تومور نخاعی چیست؟

توده هایی که بر روی استخوان ها ، رباط های ستون فقرات ، نخاع و ریشه های عصبی رشد می کند تومورهای نخاعی گفته می شود.

تومورهای نخاعی می توانند هم غیرسرطانی و هم سرطانی باشد.

البته باید بگوییم که در موارد کمتری تفاق می افتد که منشا بروز سرطان های بدخیم خود ستون فقرات باشد، معمولا این نوع تومورها از سایر بخش های بدن به ستون فقرات گسترش می یابد.

تمامی تومورها یا توده های نخاعی می تواند منجر به درد ، مشکلات عصبی و در برخی از مواقع باعث فلجی فرد می شود، همچنین چه این توده سرطانی باشد چه نباشد می تواند جان بیمار را تهدید کند و باعث معلولیت دائمی او شود به همین علت توصیه می شود که با مشاهده علائم این بیماری سریعا به متخصص جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات مراجعه کنید.

به زبان ساده تومور نخاعی زمانی اتفاق می‌افتد که یک توده سلولی درون کانال نخاع یا اطراف استخوان‌های ستون فقرات بیمار بیش از حد مجاز و بصورت غیر طبیعی رشد کند؛ بطورکلی تومورها دارای دو حالت خوش ‌خیم و بدخیم هستند، که تومورهای خوش ‌خیم معمولاً قابلیت سرایت به بافت های دیگر بدن را ندارند، این در حالی است که تومورهای بدخیم از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون امکان متاستاز شدن (گستردگی) به دیگر نواحی بدن را دارند؛ حال تومور نخاعی با توجه به این تعاریف می‌تواند خوش‌ خیم یا بدخیم باشد. دراین مقاله قصد داریم به موضوعاتی همچـــون دلایل ایجاد، علائم، نحوه‌ی تشخیص و همچنین درمان آن بپردازیم.

علائم تومور نخاعی چیست؟

علائم تومور نخاعی با توجه به میزان رشد و سختی آن، شرایط ژنتیکی و بدنی بیمار می‌تواند در افراد مختلف، تفاوت داشته باشد. تومور نخاعی عموماً به‌دلیل رشد کُندی که دارد ممکن است با گذشت چند ماه برخی از علائم خود را نشان دهد که عموماً شامل موارد زیر است:

• درد گردن و کمر که به دنبال آن مشکلات عصبی مانند ضعف یا بی حسی بازوها و پاها یا تغییر در عادات دفع مدفوع یا ادرار جزء شایع ترین علائم محسوب می شود.
• درد کانونی ستون فقرات که به هنگام صبح بدتر می شود.
• دردی که با لمس ناحیه درگیر شدیدتر می شود.
• دردی که با استراحت رفع نشود و هنگام شب بیشتر از روز باشد.
• درد کمر به همراه بی اشتهایی ، کاهش وزن ، تهوع ، استفراغ و لرز باشد.

برخی دیگر از علائم تومور نخاعی به شرح زیر است:

درد در ناحیه تومور: عمدتاً بیمار در ناحیه پشت سر و گردن و یا کمر خود دردی را احساس می کند که به مرور زمان بیشتر و بدتر می‌شود. کمر درد: کمر دردی که پس از چند روز به نواحی اطراف خود سرایت می‌کند و میزان آن بیشتر می‌شود.

حساس شدن نسبت به گرما و سرما: آستانه تحمل بیمار در گرما و سرما نسبت به قبل کمتر می‌شود و باعث احساس ناخوشایندی می‌شود. در واقع خود بیمار متوجه این تفاوت می‌شود.

مشکل در راه رفتن: بیمار برای حفظ تعادل در راه رفتن دچار درد و سختی می‌شود.

 

تضعیف و از دست دادن عضلات: بیمار متوجه این حالت کرختی و لاغری می‌شود که عضلات بدن او (مخصوصاً پاها) دیگر مثل قبل نیست و از حجم آن‌ها کاسته شده است.

تغییر در عملکرد مثانه و روده: بیمار دچار اختلال در سیستم گوارشی و عوارضی مانند یبوست، اسهال و همچنین بی اختیاری ادرار و مدفوع و … می‌شود.

بدشکلی و بد فرمی ستون فقرات: این عارضه بیمار را به نوعی مجبور می‌کند که به نحوی بنشیند و راه برود که به این امر بعد از چند وقت باعث تغییر شکل در ستون فقرات و فرم کلی بدن او شود.

لازم بذکر است که بیمار ممکن است همه این علائم را بطور همزمان تجربه نکند و حتما توصیه می گردد که با دیدن حتی یکی از علائم و نشانه های بالا به پزشک متخصص مراجعه نماید.

انواع تومور نخاع کدامند؟

تومور نخاعی یا توده ستون فقرات، مانند تومور مغزی انواع مختلفی دارد؛ این نوع تومورها معمولا خوش خیم بوده و در اغلب موارد در ستون فقرات گردنی ایجاد می شود، این نوع تومور از داخل هر یک از عصب ها رشد کرده و منشاء آن سلول هایی است که پشتیبانی فیزیکی و حائلی برای سیستم عصبی فراهم می کنند. این توده با توجه به پارامترهایی مانند نوع، مکان رشد، قابلیت متاستاز شدن و سلول تشکیل دهنده تومور به چهار دسته زیر تقسیم می‌شود:

اکسترادورال

تومور اکسترادورال یا همان برون بافتی، عموماً روی مهره های ستون فقرات تشکیل شده و از طریق سوراخ بین مهره‌ها گسترش می یابد. در واقع این نوع تومور به درون دورال یا همان غلاف اطراف نخاع ورود نمی‌کند و بیش از نیمی از تومورهای نخاعی از همین نوع هستند. با وجود اینکه این نوع تومور در اطراف کانال نخاعی شروع به رشد می‌کند اما ممکن است در برخی موارد با فشاری که توده های سلولی با تراکم خود ایجاد می‌کنند، عملکرد طناب نخاعی نیز تحت تأثیر قرارمی‌گیرد.

اینترادورال

یک نوع دیگر از تومورهای نخاعی، تومور اینترادورال یا همان درون بافتی است؛ در واقع این تومور درون طناب نخاعی دورال ( همان پوشش نازک اطراف نخاع) تشکیل شده و شروع به رشد می‌کند. اینترادورال تومور، معمولاً به رشته های عصبی سرایت نکرده و مهره‌ها درگیر نمی شوند و در بسیاری از موارد خوش‌خیم هستند.

تومور نخاعی

تومور اینترادورال اکسترامدولار همانطور که از اسم آن مشخص است، معمولاً داخل کانال نخاعی تشکیل شده و به رشته های عصبی (مهره های ستون فقرات) مربوط نمی‌شود. این نوع تومور که عمدتاً خوش‌خیم و دارای رشد کُندی می‌باشد به دو دسته‌ی تومورهای مننژیوما و تومورهای لایه های عصبیِ شوانوما و نوروفیبروما تقسیم می‌شود؛ مننژیوم‌ها عمدتاً در ستون فقرات خانم های میانسال مشاهده می‌شود و تومورهای شوانوما و نوروفیبروما بیشتر در افراد بالای 50 سال رُخ می‌دهد و به ندرت برای رده سنی دیگری اتفاق می افتد، همچنین رشد این تومورهای درون لایه عصبی ممکن است بیشتر از محدوده‌ی کانال نخاعی باشد.

مننژیوما، در پرده های اطراف نخاع تشکیل شده و خوش خیم می باشد، اما می توانند جزء تومورهای بدخیم نیز باشند، این نوع تومور بیشتر در بانوان میان سال و سالخورده رایج است. تومورهای غلاف عصبی که از ریشه های عصبی بیرون آمده از نخاع منشا می گیرد، این نوع تومورها خوش خیم بوده و سرعت رشدشان کم است.

تومور نخاعی اینترامدولاری

تومورهای نخاعی اینترامدولاری بر خلاف اکسترامدولاری به تومورهایی اطلاق می‌شود که علاوه از بافت نخاع، از رشته‌های عصبی و همچنین سلول‌های گلیال (که وظیفه حفاظت از نخاع را دارند) ایجاد می‌شود. این نوع تومورها ضمن خوش‌خیم بودن، به دو دسته آستروسیتوما و اپاندیموما تقسیم می‌شود.

تومورهای ستون مهره ها

تورموهای استخوانی : این نوع تومور در ستون مهره های ایجاد شده و منشا آن می تواند در قسمت استخوان یا دیسک های ستون فقرات باشد، از شایع ترین تومورهای بدخیم استخوان می توان به استئوژنیک سارکوم اشاره کرد. همچنین قابل ذکر است این نوع سرطان بسیار نادر می باشد.

تومورهای متاستاتیک

باید بگوییم اغلب تومورهای نخاعی از سرطان های ایجاد شده در سایر بافت های بدن به ستون فقرات گسترش می یابد، در بانوان گسترش این نوع سرطان معمولا به دلیل سرطان سینه یا ریه می شود و در مردان نیز به دلیل سرطان ها پروستات یا ریه ایجاد می شود.

تشخیص تومور نخاعی

بیمار بعد از اینکه متوجه تغییر حالات و همچنین احساسات ناخوشایند درد و رنج در نواحی مختلف بدن خود می‌شود به متخصص مراجعه می‌نماید. لازم بذکر است به دلیل شباهت برخی از علائم تومور نخاعی (مانند درد در ناحیه گردن و کمر و …) به دردهای ناشی از نحوه نشستن و فشار بدنی روزمره، بهتر است در صورت مزمن شدن آن حتماً به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود تا او بتواند با انجام آزمایشات و معاینات عصب شناختی ذیل تومور یا عدم تومور را تشخیص دهد؛

آزمایش خون و مولکولی

در این روش، آیتم‌هایی با تشخیص پزشک متخصص در آزمایش خون لحاظ می‌شود که با آنالیز میزان پروتئین‌ها و آلفافتوپروتئین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های موجود در خون به تشخیص او کمک کند.

تشخیص تومور نخاعی با ام آر آی

در این روش موارد مخصوص به رگ دست بیمار تزریق می‌شود تا بتوان رفتار و شکل خاص بافت های نامتعارف در تصاویر دریافتی از ام‌آرآی را بررسی کرد. ممکن است برای کنترل صدای زیاد ناشی از این پروسه، بنا به تشخیص پزشک و درخواست بیمار از هدفون استفاده شود یا برای بیمار آرامبخش یا حتی بیهوشی تجویز شود.

تشخیص تومور نخاعی توموگرافی یا CTscan

در این روش از یک پرتودهی بسیار خفیف جهت دریافت تصاویر دوبعدی از زوایای مختلف و همچنین بررسی رفتار غیر معمول کانال نخاعی و نواحی اطراف آن استفاده می‌شود. باید اشاره نمود که معمولاً برای تشخیص تومور نخاعی سی تی اسکن کمتر بکار گرفته می‌شود.

تشخیص تومور نخاعی با کمک بیوپسی یا نمونه برداری

در تشخیص بیوپسی، یک نمونه کوچک از بافت نخاعی برداشته می‌شود تا بتوان آن‌‌را در شرایط آزمایشگاه و با استفاده میکروسکوپ‌های مخصوص سنجید. این امر کمک می‌کند تا حدودی به اطلاعاتی از جمله وجود تومور، میزان خوش‌خیم بودن یا بدخیم بودن آن دست یافت. بیوپسی تومور نخاعی سرپایی است و درد زیادی ندارد.

علت ایجاد تومور نخاعی چیست؟

اساساً هنوز نظریه‌ی جامع و کاملی برای اینکه "دلیل ابتلا به تومور نخاعی یا همان تومور ستون فقرات چه می‌باشد؟" ارائه نشده است؛ اما طبق آخرین اجماع متخصصین و محققین امر، این تومور ضمن اینکه ممکن است ارثی باشد، از نوع ثانویه یا secondary است. به زبان ساده میتوان این چنین گفت که تومور ثانویه‌ی نخاعی، توموری است که در اثر متاستاز شدن یک توده‌ از ناحیه دیگری از بدن که به ستون فقرات رسیده است؛ حال میتواند برگرفته از سرطان سینه خانم‌‌‌‌ها باشد یا سلولهای زیاد رشد کرده‌ی پروستات یا ریه‌ی آقایان، که از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون به ناحیه نخاعی سرایت کرده است.

انواع روش های درمان تومور نخاع شامل چیست؟

پس از تشخیص، برای درمان تومور نخاعی مجموعه ای از شرایط بررسی می‌گردد تا با توجه به میزان پیشرفت، بدخبم یا خوش خیم بودن آن مراحل درمان آغاز گردد. این روشها شامل دارو درمانی، پرتودرمانی یا رادیوتراپی، شیمی درمانی و جراحی است. لازم به ذکر است که در برخی موارد از دو یا سه روش به ترتیبی که پزشک تشخیص می‌دهد، استفاده می‌‎گردد؛ به عنوان مثال در مورد تورهای بدخیم نخاعی برای مهار رشد و کوچک شدن آن، ممکن است چند جلسه ای شیمی درمانی و پرتودرمانی تجویز شده و بعد از آن جراحی صورت بگیرد.

دارودرمانی

دارو درمانی یکی از روشهایی است که برای کاهش اندازه تومور، درمان و کنترل رشد سلولهای سرطانی بکار می‌گیرند؛ در این روش از داروهایی مثل پروکاربازین، لوموستین و تموزولوماید با تشخیص جراح و متخصص مغز و اعصاب استفاده می‌شود.

پرتودرمانی

یکی دیگر از روشهای درمان تومورنخاعی پرتودرمانی یا همان رادیوتراپی است. در این روش که تعداد جلسات و میزان آن با توجه به شرایط بیمار، توسط جراح مغز و اعصاب تجویز می‌شود در واقع با تابش امواج انرژی پرتوی گاما یا اشعه ایکس و … به توده مدنظر، سعی در کوچک کردن، آسیب رساندن و از بین بردن این بافت سرطانی صورت می‌گیرد.

شیمی درمانی

شیمی درمانی یکی دیگر از روش‌های درمان تومور نخاعی است. شیمی درمانی برخلاف پرتودرمانی و جراحی که بصورت موضعی انجام می‌شود، روی کل سلول‌های بدن بیمار تاثیر می‌گذارد. به زبان ساده در این روش با ترکیب چند دارو که مستقیماً به خون بیمار تزریق می‌گردد از رشد، تکثیرو تقسیم سلولهای سرطانی جلوگیری می شود تا فضای کافی برای رشد سلولهای سازنده و مفید بدن ایجاد و با ترمیم این سلولهای مفید، توده کوچکتر شود.

جراحی تومور نخاع

جراح تومور نخاعی پس از کنترل سوابق پزشکی بیمار مانند سی تی اسکن، ام آر آی، آزمایشات خون و … و همچنین بعد از استفاده از روشهای درمانی بالا، ممکن است تصمیم به جراحی تومور بگیرد. در جراحی هدف پاکسازی یا تخلیه توده یا تعدیل آن برای کاهش فشار روی نخاع و … است. برای مطالعه خطرات عمل تومور نخاعی، به صفحه عوارض جراحی تومور نخاعی مراجعه فرمایید. در حین جراحی از تجهیزات فناورانه میکروسکوپی همراه با مانیتورینگ برای دقت و بررسی بیشتر جهت حذف تومور و حفظ بافتهای سالم مجاور استفاده می‌شود. جراحی تومور نخاعی عمدتاً دو حالت باز و بسته دارد.

آیا تومور نخاع درمان قطعی دارد؟

باید درنظر داشت که تومور ناحیه نخاعی یکی از خطرناکترین تومورها است. عواملی مانند: سن بیمار، زمان تشخیص، سرعت رشد توده، ناحیه قرار گرفتن تومور و … در موفقیت و میزان بهبودی و پیچیدگی درمان تاثیر دارد. خوشبختانه باتوجه به پیشرفت علم پزشکی می توان انواع تومور های نخاعی رو درمان کرد اما نمی‌توان گفت که آیا به طور قطعی تومور نخاعی درمان می شود.

تومور نخاع در کودکان

کودکان هم ممکن است مانند بزرگسالان دچار عارضه تومور نخاعی شوند، ولی مطالعات نشان داده است که به ندرت همچین شرایطی پیش می‌آید و درصد ابتلای کودکان به این بیماری کمتر از 3 درصد است. باید اشاره کرد علائمی مشابه با موارد بالا (تومور نخاعی بزرگسالان)، مثل درد پا، سر و گردن، تب، نداشتن کنترل مثانه، عدم تعادل در راه رفتن ویا فلج شدن موقت پاها و … از نشانه های تومور نخاعی کودکانه است. توصیه می‌شود با مشاهده‌ی هریک از این علائم و مزمن شدن آن کودک را به پزشک متخصص ببرید .محیط و وراثت می‌تواند دلایل ابتلای کودکان به این بیماری باشد.

آیا تومور نخاعی کشنده است؟

بطور کلی باید گفت که اگرچه تومور نخاعی از لحاظ شایع بودن در رتبه پایین‌تری نسبت به تومورهای دیگر نواحی بدن قرار دارد، ولی بدلیل پیچیدگی درمان، ممکن است خطرناک باشد. عوامی مانند خوش خیم ( غیر سرطانی) یا بد خیم بودن تومور(سرطانی)، میزان متاستاز و سرایت به محیط اطراف، زمان تشخیص و میزان تجربه جراح متخصص می توانند در میزان کاهش ریسک مرگ و میر تاثیر گذار باشند.

پیشگیری از تومور و سرطان نخاع

پیشگیری از ابتلا به بیماری تومور نخاعی مستلزم این‌است که دلایل بروز این بیماری شناخته شده‌ باشد؛ اما محققین و متخصصین هنوز به اجماع نظری نرسیده‌اند که دلیل بوجود آمدن سرطان چیست. با وجود این باید به این موضوع اشاره کرد که نتیجه مطالعات بیشتر به این سمت و سو می‌رود که تومور نخاعی ارثی است که عوامل محیطی می‌تواند میزان آن را بیشتر کند. در واقع توده های سرطانی در اثر رشد و تکثیر فزاینده سلولها، به علت وجود ژن‌های معیوبی است که بیمار به ارث برده است، یا اینکه ژن‌هایی که در معرض محیط و سبک زندگی ناسالم دچار آسیب شده اند.

طول عمر بیماران تومور نخاعی

در ارتباط با طول عمر بیماران تومور نخاعی باید گفت که بیماران مبتلا به تومور نخاعی بدخیم معمولاً امید به زندگی پایینی دارند. ولی این می‌تواند یک پیش داوری و تصور نادرست باشد. در واقع بیمار با همچین رویکردی از ترس مرگ خودکشی کرده است. نکته امیدوارکننده این است که بیش از نیمی از بیمارانی که شرایط درمانی خود را پیش گرفتند بین 7 الی 10 سال زندگی کرده اند. البته نباید نادیده گرفت که در صورت کوتاهی و جدی نگرفتن روند تشخیص و درمان، اگر تومور نخاعی با میزان گستردگی قابل توجهی در یک بیمار میانسال به مرگ هم منجر نشود ولی احتمالاً به ایجاد اخلال در شرایط حرکتی تا حد فلج شدن هم می انجامد.

عوارض تومور نخاع شامل چه مواردی است؟

تومور نخاعی با توجه به اینکه در پوشش اطراف نخاع یا روی ستون فقرات تشکیل شده، خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن می‌تواند برای بیماران گوناگون عوارض مختلف با درجه سختی متفاوت ایجاد کند؛خوب است بدانیم که نخاع پُلی است بین مغز و سایر اندام‌های بدن که در آن رشته های عصبی و نورون‌ها فرمان را از مغز به قسمتهای مختلف منتقل می‌کند.

در صورتی‌که این سیستم عصبی مرکزی بدن(یا همان نخاع) تحت فشار باشد، موجب اختلالات حرکتی و حسی، عدم تعادل در ایستادن، داشتن درد هنگام راه رفتن، عدم کنترل ادرار و مدفوع و حتی فلج شدن برای بیمار می‌گردد. اگر چنانچه پروسه تشخیص و درمان تومور نخاعی با تأخیر همراه باشد می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را در پی داشته باشد، یا از طرفی اگر تومور نخاعی بدخیم باشد باعث متاستاز شدن به دیگر نواحی بدن شود.

دوره درمان تومور نخاعی چقدر است؟

تعیین روش درمان تومور نخاعی به شرایطی مانند سن بیمار، محل شکل گیری تومور، وضعیت کلی بدن بیمار، نوع بدخیم یا خوش‌خیم تومور بستگی دارد، که همه این‌ها با آنالیز دقیق پزشک متخصص مشخص و بررسی می‌گردد و تشخیص به عهده پزشک متخصص است.

در بعضی موارد عمل جراحی بسته به حساسیت امر، بین دو تا هشت ساعت روی ستون فقرات بیمار صورت می‌گیرد، گاهاً ممکن است از شیمی درمانی و پرتو درمانی قبل از جراحی استفاده شود، گاهاً لازم است بعد از جراحی هم شیمی درمانی یا پرتو درمانی باز هم ادامه پیدا کند، در برخی موارد نیازی به جراحی نبوده و بیماری تومور نخاعی، با دارو درمانی کنترل می‌شود.

بنابراین برای همه بیماران نمی توان یک نسخه مشترک تجویز کرد. نکته مشترک بین اکثر بیماران مبتلا به تومور بدخیم این‌است که حتی پس از جراحی باید رفتار ناحیه جراحی شده و توده سلولی به طور مکرر مورد چکاپ قرار گیرد و کنترل شود. با این حال نمی‌توان زمان مشخصی را به روند بهبودی و گذراندن دوران بیماری تومور نخاعی اختصاص داد.

برای تشخیص و درمان تومور نخاع به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان تومور نخاع باید با توجه به معیار های موجود به جراح و متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. از جمله ویژگی های بهترین جراح تومور نخاعی، مدرک تحصیلی، تخصص جراح، تجربه و مهارت آن توجه کرد؛ بعد از آن به تیم پزشکی‌تان اعتماد کنید و با روحیه بالا پروسه درمانی‌تان را پشت سر بگذارید.