‌گیرد، ادامه پیدا کند.

عوارض و خطرات جراحی تومور نخاع

عمل جراحی تومور نخاعی جز جراحی‌های سنگین به حساب می‌آید و حتماً عوارض و خطراتی را برای بیمار در پی دارد، که با رعایت توصیه متخصصین می‌توان از شدت آنها کم کرد. عوارض جراحی تومور نخاع برای هر بیمار متفاوت است ولی معمولاً موارد زیر بین بیماران مشترک است:

• خونریزی: احتمال خونریزی در حین و پس از جراحی وجود دارد که ممکن است نیاز به تزریق خون شود.
• عفونت: خطر عفونت در محل زخم ناشی از جراحی تومور نخاع وجود دارد. تب، ناراحتی و تورم در محل جراحی همگی نشانه عفونت هستند و ممکن است نیاز به درمان آنتی بیوتیکی بیشتری داشته باشند.
• اثرات عصبی: با توجه به موقعیت و اندازه تومور، جراحی ممکن است باعث اختلالات عصبی مانند ضعف، بی حسی یا فلج شود. شدت این علائم بستگی به میزان آسیب نخاعی دارد و می‌تواند کوتاه مدت یا طولانی مدت باشد.
• نشت مایع مغزی نخاع: مایع مغزی نخاعی یا دورال که طناب نخاعی را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند ممکن است در جراحی آسیب ببیند و به جراحی دوم نیاز شود.
• ناپایداری ستون فقرات: برداشتن یک تومور بزرگ نخاعی ممکن است باعث بی ثباتی ستون فقرات شود که نیاز به تزریق سیمان استخوانی برای پایداری ستون فقرات دارد.
• عود: احتمال بازگشت تومور (عود بیماری) حتی پس از برداشتن موفقیت آمیز تومور نخاع امکان‌پذیر است، به خصوص اگر بدخیم باشد.

هر عمل جراحی و پروسه بیهوشی آن ممکن است بیمار را با اختلالات تنفسی، لخته شدن خون و آمبولی مواجه کند که با توجه به آنالیز شرایط بدنی بیمار قبل از عمل و تمهیداتی که جراح و تیم پزشکی همراهش در نظر می‌گیرند این عوارض کنترل شده و به حداقل می‌رسند. به توصیه‌های پزشک خود در ارتباط با اقدامات قبل از جراحی، عمل کنید و با خیال راحت به جراحتان اعتماد کنید.

اقدامات قبل و مراقبت های بعد از جراحی تومور نخاع

عمل جراحی تومور نخاعی مانند هر عمل دیگری نیاز به آمادگی‌های اولیه قبل، اقدامات روز عمل و همچنین مراقبت‌های پس از آن جراحی را دارد. پس از اینکه تومور و نوع آن تشخیص داده شد و جراح با توجه به مجموع شرایط تصمیم به جراحی گرفت بهتر است اقدامات زیر صورت گیرد:

● ترک سیگار : کشیدن سیگار موجب افزایش احتمال خونریزی حین عمل جراحی و همچنین تحلیل دیسک بین مهره‌های ستون فقرات شود.

● کاهش وزن: فرد با رعایت رژیم غذایی متناسب با شرایط و بیماری‌های زمینه‌ای خود با تشخیص پزشک متخصص، وزن خود را کاهش می دهد تا در روز عمل فشار کمتری روی مهره های ستون فقرات وارد شود و عمل جراحی با موفقیت بیشتری انجام شود.

● کنترل قند خون: میزان قند خون بیماران دیابتی در چند مرحله و در روزهای مختلف، قبل از انجام عمل جراحی تومور نخاعی کنترل شده تا زخم ناشی از جراحی دچار عفونت نشود.

● قطع مصرف داروهای خاص: بیمار باید با تشخیص پزشک متخصص تمام داروهایی که باعث لخته شدن یا رقیق شدن خون می‌شود را قطع مصرف کند.

● جراحی می تواند دلهره آور باشد و طبیعی است که بیمار احساس اضطراب کند. بیمار باید هرگونه ترس را با جراح خود در میان بگذارد. آمادگی ذهنی برای جراحی می‌تواند شانس موفقیت را بالا ببرد.

● طبق دستور پزشک متخصص، بیمار یک روز قبل از جراحی برای مصرف داروهایی لازم و همچنین رعایت رژیم غذایی مناسب عمل، در بیمارستان بستری می‌شود.

● پس از انجام عمل تومور نخاعی، با تشخیص جراح بیمار تحت مراقبت ویژه سه الی چهار روز در بیمارستان به استراحت مطلق می‌پردازد و سپس ترخیص می‌شود.

● ترخیص از بیمارستان پایان درمان سرطان نیست، بیمار باید ادامه روند بهبودی خود را پیگیری کند. بیمار باید با استراحت مطلق در دوران نقاهت، با پشت سر گذاشتن جلسات فیزیوتراپی و توانبخشی برای بهبود عملکرد حرکتی و تعادلی به موفقیت درمانی خود کمک کند و همچنین هر زمانی که پزشک متخصص برای او در نظر می‌گیرد به مطبش مراجعه کند تا نتیجه درمانی‌اش زیر نظر آن متخصص کنترل شود.

آیا تومور نخاعی ممکن است بعد از جراحی عود کند؟

تومور نخاعی جز بیماری‌های خطرناک به حساب می‌آید و نیاز به مراقبت و پیگیری روند درمانی دارد. عود یا بازگشت تومور نخاعی حتی پس از برداشتن موفقیت‌آمیز توده امکان پذیر است، به خصوص اگر بدخیم باشد. با این وجود خطر عود در تومور‌های خوش خیم کم است، اما می تواند اتفاق بیفتد. تومورهای ستون فقرات می توانند در هر زمانی پس از درمان عود کنند، ولی به احتمال زیاد در سه سال اول رخ می‌دهد. تومورهای نخاعی در صورت اینکه به بافتهای دیگر بدن متاستاز نشوند، اغلب در همان نقطه شکل‌گیری اولیه عود می کنند.

لازم است بیماران تومور نخاعی (خوش خیم یا بدخیم) حتی پس از تکمیل روند درمانی و انجام جراحی، با توجه به الگوریتم زمانی که پزشک متخصص تشخیص می‌دهد، هر سه ماه یکبار به مطب او مراجعه کنند تا روند بهبودی آن ها زیر نظر متخصص کامل شود.

مدت زمان انجام عمل تومور نخاعی چقدر است؟

مدت زمان جراحی تومور نخاعی با توجه به شرایط بیمار حین عمل، سازگاری بدنی بیمار با فرایند بیهوشی، محل قرارگیری تومور نخاعی و پیچیدگی شرایط جراحی متغیر است و بین 1 الی 8 ساعت ممکن است به درازا بکشد. پس از آن در صورت اینکه مشکلی پیش نیاید با تشخیص متخصص، بیمار باید 2 الی 3 روز تحت نظر و مراقبت کامل، در بیمارستان بستری باشد.

هزینه جراحی تومور نخاعی در سال 1403

هزینه جراحی تومور نخاعی رقم ثابتی ندارد و آیتم‌های مختلفی در آن دخیل هستند. اکثر بیمارانی که نیاز به جراحی تومور نخاعی دارند، در وهله نخست با مسئله هزینه این روش درمان مواجه اند. هزینه جراحی تومور نخاعی طبق فاکتور‌های متعددی تعیین می‌گردد که یکی از آنها نوع عمل است.اینکه عمل به روش باز یا بسته انجام شود تغییرات اساسی در هزینه ایجاد می‌کند. از طرفی با توجه به محل تشکیل تومور میزان حساس بودن آن احتمالاً افزایش مدت زمان جراحی در ادامه هزینه بیشتری را نیز شامل خواهد شد.

اینکه بیمارستان یا کلینیک دارای تعرفه دولتی یا خصوصی باشد و در چه موقعیت مکانی و با چه میزان امکاناتی خدمات ارائه می‌دهد نیز موثر است. بر این اساس هزینه جراحی تومور‌‎های نخاعی برای بیماران و شرایط مختلف متغیر است و نمی‌توان آن‌ را بطور دقیق تعیین کرد.

انتخاب بهترین جراح تومور نخاع در ایران

بارزترین مسئله در چگونگی انتخاب بهترین جراح تومور نخاعی، مهارت و تجربه کاری جراح است. بیمار حتماً باید نظرات دیگر افراد، در مورد تجربه‌های قبلی آن جراح را بداند. هر چقدر جراح تخصص و علم کافی را در زمینه جراحی تومور نخاع داشته باشد، می‌تواند علاوه بر بالا بردن شانس موفقیت بیمار در روز عمل جراحی، در جلسات قبل از عمل با نکات و توصیه‌هایی که به بیمار ارائه می‌دهد باعث قوت قلب او شود. جراح مد نظر باید دارای مدارج عالی از مراکز معتبر بین‌المللی باشد. پس از آن است که بیمار باید با خیال راحت و با روحیه‌ای بالا به تیم پزشکی اعتماد کند.