جراحی تومور مغزی کودکان

تومور مغزی از مواردی نیست که در سنین کودکی و نوجوانی رایج باشد. اما آمار نشان می‌دهد حدود 25 درصد از سرطان‌های دوران کودکی در مغز اتفاق می‌افتد. انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارند که بیشتر در کودکان ایجاد می‌شوند، مانند تومور مدولوبلاستوما، گلیوما، اپاندیموم، کرانیوفارنژیوم و تومورهای جنینی که تشخیص زودهنگام و مدیریت این تومورهای مغزی می‌تواند درمان زود نتیجه را بهبود بخشد.

اگر کودک سردرد یا علائم غیر عادی را در قسمت سر خود احساس می‌کند که غیرقابل توضیح یا مداوم هستند، مراجعه به پزشک برای تشخیص سریع‌تر ضروری است. اصولا تومورهای مغزی خوش خیم دارای مرزهای واضح هستند، به این معنی که به بافت اطراف حمله نمی‌کنند. با این حال، این تومورها می‌توانند علائمی مشابه تومورهای سرطانی به دلیل اندازه و محل قرارگیری آنها در مغز ایجاد کنند.

اما تومورهای بدخیم حاوی سلول‌های سرطانی هستند. این تومورها معمولا به سرعت در حال رشد هستند و به بافت اطراف حمله می‌کنند. تومورهای بدخیم مغزی به ندرت به سایر نواحی بدن سرایت می‌کنند، اما ممکن است پس از درمان عود کنند. گاهی اوقات، تومورهای مغزی که سرطانی نیستند، بدخیم نامیده می‌شوند، زیرا اندازه و محل آن‌ها و آسیبی که می‌توانند به عملکردهای حیاتی مغز وارد کنند. تومورهای مغزی ممکن است در هر سنی ایجاد شوند.

تومورهای مغزی که در نوزادان و کودکان ایجاد می‌شوند، هم از نظر نوع سلول‌ها و هم از نظر پاسخگویی به درمان، با تومورهای مغزی بزرگسالان بسیار متفاوت هستند. نکته قابل توجه این است که هیچ دلیل آشکاری برای ایجاد تومور مغزی در کودکان نمی توان یافت. تومورهای مغزی را نمی توان مستقیماً با کاری که والدین یا کودک انجام داده یا انجام نداده مرتبط دانست.

چه کودکانی کاندیدای مناسب جراحی تومور مغزی کودکان هستند؟

کاندیدای جراحی تومور مغزی کودکانی هستند که تومور آن‌ها به طور دقیق تشخیص داده شده است. جمجمه جای اضافی برای چیز دیگری جز مغز ندارد. بنابراین، با توسعه و گسترش تومورهای مغزی، فشار اضافی را در این فضای بسته ایجاد می‌کنند. این فشار داخل جمجمه‌ای نامیده می‌شود. افزایش فشار داخل جمجمه ای ناشی از بافت اضافی در مغز و همچنین انسداد مسیرهای جریان مایع مغزی نخاعی است.

کودکانی که این فشار را تجربه می‌کنند دارای علائم مشخصی هستند. از جمله این علائم می‌توان به سردرد، تشنج، حالت تهوع و استفراغ، تحریک پذیری، بی حالی و خواب آلودگی، تغییرات شخصیت و فعالیت ذهنی، ماکروآنسفالی (بزرگ شدن سر) در نوزادانی که استخوان های جمجمه آنها کاملاً جوش نخورده است اشاره کرد. در آخر در صورت عدم درمان احتمال کما و مرگ در کودکان وجود دارد.

سن مناسب جراحی تومور مغزی در کودکان چقدر است؟

سن بیمار یکی از عواملی است که باید در هنگام تهیه برنامه درمانی برای تومور مغزی در نظر گرفته شود. طبق سن و سال کودک و این که در کدام دوره از رشد قرار دارد، می‌تواند احتمال آسیب به سیستم عصبی ناشی از درمان و نوع جراحی را در نظر گرفت. اکثر کودکان بالای 3 سال را می‌توان به‌طور موثر با درمان‌های فعلی درمان کرد. جراحی تومور مغزی کودکان زیر 3 سال، اصولا با چالش‌های زیادی همراه است.

آیا نوزادان هم می‌توانند جراحی تومور مغزی انجام دهند؟

قبل از جراحی تومور مغزی روی نوزادان، ارزیابی تخصصی انجام می‌شود. ارزیابی اغلب شامل سی تی اسکن و ام آر آی است. بسته به سن نوزاد، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات عصبی باشد که به تعیین وضعیت هوشیاری او کمک می‌کند. نتایج دریافت شده از یک آزمایش عصبی تعیین می‌کند که آیا جراحی برای آن مناسب است یا روش‌های جایگزین در نظر گرفته می‌شود.

به طور کلی روش‌های جراحی خاصی برای جراحی نوزادان وجود دارد که جراح برای ترمیم هر گونه آسیب مغزی از آن‌ها استفاده می‌کند . به‌کارگیری هرکدام از این شیوه‌ها بستگی به نوع آسیب مغزی و همچنین شدت آسیب در هنگام انتخاب نوع روش جراحی دارد.

جراحی تومور مغزی در کودکان به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟

موارد زیر دو مورد از رایج‌ترین روش‌های جراحی‌های تومور مغزی است که برای نوزادانی که تومور سر را تجربه کرده‌اند و باعث آسیب به مغز شده‌اند، استفاده می‌شود.

کرانیوتومی

این روش جراحی به جراح مغز نیاز دارد که یک سوراخ کوچک برای برداشتن تومور ایجاد کند، زیرا این امکان را به آن‌ها می‌دهد تا به مغز دسترسی پیدا کنند و بر این اساس هر گونه آسیب موجود را ترمیم کنند. هنگامی که عمل جراحی به پایان رسید، فلپ استخوان برداشته شده با استفاده از پیچ‌ها و صفحات کوچک دوباره وصل می‌شود.

کرانیکتومی فشاری

این روش جراحی بر روی نوزادانی انجام می‌شود که ضربه مغزی شدیدی را تجربه کرده‌اند. در این روش جراح مغز باید قسمتی از جمجمه را بردارد. هنگامی که مغز متورم می‌شود، می‌تواند زندگی نوزاد را به خطر بیندازد، این روشی است که اغلب در شرایط اضطراری انجام می‌شود.

مراحل و روند درمان طی جراحی

در عمل جراحی تومور مغزی کودکان، فرایندی چند مرحله‌ای طی می‌شود. در ابتدا جراح خطرات و فواید آن را توضیح داده و فرصتی در اختیار والدین قرار می‌گیرد که سایر سوالات مرتبط با جراحی پرسیده شود. فرم‌های رضایت امضا و مدارک تکمیل می‌شود و جراح سابقه پزشکی کودک را بررسی خواهد کرد.

ممکن است لازم باشد چند روز قبل از جراحی آزمایشات قبل از جراحی (مانند آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام، اشعه ایکس قفسه سینه) انجام شود. 7 روز قبل از عمل، مصرف تمام داروهای ضدالتهابی باید متوقف گردد. پس از طی این پروسه قبل از جراحی، در روز جراحی کودک باید ناشتا باشد، قسمت سر کودک با استفاده از صابون آنتی باکتریال کاملا شسته شود. لباس‌ها و کفش‌های راحت و گشاد باعث می‌شود فرد حس راحتی بیشتری داشته باشد.

اگر دستورالعملی برای مصرف منظم دارو در صبح روز جراحی تجویز شده است، این کار را با جرعه‌های کم آب انجام دهید. بدن کودک را عاری از هر گونه سنجاق سر، بافت مو، گوشواره و زیورآلات، لاک ناخن و … کنید. نکته مهم اینکه لیستی از حساسیت به داروها یا غذاهای کودک همراه داشته باشید.

در ادامه مراحل جراحی تومور مغزی کودکان را به صورت مرحله ای توضیح می دهیم.

فرآیند آماده سازی بیمار

در ابتدا نیاز است کودک روی میز عمل دراز کشیده و به بیهوشی عمومی انتقال داده شود. هنگامی که کودک بیهوش است، سر در یک دستگاه تثبیت کننده جمجمه قرار می‌گیرد که به میز متصل می‌شود و سر را در حین جراحی کاملاً ثابت نگه می‌دارد. تمامی سیستم مغز و عملکرد جراح توسط کامپیوتری سه بعدی ایجاد شده از اسکن‌های MRI شما نمایش داده می‌شوند.

ایجاد یک برش پوستی

ناحیه برش پوست سر با یک ضد عفونی کننده آماده می‌شود. برش‌های پوستی معمولا در پشت خط مو ایجاد می‌شود. از تکنیک کاهش مو استفاده می‌شود، که در آن فقط یک ناحیه پهن 1/4 اینچی در امتداد برش پیشنهادی تراشیده می‌شود. گاهی ممکن است کل ناحیه برش تراشیده شود.

باز کردن جمجمه

پوست و ماهیچه‌ها از روی استخوان بلند شده و به عقب تا می‌شوند. در مرحله بعد، سوراخ‌های کوچکی در جمجمه با مته ایجاد می‌شود. سوراخ‌ها اجازه ورود یک تیغه مخصوص به نام کرانیوتوم را می‌دهند. فلپ استخوان بریده شده بلند شده و برداشته می‌شود تا پوشش محافظ مغز به نام دورا نمایان شود. فلپ استخوانی با خیال راحت کنار گذاشته می‌شود و در پایان جراحی جایگزین می شود.

برداشتن تومور از روی مغز

در داخل جمجمه استخوانی، مغز را نمی‌توان به راحتی کنار زد تا به تومور دسترسی پیدا کند و آن را ترمیم کند. جراحان مغز و اعصاب از انواع ابزارهای بسیار کوچک برای کار در اعماق مغز استفاده می کنند. آن ها شامل قیچی‌‍‌های دسته بلند، مته‌ها و دستگاه‌های شکاف دهنده، لیزر و دستگاه‌های مافوق صوت است.

در برخی موارد، نظارت بر پتانسیل برانگیخته برای تحریک اعصاب جمجمه‌ای خاص در حالی که پاسخ در مغز نظارت می‌شود، استفاده می‌شود. این کار برای حفظ عملکرد عصب در طول جراحی انجام می‌شود.

بستن کرانیوتومی

پس از برداشتن یا ترمیم مشکل، تمام نقاط برش داده شده، با بخیه بسته می‌شود. فلپ استخوانی در موقعیت اولیه خود قرار می‌گیرد و با صفحات و پیچ‌های تیتانیوم روی جمجمه محکم می‌شود. صفحات و پیچ‌ها به طور دائمی برای حمایت از ناحیه باقی می‌مانند و گاهی اوقات می‌توانند زیر پوست شما احساس شوند. سپس ماهیچه‌ها و پوست دوباره به‌هم بخیه می‌شوند. یک پانسمان چسب نرم روی برش قرار می‌گیرد.

مدت زمان بیهوشی جراحی تومور مغزی کودکان

زمان بیهوشی جراحی تومور مغزی کودکان، می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت باشد. برای انجام عمل تومور مغزی، به ویژه برای برداشتن تومور با دقت بالا، اغلب از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود؛ زیرا فرد باید کاملاً ثابت بماند. مدت زمان جراحی ممکن است 3 تا 5 ساعت طول بکشد.

اما مدت زمان بیهوشی و آثار آن از یک ساعت تا یک روز است و ممکن است کودک شما در 24 تا 48 ساعت اول پس از ترخیص بیش از حد معمول بخوابد. او همچنین ممکن است در ابتدا ناپایدار باشد، اما این نیز باید در عرض 24 تا 48 ساعت برطرف شود.

جراحی تومور مغزی در کودکان چند روز نیاز به بستری شدن دارد؟

مدت بستری معمول در بیمارستان برای کودکانی که برای تومور مغزی تحت عمل جراحی هستند، معمولاً 4 تا 6 روز است، اما این به اندازه و محل تومور و اینکه آیا درمان‌های دیگری انجام می‌شود بستگی دارد. بیمارانی که مشکلات بعد از عمل دارند ممکن است نیاز به بستری طولانی تری داشته باشند.

پس از عمل برداشتن تومور کودک، ممکن است لوله برای خروج مایع مغزی نخاعی اضافی از جمجمه و خونی که پس از جراحی جمع می‌شود از زیر پوست سر خارج شود. این لوله‌ها معمولاً پس از چند روز برداشته می‌شوند. آزمایش تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن معمولاً 1 تا 3 روز پس از عمل انجام می‌شود تا مشخص شود که چه مقدار از تومور برداشته شده است.

مزایای جراحی تومور مغزی برای کودکان

جراحی تومور مغزی از حیاتی ترین جراحی‌هایی است که می‌تواند برای کودکان مبتلا به تومور مغزی انجام گیرد.این جراحی دارای مزایای متعددی برای بیماران است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها حذف و کاهش اندازه تومور است. این عمل با کاهش فشار مغز بر سر می‌تواند به بهبود کارایی مغز و کاهش و بهبود عوارضی مانند تهوع، مشکلات حرکتی، سردرد و اختلالات بینایی را حاصل نماید.

از دیگر مزایای این جراحی جلوگیری از پیشرفت تومور به ویژه در تومورهای پیشرفته است. از آنجایی که پیشرفت تومور و بزرگ شدن آن بر این تواناست که به قسمت های حساس و حیاتی مغز فشار وارد کرده و باعث آسیب جدی شود، این جراحی به طور کلی می‌تواند قدم بزرگی به سوی آغاز فرآیند درمان و بهبودی باشد.

خطرات و عوارض جراحی تومور مغزی کودکان

جراحی تومور مغزی کودکان در کنار مزایای پی در پی خود، دارای عوارض متعددی نیز هست. درک تمام خطرات احتمالی این نوع جراحی برای والدین مهم است.

برخی از خطرات رایج‌تر مرتبط شامل تورم، خونریزی، عفونت، تشنج و واکنش به بیهوشی مورد استفاده برای قرار دادن کودک است. تورم اغلب با دادن دارو به کودک چند روز قبل از جراحی کنترل می‌شود.

خطر جراحی مغز به مکان خاصی در مغز که عمل بر آن تاثیر می گذارد، گره خورده است. به عنوان مثال، اگر ناحیه‌ای از مغز که گفتار را کنترل می‌کند تحت عمل جراحی قرار گیرد، ممکن است گفتار تحت تأثیر قرار گیرد.

برخی از عوارض عمومی‌تر شامل موارد زیر است، اما به آن‌ها محدود نمی‌شود:

• تشنج
• عفونت
• خونریزی
• تورم مغز
• ضعف عضلانی
• لخته شدن خون
• فشارخون ناپایدار
• پنومونی (عفونت ریه)
• خطرات مرتبط با استفاده از بیهوشی عمومی
• نشت مایع مغزی نخاعی (مایعی که مغز را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند)

عوارض زیر نادر هستند و به طور کلی به مکان‌های خاصی در مغز مربوط می‌شوند، بنابراین ممکن است خطرات افراد خاص و حساس باشند:

• کما
• فلج
• مشکل گفتار
• مشکلات حافظه
• تعادل یا هماهنگی غیر طبیعی

بسته به شرایط پزشکی خاص شما ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. قبل از انجام عمل حتماً هر گونه نگرانی را با پزشک خود در میان بگذارید.

آیا امکان بروز عوارض شدید بعد از جراحی کودکان وجود دارد؟

کودکان ممکن است برخی از بیماری‌های عصبی مزمن ناشی از تومورهای مغزی و درمان‌های مربوطه را تجربه کنند، مانند درد، میگرن، مشکلات تعادل، ضعف، لرزش یا سایر اختلالات حرکتی، یا از دست دادن بینایی که ممکن است موقتی یا دائمی باشند. از بین بردن این مشکلات می تواند توسط یک تیم چند رشته ای از جمله پزشک طب فیزیکی و توانبخشی، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، چشم پزشک برطرف شود.

اقدامات و آمادگی‌های لازم قبل از جراحی

اگر تشخیص داده شده است که فرزند شما نیاز به جراحی تومور مغزی دارد، آزمایشات قبل از عمل باید ظرف 10 تا 14 روز قبل از تاریخ جراحی تکمیل شود. پس از آن پزشک یک مشاوره حضوری با پزشک تعین می‌گردد. از جمله مواردی که لازم است قبل از عمل رعایت کنید اینکه اجازه ندهید فرزندتان بعد از نیمه شب، قبل از عمل، غذا یا مایعات بخورد. شب قبل از جراحی باید موهای فرزندتان را به خوبی شسته و از شامپو یا صابون‌های آنتی باکتریال استفاده کنید.

مهم است فهرستی از داروها و آلرژی‌های دارویی فعلی فرزندتان را جهت تاکید و جلوگیری از هرگونه مشکل به همراه داشته باشید. اگر او آسپرین، داروهای ضد التهابی یا رقیق‌کننده‌های خون مصرف می‌کند، لطفاً از پزشکانی مانند متخصص قلب، برای قطع این داروها قبل از جراحی مشورت بگیرید. یک کیسه از لباس، لوازم بهداشتی و هر وسیله خاص برای کودک خود ببندید. والدین می توانند در طول مدت بستری پس از عمل در کنار فرزندان خود بمانند و در صورت نیاز وسایل را بسته بندی کنند.

مراقبت‌های بعد از عمل جراحی تومور مغزی کودکان

دستورالعمل‌های ترخیص پس از عمل تومور مغزی باید طبق دستور پزشک دنبال شود. ممکن است پس از عمل عوارض روانی به سراغ کودکان بیاید و مراقبت از نیازهای منحصر به فرد جسمی، روانی و اجتماعی کودکان مهارت‌های خاصی را می‌طلبد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر تماس یا مراجعه به پزشک الزامی است.

• علائم عفونت
• تب بالای 101 درجه
• درد یا تورم در محل برش
• تخلیه بیش از حد یا خونریزی از برش
• سردرد مداوم، حالت تهوع یا استفراغ

لزوم انتخاب بهترین جراح تومور مغزی

انتخاب یک جراح برتر تومور مغز می‌تواند به اطمینان از بهترین نتیجه برای درمان و سلامت طولانی مدت کودک شما کمک کند. در ادامه به مواردی اشاره کرده‌ایم که برای انتخاب بهترین جراح می‌توانید در نظر بگیرید.

• تخصص و مدارک پزشکی کامل پزشک
• در مورد انواع مختلف جراحی‌های موجود، از جمله تکنیک‌های کم تهاجمی تحقیق کنید .
• بررسی کنید که جراح دارای گواهینامه بورد باشد و آموزش‌های لازم را گذرانده باشد.
• بررسی‌های بیماران را بخوانید تا در مورد کیفیت مراقبت‌های ارائه شده توسط جراح و کارکنان آن مطلع شوید.
• به دلیل حساسیت بالای این عمل، توجه کنید که جراح با تجربه بوده و دارای جراحی‌های موفق در زمینه تومور مغزی داشته باشد.
• بیمارستان‌های بزرگ دانشگاهی اغلب منابع و دسترسی بیشتری به متخصصان دارند، سعی کنید به این مراکز مراجعه کرده و تحقیقات لازم را به عمل آورید.