

تومور غده هیپوتالاموس

تومورهای هیپوتالاموس تاثیرات ساختاری و عملکردی متنوعی دارند که شامل ترشح بیش از حد هورمون ها نیز میشود. این تومورها ممکن است از بافتهای غدد درونریز یا عصبی منشاء بگیرند و یا ناشی از تومورهای متاستاتیک، ضایعات کیستیک، فرآیندهای التهابی مزمن، یا آنوریسمهای عروقی باشند. امروزه، طبقهبندی تومورهای غده هیپوتالاموس و بررسی دقیق ارتباط میان ساختار و عملکرد آنها آسانتر شده است. نوع تومور نقش تعیینکنندهای در اثرات هورمونی دارد؛ بهطوری که گلیوما شایعترین تومور هیپوتالاموس در کودکان وهیپوسیتوم رایجترین آن در بزرگسالان است.
بسیاری از این تومورها بهطور تصادفی، هنگام انجام تصویربرداریهای تشخیصی مانند سی تی اسکن یا MRI برای دلایل دیگر، شناسایی میشوند. افزایش استفاده از این تکنیکهای تصویربرداری منجر به کشف تومورهایی شده که پیشتر مورد ظن قرار نگرفته بودند. این تومورها میتوانند به حفره هیپوفیز گسترش یافته و باعث بروز علائم مرتبط با غدد درونریز، مشکلات بینایی و اختلالات عصبی شوند.
هیپوتالاموس چیست و چه وظیفه ای دارد؟
هیپوتالاموس ساختاری کوچک اما بسیار مهم در عمق مغز است که پیوند اصلی بین سیستم غدد درونریز و سیستم عصبی محسوب میشود. این بخش وظیفه حفظ تعادل داخلی بدن یا همان هموستاز را بر عهده دارد و پیامهای شیمیایی را از سلولهای عصبی مغز و بدن دریافت کرده و به آن ها پاسخ میدهد.
هیپوتالاموس به عنوان مرکز کنترل بدن، عملکردهایی همچون تنظیم دمای بدن، فشار خون، گرسنگی و تشنگی، احساس سیری، خلقوخو، میل جنسی و خواب را مدیریت میکند. این وظایف یا از طریق تاثیر مستقیم بر سیستم عصبی خودمختار، که فعالیتهای خودکار بدن مانند ضربان قلب و تنفس را کنترل میکند، انجام میشوند یا با مدیریت هورمونها.
هیپوتالاموس هم هورمونهایی تولید میکند که در هیپوفیز ذخیره میشوند و هم سیگنالهایی به غده هیپوفیز میفرستد تا هورمونهای مورد نیاز بدن را آزاد کند. این هورمونها یا مستقیما بر اندامها تاثیر میگذارند یا باعث تحریک غدد دیگر برای ترشح هورمونهای ضروری میشوند. بهطور خلاصه، هیپوتالاموس مرکز کنترل هوشمند بدن است که هماهنگی همه سیستم ها را برای حفظ تعادل تضمین میکند.
تومورهای هیپوتالاموس چه علائمی دارد؟
تومورهای هیپوتالاموس میتوانند علائم مختلفی ایجاد کنند که بسته به نوع تومور و محل دقیق آن متفاوت است. این علائم ممکن است شامل احساسات غیرطبیعی، مشکلات رشدی، اختلالات بینایی و حتی تغییرات در رفتار و عملکرد بدن باشد.
در برخی موارد، تومورهای هیپوتالاموس میتوانند باعث تجمع مایع در مغز و افزایش فشار داخل جمجمه شوند، که علائم دیگری مانند سردرد و خوابآلودگی را به همراه دارند. علائم رایج تومورهای هیپوتالاموس عبارتند از:
- سردردهای مکرر
- تشنجهای غیرمنتظره
- کاهش یا اختلال در بینایی
- عدم رشد طبیعی در کودکان
- بیش فعالی و هیجان بیش از حد
- احساسات سرخوشی و شادی غیرطبیعی
- از دست دادن چربی بدن و کاهش اشتها (کاشکسیا)
- بلوغ زودرس به دلیل تغییرات در عملکرد غده هیپوفیز
- تجمع مایع در مغز و هیدروسفالی که منجر به سردرد و خوابآلودگی میشود
علت ایجاد تومور هیپوتالاموس چیست؟
دلیل اصلی تومورهای هیپوتالاموس ناشناخته است. این تومورها ممکن است به علت ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی رخ دهند. تومورهای هیپوتالاموس در کودکان، بیشتر گلیوما هستند. گلیوما یک نوع رایج از تومور مغزی است که از رشد غیر طبیعی سلولهای گلیوم ایجاد میشود که سلول های عصبی را پشتیبانی میکنند. گلیوماها میتوانند در هر سنی رخ دهند. آنها اغلب در بزرگسالان، تهاجمیتر رفتار میکنند.
انواع تومورهای هیپوتالاموس مغز
تومورهای هیپوتالاموس مغز شامل انواع مختلفی هستند که از جنبههای مختلفی به دستههای خاص تقسیم میشوند. برخی از این تومورها از نورونهای هیپوتالاموس یا سلولهای گلیالی خاص این ناحیه منشاء میگیرند، در حالی که دیگر تومورها از بافتهای مختلف مغزی منشاء میگیرند. در اینجا به دستهبندیهای مختلف این تومورها اشاره میشود:
تومورهای عصبی
گلیوماها: شامل آستروسیتوم پیلوسیتیک (گلیوم اپتیک) که بیشتر در کودکان شایع است و ممکن است با نوروفیبروماتوز نوع I همراه باشد.
پیتوسیتوما: تومورهایی که از سلولهای گلیال هیپوفیز خلفی به نام هیپوسیت ها مشتق میشوند. این تومورها به دلیل شکل کلاسیک خود به پیتوسیتوما معروف هستند.
نوروسیتوم: تومورهای نادر و اغلب با درجه پایین که از نورونهای کوچک تشکیل شده اند. این تومورها ممکن است در صورت داشتن ویژگیهای خاصی مانند نکروز و تکثیر عروقی به عنوان آتیپیک طبقهبندی شوند.
گانگلیوسیتوم: تومورهای به خوبی تمایز یافتهای که از نورونهای بالغ تشکیل شدهاند و شبیه نورونهای هیپوتالاموس طبیعی هستند. برخی از این تومورها ممکن است شامل جزء گلیال نئوپلاستیک شوند که به نام گانگلیوگلیوما شناخته میشوند.
سایر تومورها در هیپوتالاموس
شوانوما و مننژیوم: تومور شوانوما در ناحیه پاراسلار یا دورا هیپوتالاموس دیده میشوند.
کوردوما: این نوع تومورها ممکن است در کلیووس ایجاد شوند و به هیپوتالاموس آسیب وارد کنند.
لنفوم ها و هیستوسیتوزها: این تومورها به صورت نادر ممکن است در هیپوتالاموس اتفاق بیفتند.
تراتوم ها و تومورهای سلول زایا: این تومورها میتوانند از خط میانه به هیپوتالاموس گسترش یابند.
گلومانژیوم: ضایعه عروقی منحصر به فرد که به نظر میرسد از گومیتولی عروق پورتال هیپوتالاموس-هیپوفیز ناشی میشود.
تومور هیپوفیز: شامل تومورهای عصبی غدد هیپوفیز (PitNETs) که به طور معمول در ناحیه هیپوتالاموس ایجاد میشوند.
عوارض و خطرات تومور هیپوتالاموس
اگر درمان تومور هیپوتالاموس به سرعت صورت نگیرد، عوارض و مشکلات زیادی، سلامتی انسان را تحت شعاع قرار خواهد داد. این عوارض به خاطر تجمع مایع در مغز و افزایش فشار داخل جمجمه رخ میدهد و شامل مشکلاتی چون از دست رفتن بینایی، سردردهای مکرر، تشنجهای ناگهانی، از دست دادن اشتها و لاغری که به صورت کاشکسی بروز میکند و مشکلات تهدید کنندهی زندگی خواهد شد.
آیا تومور هیپوتالاموس کشنده است؟
تومور هیپوتالاموس انواع مختلفی دارد و اگر در درجهی بالا و خطرناک رخ دهد، میتوانند در صورت رشد سریع و پیشرفت بیماری تهدید کننده ی زندگی باشند. در این میان، تومورهای هیپوتالاموس که در کودکان رخ میدهند، معمولا خوش خیم و قابل درمان هستند. ولی مواردی که در بزرگسالان رخ میدهد، معمولا سرطانی و بدخیم است و به استراتژیهای درمانی طولانی تری، مثل ترکیب جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی نیاز دارند.
نحوه تشخیص تومورهای هیپوتالاموس
تشخیص تومورهای هیپوتالاموس معمولا از طریق ترکیبی از معاینات بالینی، آزمایشهای تخصصی و تصویربرداری انجام میشود. مراحل تشخیص شامل موارد زیر هستند:
آزمایش خون: ممکن است برای بررسی عدم تعادل هورمونی، آزمایشهای خون انجام شود. زیرا تومورهای هیپوتالاموس ممکن است بر تولید هورمونها تاثیر بگذارند و به مشکلات هورمونی منجر شوند.
معاینه بالینی: پزشک میتواند علائم تومور هیپوتالاموس را در طول معاینه منظم مشاهده کند. این معاینه ممکن است شامل ارزیابی عملکرد سیستم عصبی و بررسی نشانههای مرتبط با مشکلات بینایی باشد.
آزمایش هایی جهت سنجش بینایی: در صورت مشاهده علائم غیرعادی در بینایی، آزمایشهایی صورت میگیرد که عملکرد بینایی را جهت ارزیابی وضعیت دید و تعیین میزان آسیب به سیستم بینایی مورد سنجش قرار دهد.
تصویربرداری پزشکی برای تشخیص تومورهای هیپوتالاموس
- اسکن MRI: اسکن مغزی با استفاده از امآرآی (MRI) به طور دقیقتر موقعیت و ویژگیهای تومور را نشان میدهد و به تشخیص قطعی کمک میکند.
- سی تی اسکن (CT scan): در صورتی که پزشک مشکوک به وجود تومور باشد، سی تی اسکن میتواند به شناسایی تومور در ناحیه هیپوتالاموس کمک کند.
آزمایش میدان بینایی: این آزمایش برای بررسی از دست دادن بینایی و پیگیری پیشرفت یا بهبود وضعیت انجام میشود. اگر تومور بر اعصاب بینایی تاثیر بگذارد، ممکن است باعث اختلال در میدان دید فرد شود.
این مراحل به پزشکان کمک میکند تا تشخیص دقیقی از تومور هیپوتالاموس داشته باشند و برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار طراحی کنند.
تومورهای هیپوتالاموس خوش خیم اند یا بد خیم؟
تومور هیپوتالاموس انواع مختلفی دارند و میتوانند خوش خیم یا بدخیم باشند. اما این تومور در بزرگسالان، معمولا سرطانی است و به ارگانهای دیگر سرایت می کند. افرادی که به نوروفیبروماتوز (یک بیماری ارثی) مبتلا هستند، بیشتر در خطر ابتلا به این نوع تومور هستند. افرادی که تحت درمان رادیوتراپی قرار گرفته اند نیز در خطر ابتدا به تومور هیپوتالاموس قرار خواهند گرفت.
راه های درمان تومور هیپوتالاموس
درمان تومورهای هیپوتالاموس به نوع تومور، موقعیت آن و میزان تهاجمی بودن آن بستگی دارد. درمان معمولا شامل ترکیب چند روش است:
درمان با استروئید: تورم هیپوتالاموس ممکن است نیاز به درمان با استروئیدها داشته باشد تا التهاب و فشار مغزی کاهش یابد.
جراحی: در صورتی که تومور قابل دسترسی باشد، جراحی در اولین مرحله پیشنهاد میشود. این روش به کاهش اندازهی تومور و کنترل علائم کمک میکند.
شیمی درمانی (Chemotherapy): در برخی موارد، به خصوص اگر تومور سرطانی باشد (مانند گلیوما)، شیمی درمانی میتواند برای از بین بردن سلولهای سرطانی و جلوگیری از گسترش آنها استفاده شود.
اصلاحات هورمونی: تومورهای هیپوتالاموس ممکن است باعث تولید بیش از حد یا کمبود هورمون ها شوند که منجر به اختلالات هورمونی میشود. در این صورت، درمانهای هورمونی برای اصلاح این عدم تعادل ضروری است. گاهی اوقات، نیاز به جایگزینی یا کاهش هورمونها وجود دارد تا تعادل بدن برقرار شود.
پرتودرمانی (Radiotherapy): در مواردی که جراحی ممکن نیست یا تومور به طور کامل حذف نشده است، پرتودرمانی میتواند موثر باشد. پرتودرمانیهای خاص میتوانند به صورت دقیق روی تومور متمرکز شوند و مانند جراحی موثر باشند، با این تفاوت که آسیب کمتری به بافتهای سالم اطراف وارد میکنند.
در نهایت، نوع درمان به ویژگیهای خاص تومور و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. درمانهای چندجانبه معمولا موثرترین روش برای مدیریت تومورهای هیپوتالاموس هستند.
آیا میتوانیم از ابتلا به تومورهای هیپوتالاموس پیشگیری کنیم؟
تومورهای هیپوتالاموس با دلایل ناشناختهای در بدن رخ میدهند و در ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی هستند. اگر این تومور به دلایل ژنتیکی بروز کند، راهی برای جلوگیری از بروز آن وجود ندارد.
ولی شما میتوانید از قرارگرفتن در معرض تابش اشعههای مضر و همچنین کار کردن با مواد شیمیایی خطرناک برای طولانی مدت اجتناب کنید تا از ابتلا به این تومور جلوگیری نمایید. این تومور در بزرگسالان ممکن است به خاطر رادیوتراپی نیز رخ دهد، که خود یک نوع از عوامل محیطی ممکن در بروز تومور هیپوتالاموس است.
برای تشخیص و درمان تومورهای هیپوتالاموس به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
به طور کلی، اکثر بیماری هایی که بر غده هیپوتالاموس تاثیر میگذارد قابل درمان است و اگر چیزی که روی این غده تاثیر میگذارد، تومور باشد، برای درمان آن جراحی در نظر گرفته میشود. در چنین حالتی شما باید به متخصص غدد مراجعه کنید تا مشکلات هورمونی و تومور را در هیپوتالاموس شما تشخیص دهد و با انواع روشهایی که گفتیم، به درمان آن بپردازد.