بینی زینی شکل

بینی زینی شکل یا بینی بوکسور یک ناهنجاری پاتولوژیکی است که به صورت فرورفتگی پل بینی یا کاهش ارتفاع پل بینی به دلیل تخریب ساختار استخوانی یا غضروفی رخ می‌دهد و ظاهری مقعر یا زینی شکل در بینی ایجاد می‌کند. کلمه "زین" در نام این بیماری برای توصیف ظاهر قسمت میانی فرورفته بینی (به عنوان ناحیه طاق میانی از ناحیه پل بینی آغاز و تا بالای نوک بینی امتداد می‌یابد) استفاده می‌شود.

این عارضه می‌تواند ناشی از نقایص مادرزادی، ویژگی‌های نژادی، تروما، اختلالات خود ایمنی یا ایاتروژنیک (درمان‌زاد مانند جراحی بینی) باشد. ناهنجاری‌های این عارضه علاوه بر مشکلات ظاهری و ایجاد افسردگی برای بیماران، می‌تواند مشکلات تنفسی را نیز به همراه داشته باشد. در صورت عدم درمان این ناهنجاری‌ها مشکلات تنفسی با افزایش سن تشدید می‌شوند.  

انواع بینی زینی شکل

انواع بینی زینی شکل با توجه به شدت بروز این عارضه دسته‌بندی می‌شوند. درمان یا اصلاح بینی زینی شکل با طبقه‌بندی صحیح شدت آن آغاز می‌شود. این طبقه‌بندی بر اساس مسائل آناتومیک ایجادکننده این عارضه انجام می‌شود.

• نوع 1: صرفاً فرورفتگی پل بینی یا ناحیه پشتی بینی (دارای نوک بینی طبیعی در قسمت یک سوم پایین بینی)

• نوع 2: فرورفتگی متوسط تا شدید پل بینی و برجستگی قسمت یک سوم پایین بینی

• نوع 3: فرورفتگی متوسط تا شدید پل بینی یا ناحیه پشتی بینی، از دست دادن تکیه‌گاه نوک بینی و نقایص ساختاری قابل مشاهده

• نوع 4: فرورفتگی شدید پل بینی و از دست دادن حمایت ساختاری برای کل بینی

ناهنجاری‌های نوع 2، 3 و 4 باعث ایجاد مشکلات تنفسی نیز می‌شوند.

علائم بینی زینی شکل

تغییر شکل بینی اغلب به آرامی در طول زمان رخ می‌دهد. بنابراین آگاهی از علائم بینی زینی شکل، شکل و گزینه‌های درمانی موجود برای آن، می‌تواند به بیماران در رفع مشکلات بینی بوکسور کمک ‌کند.  

پل بینی مقعر:

یکی از بارزترین علائم بینی بوکسور، ظاهر مقعر یا صاف پل بینی است. این مسئله می‌تواند با کاهش ارتفاع بینی یا برآمدگی همراه باشد و منجر به کوتاه‌تر یا کوچک‌تر دیده شدن بینی شود. برخی اوقات نیز ممکن است نوک بینی آویزان شده یا صاف به نظر برسد. به طور کلی این عارضه ظاهر بدشکلی به بینی می‌دهد.

عفونت‌های مزمن سینوسی:

سایر علائم بینی زینی شکل ممکن است شامل مشکل تنفس از طریق بینی یا عفونت‌های سینوسی باشد. به دلیل فرورفتگی پل بینی، مجرای بینی باریک شده و جریان یافتن هوا در بینی، سخت‌تر می‌شود. این مسئله همچنین می‌تواند به دلیل باقی ماندن مخاط و سایر مواد زائد در مجرای بینی، خطر عفونت سینوسی را افزایش دهد.

چرخش بیش از حد نوک بینی:

همزمان با فرورفتن پل بینی، نوک بینی می‌تواند به سمت بالا چرخیده و باعث ایجاد چین بر روی بینی شود. نوک بینی بیش از حد چرخیده و کوتاه شده اغلب آخرین علامت بدشکلی شدید این عارضه است که می‌تواند به طور قابل توجهی بر عزت نفس و کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد.

علت بینی زینی شکل

بدشکلی‌ بینی زینی شکل ناشی از تخریب ساختار غضروفی بینی و کاهش ارتفاع آن است. تیغه بینی به عنوان ستون مرکزی بینی، باعث یکپارچگی ساختاری بینی می‌شود و هر شرایطی که سپتوم بینی را به خطر بیندازد می‌تواند منجر به فرورفتگی بینی شود. اغلب تخریب غضروف‌های بینی به دلیل تخریب غضروف سپتوم رخ می‌دهد اما غضروف‌های طرفی فوقانی (یک جفت غضروف مثلثی شکل در دو طرف تیغه بینی) نیز می‌توانند در بروز این مسئله نقش داشته باشند. برخی از دلایل ایجاد این عارضه عبارتند از:

• ایجاد بینی بوکسور در اثر ضربه

یکی از شایع‌ترین علت ایجاد بینی زینی شکل ضربه به بینی است. ضربه مستقیم به بینی در هنگام تصادف اتومبیل، زمین خوردن یا ورزش‌های تماسی (مانند هاکی یا بوکس) می‌تواند باعث تغییر شکل بینی شود. در بینی آسیب‌ دیده یا شکسته‌ شده، ایجاد لخته خون در زیر پوشش پوست سپتوم (قسمت غضروفی که سوراخ‌های بینی را تفکیک می‌کند) و تخریب آن، می‌تواند عامل ایجاد این عارضه شود. این ناهنجاری به دلیل اختلال در امر خون‌رسانی به غضروف ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به متلاشی ‌شدن غضروف شود. اگر این آسیب در بالای پل بینی رخ دهد پوست این ناحیه ممکن است در اثر عدم درمان، از بین برود.

• بینی بوکسور مادرزادی

ناهنجاری‌های مادرزادی از علل شناخته شده بینی بوکسور هستند. برای مثال سیفلیس مادرزادی بیماری است که در رحم مادر و هنگام تولد وجود دارد و هنگامی رخ می‌دهد که کودکی از مادر مبتلا به سیفلیس متولد می‌شود. عفونت‌های اولیه سیفلیس درمان نشده در کنار سایر پیامدهای بد بارداری می‌توانند باعث این عارضه شوند.

• ایجاد بینی زینی شکل بعد از عمل بینی

برخی اوقات در اثر جراحی‌های سیتوپلاستی (جراحی برای اصلاح انحراف تیغه بینی) یا رینوپلاستی به دلیل برداشتن بیش از حد غضروف در طول عمل، ممکن است عارضه بینی زینی شکل ایجاد شود و در نتیجه بیمار به جراحی ترمیمی بینی نیاز پیدا کند. این مسئله به ویژه در موارد انحراف حاد تیغه بینی رخ می‌دهد. علاوه بر این، هرگونه عمل سیتوپلاستی که در بیماران بسیار جوان انجام می‌شود می‌تواند با گذشت زمان و رشد فرد منجر به این عارضه شود.

• هماتوم سپتوم و آبسه سپتوم

تجمع خون و عفونت در سپتوم بینی (به دلیل جراحی یا ضربه) و مختل شدن جریان خون در این ناحیه، می‌تواند منجر به بینی بوکسور شود.

• عفونت ها و بیماری هایی مانند سیفلیس و جذام

برخی از عفونت‌های باکتریای مانند سیفلیس و بیماری هانسن (جذام) می‌توانند بر استخوان‌ها و غضروف‌های بینی اثر بگذارند. این عارضه ممکن است یکی از علائم اکتسابی سیفلیس یا سیفلیس مادرزادی باشد.

• سپتوم استخوانی

استخوان‌ها و غضروف‌های بینی، شکننده هستند و به راحتی با ضربه مستقیم به صورت آسیب می‌بینند. انواع ضربه‌ها (مانند ضربه‌های وارده در تصادفات رانندگی) می‌توانند با ایجاد شکستگی بینی، یکپارچگی ساختاری پل بینی را تحت تأثیر قرار دهند. شکستگی پل بینی یا سپتوم استخوانی در آسیب‌های تروماتیک صورت، شایع است.

بسیاری از شکستگی‌های بینی به اجزای ساختاری بینی آسیب کمی وارد می‌کنند و برای ایجاد عارضه بینی بوکسور، باید آسیب قابل توجهی به ساختار بینی وارد شود. پس از ضربه یا شکستگی، پل بینی ممکن است بلافاصله شروع به افتادگی یا فرورفتگی نکند و این عارضه با گذشت زمان رخ دهد. اغلب علت ایجاد بینی زینی شکل ناشی از ضربه یا شکستگی بینی، هماتوم (تجمع غیرطبیعی خون در خارج از رگ‌های خونی آسیب دیده) سپتوم است.

• بیماری های عروقی و خود ایمنی

بیماری‌های خودایمنی و عروقی می‌توانند با التهاب در سپتوم بینی، منجر به کاهش جریان خون در این ناحیه شوند. این امر می‌تواند باعث نکروز و از بین رفتن بافت‌ها شود. با تشدید این بیماری‌ها ممکن است سپتوم بینی ضعیف شده و در پی آن کاهش ارتفاع بینی رخ دهد. برخی از بیماری‌ها نظیر گرانولوماتوز وگنر (اختلال خودایمنی نادر و جدی که عروق با اندازه کوچک تا متوسط را غالباً در بینی و سینوس‌ها، ریه‌ها و کلیه‌ها درگیر می‌کند)، پلی کندریت عودکننده (بیماری نادر که به دلیل شرایط مزمن التهاب غضروف، بافت نرم شده و باعث تغییر شکل غضروف می‌شود. همچنین علائم پس از بهبودی دوباره عود می‌کنند) نیز می‌توانند باعث ایجاد سوراخ بزرگی در تیغه بینی شده و منجر به ایجاد بینی زینی شکل شوند. جراح ممکن است برای تأیید وجود این بیماری‌ها برای بیمار آزمایش خون تجویز کند.

• مصرف کوکائین

مصرف مزمن و طولانی‌ مدت کوکائین، مت‌آمفتامین‌ها، قرص‌های افیونی یا سایر مواد مخدر می‌توانند با آسیب به ساختار بینی و کاهش جریان خون به سپتوم، باعث نکروز و از بین رفتن بافت‌ها ‌شوند و در نهایت این امر منجر به کوچک شدن (یا سوراخ شدن) تیغه بینی و کاهش ارتفاع بینی می‌شود.

• مصرف داروهای داخل بینی

استفاده بیش از حد از اسپری‌های ضد احتقان (حاوی اکسی متازولین یا فنیل آفرین) و داروهای داخل بینی، با ضعیف کردن غضروف تیغه بینی می‌توانند منجر به مشکلات تنفسی و بینی زینی شکل شوند.

عوارض بینی زینی شکل

فرورفتگی پل بینی می‌تواند مجاری بینی را بسته و نگرانی‌های مختلفی در خصوص سلامتی و عوارض تنفسی به وجود آورد. همه افراد مبتلا به عارضه بینی بوکسور دچار انسداد بینی نمی‌شوند و این مسئله زمانی رخ می‌دهد که دریچه‌های بینی به شدت آسیب می‌بینند. با انسداد مجاری بینی جریان هوا دچار اختلال شده و منجر به مشکلات تنفسی بی‌شماری برای بیمار می‌شود.

برخی از عوارض این عارضه عبارتند از:

• خونریزی‌های مکرر بینی

• درد بینی و صورت

• چین افقی در قسمت پایین بینی  

• از دست دادن حس بویایی

• ترشحات چرکی بینی

• پوسته پوسته شدن مزمن مخاط بینی و اطراف بینی

• مشکلات تنفسی

• سربالا بودن نوک بینی

• سوراخ شدن تیغه بینی

• مشکلات مزمن سینوسی

• خرناس

• آپنه انسدادی خواب

• صدای سوت هنگام تنفس از طریق بینی

• کاهش وزن و تب در بیماران با علل سیستمیک (مانند واسکولیت یا بیماری‌های التهابی رگ‌های خونی)

تشخیص بینی بوکسور یا زینی شکل

تشخیص ناهنجاری بینی زینی شکل، از طریق گرفتن شرح حال کامل بیمار و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. پزشک می‌تواند با پرسیدن سؤال‌هایی درباره هرگونه سابقه انسداد راه تنفسی بینی، ترومای بینی، سابقه بیماری‌های خود ایمنی و جراحی بینی در گذشته بررسی‌های خود در خصوص این عارضه را انجام دهد.

معاینه فیزیکی بیمار شامل درجه و شدت فرورفتگی، وضعیت تیغه بینی، وضعیت دریچه‌های داخلی و خارجی بینی و ثبات ساختارهای نگه‌دارنده بینی است که برای این کار از هر دو ابزار تصویربرداری و تشخیصی استفاده می‌شود.

پیشگیری از ایجاد بینی بوکسور یا زینی شکل

پیشگیری از عارضه بینی بوکسور همیشه امکان‌پذیر نیست. در برخی مواقع این عارضه در اثر ترومای غیر قابل اجتناب یا به صورت مادرزادی رخ می‌دهد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند در کاهش ابتلا به این عارضه مؤثر باشد. در ذیل به برخی از این موارد اشاره می‌شود:

• درمان شکستگی بینی در اسرع وقت

• برقراری رابطه جنسی ایمن برای کاهش خطر ابتلا به سیفلیس و بینی زینی سیفلیس

• استفاده از محافظ بینی در حین ورزش‌های تماسی مانند هاکی و بوکس

• درمان زودهنگام اختلالات عروقی و خودایمنی آسیب زننده به غضروف بینی

• درمان بیماری‌های عفونی مانند جذام و سیفلیس در مراحل اولیه

• عدم استفاده بیش از حد از داروها و اسپری‌های داخل بینی

• عدم مصرف کوکائین و سایر قرص‌های افیونی از طریق بینی

• عدم درخواست بیماران از جراح برای کوچک کردن زیاد بینی: این کار علاوه بر عوارض ظاهری ممکن است مشکلات تنفسی زیادی برای بیماران به همراه داشته باشد.

روش های درمان بینی زینی شکل یا بینی بوکسور

جراحی رایج‌ترین درمان برای بینی زینی شکل است با این حال در برخی از موارد خفیف ممکن است به تزریق فیلر بسنده شود.

• جراحی بینی زینی شکل

در موارد شدیدتر این عارضه ممکن است جراحی پلاستیک ضروری باشد. این جراحی شامل بازسازی پل بینی با استفاده از پیوند استخوان، غضروف و بافت است.

• عوارض جراحی بینی زینی شکل

از عوارض عمل بینی بوکسوری می‌توان به درد (در بینی و محل اهداکننده) تورم، کبودی و خونریزی پس از جراحی اشاره کرد که طی مدت 10 روز به تدریج از شدت آن‌ها کاسته می‌شود.

با هر بار جراحی بینی ساختار و جریان خون بینی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. به طور کلی هر جراحی دارای عوارضی (مانند بی‌حسی بینی، عفونت، نتایج نامناسب، درد، تورم) است و در صورتی که جراحی بینی زینی شکل به دلیل جراحی ناشیانه رخ داده باشد، احتمال بروز عوارض ممکن است بیشتر باشد.

• استفاده از فیلر برای درمان بینی زینی شکل

در موارد خفیف بینی بوکسور، درمان‌های غیرجراحی مانند اسپلینت بینی یا فیلرها ممکن است برای بهبود موقت ظاهر بینی و کاهش مشکلات تنفسی استفاده شوند. با این حال، این درمان‌ها راه حل دائمی نبوده و ممکن است به مرور زمان نیاز به تکرار داشته باشند. فیلرها قادر به رفع مشکلات تنفسی ناشی از این عارضه نیستند و بیماران برای حل این عارضه باید جراحی بینی زینی شکل را انجام دهند.

• ترمیم بینی بوکسور یا زینی شکل با استفاده از پیوند غضروف

ترمیم ناهنجاری‌های بینی زینی شکل به خصوص برای بیماران با عوارض تنفسی می‌تواند پیچیده باشد. دریچه‌های بینی ممکن است به بازکردن، ترمیم و تغییر شکل ساختاری و ظاهری بینی نیاز داشته باشد. بسیاری از بیماران با ناهنجاری‌های شدید و انسداد بینی، برای بازسازی دیواره و پل بینی جهت بازشدن مجاری بینی به پیوند غضروف نیاز دارند. این پیوند می‌تواند باعث افزایش ارتفاع بینی شده و ساختار بینی را تقویت کند. همچنین ممکن است از گرافت‌های پخش‌‌‌کننده برای بزرگ کردن مجاری بینی جهت بهبود تنفس استفاده شود.

• • پیوند غضروف تیغه میانی بینی

غضروف تیغه میانی یا سپتوم برای پیوند بسیار ایده‌آل است، اما اغلب به جز برخی موارد خفیف این غضروف برای پیوند کافی نیست (ممکن است در جراحی قبلی بیمار، جراح این غضروف‌ها را برداشته باشد) بنابراین برای پیوند باید از غضروف‌های سایر نقاط بدن (مانند گوش، دنده یا لگن) استفاده شود.

• • پیوند غضروف گوش، دنده و لگن

ناهنجاری‌های بینی زینی شکل اغلب با پیوند غضروف سپتوم، گوش، دنده، استخوان‌های کالواریا (استخوان جمجمه) و ایلیاک (استخوان تهیگاهی در لگن) اصلاح می‌شوند. این غضروف‌ها به دلیل داشتن کمترین میزان عفونت و اکستروژن (بیرون‌زدگی یا جابجایی) برای پیوند مناسب هستند. بافت‌ها به راحتی بدون عوارض حیاتی محل اهداکننده، برداشت می‌شوند. استفاده از غضروف‌های سپتوم، گوش و دنده منابع مهم برداشت غضروف برای پیوند در عمل اصلاحی این عارضه هستند (استفاده از غضروف دنده به دلیل قوی‌تر و مقاوم بودن اغلب بر سایر غضروف‌ها ترجیح داده می‌شود) و به ندرت از غضروف‌های لگن و جمجمه برای این عمل استفاده می‌شود

دوره نقاهت بعد از درمان بینی زینی شکل

به طور کلی اکثر بیماران 4 تا 6 هفته پس از جراحی احساس بهتری دارند. مدت زمان بهبودی در بیماران بسته به عوامل مختلف مانند میزان ناهنجاری‌ها، متفاوت است. با این حال بینی بیماران برای بهبودی به حدود یک سال زمان نیاز دارد. بیمارانی که برای رفع مشکلات بینی زینی شکل تنها از فیلرها استفاده می‌کنند، معمولاً نیازی به استراحت ندارند.

آیا بینی زینی شکل می تواند خطرناک باشد؟

انسداد مجاری بینی می‌تواند باعث ایجاد اختلالات خواب بیمار شده و بر جنبه‌های دیگر سلامت بیمار تأثیر بگذارد. همچنین تنفس ضعیف در حین خواب می‌تواند منجر به فشارخون بالا، بیماری‌ عروق کرونر قلب، خستگی، اختلالات شناختی، سکته مغزی و سایر مشکلات جدی سلامتی شود.

بینی زینی شکل ممکن است نشانه‌ای از اختلالات خودایمنی جدی‌تر از جمله گرانولوماتوز وگنر و پلی‌کندریت عودکننده باشد. بنابراین بیماران مشکوک به این عارضه، باید برای تشخیص به پزشک مراجعه کنند.

هزینه درمان بینی زینی شکل

هزینه جراحی بینی بوکسور، بسته به عوامل مختلفی مانند مدت زمان عمل، مکان انجام عمل (موقعیت مکانی بیمارستان یا کلینیک و تجهیزات و امکانات آن)، هزینه بیمارستان، نوع پیوند مورداستفاده و پیچیدگی آن، روش جراحی، تخصص جراح و مشاور‌های بعد از عمل متغیر است.