علائم و نشانه های ایجاد تومور مغزی در بزرگسالان و کودکان
نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟
شناسایی علائم تومور مغزی می تواند به در درمان راحت تر و پیشگیری از پیشرفت تومور مغزی کمک کند. تومور های مغزی می توانند با علائم مختلفی بروز پیدا کنند. تومور مغزی توده ای از سلول های غیر عادی در مغز است. این تومورها می توانند خوش خیم و غیر سرطانی یا بدخیم و سرطانی باشند. هر نوع از این تومور های مغزی، نشانه ها و علائم خود را دارند که در ادامه مقاله به بررسی هر یک از آن ها می پردازیم.
علائم تومور مغزی شامل چه مواردی می شود؟
علائم تومورهای مغزی بستگی به مکان و اندازه تومور در مغز دارد. برخی تومورها با حمله به بافت مغز باعث آسیب مستقیم به مغز می شود و برخی تومورها باعث اعمال فشار به مغز می گردد. علائم تومور مغزی زمانی بروز پیدا می کند که تومور در حال رشد به بافت مغز فشار وارد کند.
نشانه های اولیه تومور مغزی
- سردرد یکی از شایع ترین دلایل و علت ابتلا به تومور مغزی است. در این صورت فرد مبتلا به تومور مغزی ممکن است سردردهایی نظیر موارد زیر تجربه کند:
- سردردهایی که صبح ها و در هنگام بیدار شدن بدتر می شوند.
- سردردهایی که در هنگام خواب رخ می دهند.
- سردردهایی که با سرفه یا عطسه کردن و ورزش کردن بدتر می شوند.
علائم اصلی و شایع تومور مغز
همچنین فرد مبتلا به تومورهای مغزی ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کند:
- استفراغ و بالا آوردن
- دید تار یا دوبینی
- سرگیجه
- تشنج (به ویژه در بزرگسالان)
- ضعف در یکی از اندامها یا بخشی از صورت
- تغییر در عملکرد ذهن
سایر نشانه های تومور مغزی عبارتند از :
- دست و پا چلفتی شدن
- ضعف حافظه
- سردرگمی
- مشکل در خواندن یا نوشتن
- تغییرات در حس های بینایی، شنوایی یا بویایی
- کاهش هوشیاری که ممکن است شامل خواب آلودگی و ضعف هوشیاری باشد
- مشکلات در بلع و فرو بردن غذا
- گیجی و سرگیجه
- مشکلات چشمی همانند پلک های افتاده و مردمک های غیر هم تراز
- حرکات غیر ارادی و غیر قابل کنترل
- لرزش دست
- ضعف و از دست دادن تعادل
- ضعف و از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- بی حس شدن یا احساس گز گز (سوزن سوزن شدن) در یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن یا فهمیدن و درک کردن صحبت های دیگران
- تغییرات خلق و خو (مود)، شخصیت، احساسات و رفتار
- مشکل در راه رفتن
- ضعف عضلانی در صورت، بازو یا پا
- وزوز گوش
علائم زیر می تواند در صورت وجود تومورهای هیپوفیز بروز کند:
- ترشحات نوک پستان یا گالاکتوره
- عدم قاعدگی در زنان
- رشد بافت سینه در مردان یا ژینکوماستی
- بزرگ شدن دست ها یا پاها
- حساسیت به گرما و سرما
- افزایش موهای بدن یا هیرسوتیسم
- فشار خون پایین
- چاقی
- تغییرات در بینایی همانند تاری دید یا دید تونلی
علائم تومور مغزی در خانم ها
در خانم های مبتلا به تومور مغزی معمولاً علائم رایج این تومورها، نظیر سردرد، احساس ضعف در یک طرف بدن، تغییرات در عملکرد ذهنی و تشنج ظاهر می شوند. ولی یک سری علائم خاص در مبتلایان خانم بسیار شایع تر است که مهمترین آنها در زیر شرح داده می شود.
علائم مننژیوم در خانم ها
مننژیوم یکی از شایع ترین نوع تومورهای مغزی است و 34 درصد مبتلایان به تومورهای مغزی، به مننژیوم مبتلا هستند. این نوع تومور مغزی، مننژ که غشای پوشاننده مغز و نخاع است را درگیر می کند. در میان مبتلایان میانسال، مننژیوم در زنان بسیار شایع است، بطوریکه میزان مبتلایان زن به مننژیوم مغزی، سه برابر مردان و در مننژیوم نخاعی شش برابر مردان است.
علائم مننژیوم بستگی به مکان تومور مغزی دارد. برخی از این علائم در انواع مننژیوم در خانم ها عبارتند از:
مننژیوم در قسمت تحتانی مغز تحت عنوان posterior fossa meningiomas، شناخته می شود و می تواند اعصاب کرانیال (جمجمه ای یا مغزی) را تحت فشار قرار دهد و منجر به علائمی همچون درد شدید در صورت، ریزش مو، اسپاسم عضلات صورت، سردرد یا مشکلات راه رفتن شود.
اگر بیمار خانم مبتلا به مننژیوم اسفنوئید باشد، تومورها در پشت چشمها رشد می کنند و می تواند علائمی همچون بی حسی صورت یا مشکلات بینایی داشته باشد.
اگر مننژیوم در اطراف حفره های چشم رشد کند، مننژیوم اربیتال (اینترا اربیتال )نامیده می شود و علائمی نظیر چشم های بیرون زده به دلیل فشار، یا ضعف بینایی رو به افزایش داشته باشد.
در مننژیوم کانوکسیتی که تومورهای مغزی در جلوی مغز رشد می کنند، علائمی نظیر تشنج و سردرد بروز می کند.
در مننژیم وینتریکولار (اینترا ونتریکولار) یا مننژیوم بطنی که تومورها در بطن های مغز رشد می کنند، علائم شامل سرگیجه و سردرد است.
مننژیومی که تومورها در امتداد عصب بین بینی و مغز رشد می کنند تحت عنوان مننژیوم الفکتوری (مننژیوم عصب بویایی) شناخته می شود، می تواند علائمی همانند از دست دادن حس بویایی و مشکلات بینایی داشته باشد.
اگر بیمارخانم مبتلا به مننژیوم پاراساژیتال (تومور در داس مغزی) باشد ممکن است دچار ضعف در پاها شود که معمولاً هر دوپا را درگیر می کند.
علائم تومورهای غده هیپوفیز در خانم ها
وظیفه اصلی غده هیپوفیز تنظیم هورمون هایی نظیرهورمون تولید شده توسط تیروئید، هورمون آدرنوکورتیکوتروپین ترشح شده توسط هیپوتالاموس، هورمون رشد و هورمون پرولاکتین است. تومورهای هیپوفیز 13 درصد از تومورهای مغزی را تشکیل می دهند. درصد بالایی از مبتلایان به تومورهای هیپوفیز، زنان هستند.
پرولاکتینوم (پرولاکتینوما) نوعی از تومور هیپوفیز است که در تولید هورمون پرولاکتین اختلال ایجاد می کند و شیوع این تومور در زنان چهار برابر مردان است و معمولاً در دهه های 20 تا 30 سالگی در زنان رخ می دهد. علايم پرولاکتینوم بستگی به میزان تغییر در سطح هورمون پرولاکتین دارد. به عنوان مثال در مبتلایانی که سطح پرولاکتین کمی افزایش یابد، قاعدگی نامنظم و یا توقف قاعدگی ممکن است رخ دهد.
در مواردی که سطح پرولاکتین به میزان زیادی افزایش یابد، ممکن است در سینه های بیمار شیر تولید شود. همچنین در برخی از مبتلایان به پرولاکتینوم ممکن است میل جنسی کاهش یابد. البته افزایش زیاد سطح پرولاکتین به ندرت رخ می دهد ولی مبتلایان ممکن است علائمی نظیر سردرد، ضعف یا از دست دادن بینایی یا هیپوپیتوتاریسم (کم کاری هیپوفیز) را تجربه کنند.
علائم تومور مغزی در نوزادان و کودکان
علائم تومور مغزی در کودکان و نوزادان نیز ممکن است با توجه به مکان تومور در مغز متفاوت باشد. همچنین علائم ممکن است به اندازه تومور و سرعت رشد آن بستگی داشته باشد.
برخی از نشانه های شایع تومورهای مغزی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- سردرد، که ممکن است به مرور شدیدتر و مکررتر شود. در نوزادان و کودکانی که هنوز قادر به حرف زدن نیستند، والدین باید به تحریک پذیری بیش از حد معمول کودک توجه کنند.
- سرگیجه و استفراغ
تغییرات در بینایی، همانند دوبینی. در کودکانی که نمی توانند حرف بزنند، والدین ممکن است متوجه درهم کشیدن چشمها، یک وری نگاه کردن یا پوشاندن یک چشم با دست برای نگاه کردن به اشیاء شوند. سایر علائم ممکن عبارتند از:
- یک نقطه نرم و کاملاً پرتر، روی جمجمه
- تغییرات در نحوه حرکت چشم ها
- سردرگمی، گیجی و تحریک پذیری
- مشکل در تعادل
- مشکلات شنوایی
- مشکلات حافظه
- تغییرات در رفتار یا شخصیت
- تشنج به ویژه در کودکی که سابقه تشنج ندارد
- لکنت زبان
- مشکل در راه رفتن
- مشکل در بلع و فرو دادن غذا
- ضعف یا افتادگی یک طرف صورت
- ضعف یا از دست دادن حس در یک بازو یا در یک پا
علائم تومور مغزی خوش خیم
اگرچه تومورهای خوش خیم نیز می توانند مشکلات جدی برای مبتلایان به وجود آورند ولی این نوع تومورها سرطانی نیستند و به عبارتی به کندی رشد می کنند و معمولاً به سایر بافت ها پخش نمی شوند. همچنین این نوع تومورها مرزهای مشخص تری نسبت به تومورهای سرطانی دارند که برداشتن آنها را از طریق جراحی راحت تر می سازد. همچنین این تومورها بعد از برداشته شدن، دوباره برنمی گردند.
علائم تومورهای مغزی خوش خیم، یا غیر سرطانی بستگی به اندازه و مکان تومور در مغز دارند. برخی تومورهای خوش خیم آنقدر رشد کندی دارند که ممکن است در مراحل اولیه اصلاً هیچ علامتی بروز ندهند. علائم تومورهای خوش خیم زمانی ظاهر می شود که این نوع تومورها به مغز فشار وارد کنند و مانع عملکرد درست بخشی از مغز شوند.
علائم فشار رو به افزایش در مغز در اثر تومور
علائم معمول ناشی از فشار رو به افزایش تومورهای خوش خیم در داخل جمجمه عبارتند از:
- سردرد جدید، بی سابقه و مداوم که گاهی اوقات در هنگام صبح یا در هنگام خم شدن یا سرفه و عطسه کردن بدتر می شوند.
- احساس بیماری و تهوع داشتن همیشگی
- خواب آلودگی
- مشکلات بینایی همانند دید تار، دوبینی، از دست دادن بخشی از میدان دید (همیانوپیا یا همی آنوپی) و از دست دادن موقتی بینایی
- حملات صرع (تشنج) که ممکن است همه بدن را درگیر کند یا ممکن است تنها بخشی از بدن منقبض شود.
علائم تومور مغزی بدخیم
تومورهای مغزی بدخیم، تومورهای سرطانی هستند که رشد سریعی دارند و می توانند به سایر بخش های مغز یا سیستم عصب مرکزی منتشر شوند و زندگی فرد مبتلا را به خطر بندازند. همچنین تومورهای مغزی را بر اساس میزان خطرساز بودن، درجه بندی (گرید بندی) می کنند. تومورهای خوش خیم و غیر سرطانی که کند رشد می کنند گرید 1و2 و تومورهای بدخیم و سرطانی که سریع رشد می کنند و درمان آنها مشکل است گرید 3و 4 هستند.
- علائم تومورهای مغزی بدخیم یا سرطانی نیز بستگی به مکان آنها در مغز دارد. علائم معمول این نوع تومورها عبارت است از :
- سردرد (سردردهایی که غالباً در هنگام صبح، سرفه یا عطسه کردن بدتر می شوند)
- تشنج
- احساس بیماری و حال تهوع داشتن متناوب
- مشکلات حافظه یا تغییرات در شخصیت
- ضعف، مشکلات بینایی یا مشکلات گفتاری که بدتر می شوند.
علائم تومور مغزی بر اساس محل تومور
بخش های مختلف مغز عملکردهای مختلف را کنترل می کنند، بنابراین علائم تومور بستگی به مکان تومور در مغز دارد. به عنوان مثال تومورها می توانند در مکان های زیر در مغز رشد کنند:
لوب قدامی (فرونتال): تومورها در این ناحیه می توانند باعث تغییرات در شخصیت، ضعف در یک طرف بدن و از دست دان حس بویایی شوند.
لوب گیجگاهی (تمپورال): تومورها در این ناحیه ممکن است باعث از دست دادن حافظه (آمنزیا)، مشکلات گفتاری و زبان پریشی (آفازی) و تشنج شوند.
لوب آهیانه ای (پریتال): تومورها در این ناحیه ممکن است باعث زبان پریشی (آفازی)، بی حسی و ضعف در یک طرف بدن و مشکلات و اختلالات هماهنگی (دیسپراکسی) همانند مشکل داشتن در لباس پوشیدن شود.
لوب پس سری (اکسیپیتال): تومورها در این ناحیه ممکن است باعث از دست دادن بینایی در یک طرف دامنه دید (همیانوپیا یا همی آنوپی) گردند.
مخچه: تومورها در این ناحیه از مغز ممکن است باعث مشکلات تعادلی (آتاکسی)، سوسو زدن یا دو دو زدن چشمها (نیستاگموس) و استفراغ و بالا آوردن شود.
ساقه مغز: تومورهای این ناحیه ممکن است باعث بی ثباتی و مشکلات در راه رفتن، ضعف در صورت، دوبینی و مشکلات در صحبت کردن (دیس آرتری) و مشکلات در بلع و فرو بردن غذا (دیسفاژی) گردند.
علائم پنهان تومور مغزی
یکی از ویژگی های تومورهای مغزی این است که قابلیت رشد به صورت پنهانی و بدون بروز علائم قابل توجهی را دارند. ممکن است درصد بالایی از مبتلایان سالها تومور مغزی داشته باشند و به دلیل عدم وجود نشانه مشخصی از وجود تومور بی خبر باشند. مخصوصاً تومورهایی که کند رشد می کنند و احتمال انتشار آنها به سایر قسمتهای مغز هم نادر است و در نتیجه فقدان علائم می تواند منجر به طولانی شدن دوره مخفی ماندن تومور و عدم تشخیص آن شود.
تومورهای خوش خیم دوره پنهان بودن حتی طولانی تری دارند و ممکن است رشد آهسته آنها در طی چندین سال نامحسوس باشد تا زمانی که به اندازه ای بزرگ شوند که روی عملکرد مغز تاثیر بگذارند و سپس علائم قابل توجهی نشان دهند. علائم تومورها نیز علاوه بر اندازه به مکان آنها در داخل مغز بستگی دارد.
علائم تومور مغزی پشت چشم
علائم تومور مغزی پشت چشم بر اساس نوع تومور و اندازه آن متفاوت است. علائم تومورهای خوش خیم پشت چشم عبارتند از:
- پروپتوسیس (پروپتوز-چشم های بیرون زده)
- تغییرات مردمک ها که شامل تغییرات در اندازه و شکل مردمک می شود
- محدودیت های حرکتی چشم که ممکن است شامل محدودیت در حرکت چشم یا فلج باشد
- تورم و التهاب بافت های چشم
- آسیب به قرنیه
- تغییرات در بینایی
- دوبینی
- تحریک پذیری چشم ها
- احساس نبض داشتن در چشم ها
گاهی اوقات ممکن است تومورهای خوش خیم چشم نیز با درد همراه باشند ولی معمولاً هرچه تومور بزرگتر شود درد هم بیشتر می شود. همچنین گاهی اوقات ممکن است یک توده خوش خیم پاره شود و سبب هموراژی (خونریزی) و درد ناگهانی شود.
علائم تومورهای بدخیم و سرطانی عقب چشم ممکن است شبیه تومورهای خوش خیم چشم باشد. علائم احتمالی این نوع تومورها عبارتند از:
- تغییرات بینایی، همانند دید تار یا از دست دادن بینایی
- درد در شقیقه
- از دست دادن حس و احساسات
- دیدن شناورها یا چشمک زدن های نوری
- از دست دادن میدان دید
- یک نقطه تاریک روی عنبیه (قسمت رنگی چشم)
- تغییرات در مردمک شامل تغییرات در شکل یا اندازه
- بیرون زدگی کره چشم
- محدودیت در حرکت چشم ها یا تغییر در حرکت چشم ها
مدت زمان بروز علائم تومور مغزی
برخی از افراد ممکن است ماه ها و سالها با یک تومور مغزی زندگی کنند بدون اینکه علائم قابل توجهی را تجربه نمایند. مدت زمان بروز علائم تومور مغزی تحت تاثیر عواملی همچون سرعت رشد تومور، مکان تومور در داخل مغز و تغییرات فرد در تحریک پذیری نسبت به علائم باشد.
تومورهای مغزی همواره با بروز علائم همراه نیستند و شایع ترین نوع تومورهای مغزی، یعنی مننژیوم هیچ علائمی از خود بروز نمی دهد و غالباً سرعت رشد پائینی دارد. این رشد پنهانی و در سکوت، می تواند مدت زیادی ادامه داشته باشد. به دلیل رشد آهسته، هیچ علائم فوری بروز نمی دهند و علائم مشخصی به ویژه در مراحل اولیه نشان نمی دهند. تنها زمانی که این تومورها به اندازه کافی بزرگ شده باشد و با بافت های سالم مغز درگیر شود علائم شروع به ظهور می کند.
تومورهایی که رشد سریعی دارند، علائم در چند ماه و بسیار سریعتر از تومورهای با رشد کندتر، ظاهر می شوند. نوع تومور و مکان آن در مغز، نقش تعیین کننده ای در مدت زمان بروز علائم دارد.
در صورت داشتن علائم و نشانه های تومور مغزی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
مراجعه به موقع و سریع پس از بروز هر کدام از علائم فوق حیاتی است و در اولین قدم بهتر است به متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود. البته در صورت تشخیص تومور مغزی، معمولاً تیمی از پزشکان متخصص نظیر متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، نورو انکولوژیست، نورو رادیولوژیست، نورو پاتولوژیست، رادیو آنکولوژیست، فیزیوتراپ، مددکاران و سایر متخصصین در تشخیص و پروسه درمانی با هم همکاری می کنند.
