عمل جراحی آنوریسم مغزی چیست؟

عمل آنوریسم مغزی می تواند راهکاری نجات دهنده برای پیشروی عوارض خطرناک ناشی از آنوریسم باشد. آنوریسم مغزی یا داخل جمجمه‌ای، ناحیه‌ای شبیه تاول در دیواره سرخرگ است که به دلیل لایه ی ضعیف شده آن خطر پارگی با احتمال بالا وجود دارد. از راهکار های درمانی موثر برای رفع این عارضه، جراحی است. جراحی آنوریسم می تواند از سکته مغزی، خونریزی و آسیب مغزی جلوگیری کند.

جراحی آنوریسم مغزی به دو روش جراحی های باز و جراحی های بسته و کمتر تهاجمی انجام می‌شود. اینکه جراح کدام یک از درمان و چه نوع از جراحی را انتخاب کند، به سن بیمار و سلامت کلی، وسعت بیماری، علائم و نشانه‌های خاص، آستانه تحمل بیمار برای مصرف داروها و ترجیحات شخصی بستگی دارد.

انواع جراحی آنوریسم مغزی چگونه است؟

روش‌های جراحی آنوریسم در دو دسته طبقه بندی می‌گردد، که شامل جراحی باز و بسته است. جراحی‌های باز عموماً با بیهوشی عمومی انجام می‌گیرند و در آن قسمتی از سر تراشیده و شکاف داده می‌شود. جراحی باز آنوریسم کلیپینگ میکروسکوپی است. جراحی بسته آنوریسم در دسته جراحی‌های نوین قرار می‌گیرد که دارای نتایج سریع و کم عارضه است، اندوواسکولر اینترونشنال در دسته جراحی کمتر تهاجمی یا اصطلاحاً بسته قرار می‌گیرد. هر دو روش با جلوگیری از جریان خون به داخل آنوریسم از پارگی جلوگیری می‌کنند.

جراحی آنوریسم مغزی به روش باز

درمان آنوریسم ممکن است به روش جراحی باز انجام گیرد. تصمیم برای انتخاب جراحی آنوریسم مغزی باز به عوامل فردی بیمار مانند سن و سلامت کلی فرد و همچنین به ویژگی های آنوریسم، از جمله محل، اندازه و شکل آن بستگی دارد. اگرچه جراحی یک درمان تهاجمی محسوب می‌شود و اغلب دوره نقاهت طولانی‌تری دارد، اما بر اساس ویژگی‌های آنوریسم ممکن است اولین پیشنهاد پزشک، جراحی باز باشد. یکی از رایج‌ترین نشانه‌ها برای جراحی آنوریسم باز اندازه آنوریسم است. اگرچه هیچ اندازه مشخصی برای آنوریسم‌ها وجود ندارد، اما اصولاً آنوریسم‌های بزرگتر به درمان جراحی باز نیاز دارند.

در روش کلیپینگ میکروسکوپی یا جراحی آنوریسم باز جراحان مغز و اعصاب به بریدن آنوریسم می‌پردازند.بریدن آنوریسم در این روش اینگونه است که به آنوریسم از ریشه یک گیره فلزی، مانند یک گیره لباس ریز وصل می‌کنند. این کار از ورود جریان خون به داخل آنوریسم جلوگیری می‌کند و سپس فرآیند بریدن آنوریسم انجام می‌گیرد.

برای آنوریسم‌هایی که به طور کامل بریده می‌شوند، درمان کامل صورت می‌گیرد. برای اصطلاحاً کلیپ کردن آنوریسم، جراح مغز و اعصاب به روش کرانیوتومی (به طور موقت یک قطعه کوچک از جمجمه را بر می‌دارد)، آنوریسم را آشکار می‌کند و گیره تیتانیومی را برای جلوگیری از ورود جریان خون به داخل آنوریسم قرار می‌دهد. قطعه جمجمه دوباره توسط جراح وصل می‌شود و مانند هر استخوان شکسته دیگری پس از جراحی خود را ترمیم می‌کند.

جراحی آنوریسم مغزی به روش بسته

روشی نوین که در دهه‌های اخیر برای درمان آنوریسم مورد استفاده قرار می‌گیرد، اندوواسکولر اینترونشنال است. در این رویکرد جدید جراحان مغز و اعصاب یک استنت یا لوله یا وسایل دیگر مانند سیم پیچ‌ها را در داخل رگ خونی یا آنوریسم قرار می‌دهند تا جریان خون را از آنوریسم منحرف کنند. این روش کمتر تهاجمی است و نسبت به جراحی تهاجمی پر طرفدار‌تر و ایمن‌تر است.

درمان اندوواسکولار شامل دسترسی به آنوریسم با عبور یک لوله پلاستیکی کوچک به نام کاتتر از طریق شریان در مچ دست یا کشاله ران است. کاتتر به داخل شریان های مغزی هدایت شده و سپس جراح آن را به آنوریسم می‌رساند. در این روش سیم‌های نازک به شکل مارپیچ در داخل آنوریسم قرار می‌گیرد. این کار از ورود جریان خون به داخل آنوریسم جلوگیری می‌کند. سیم پیچ همچنین باعث لخته شدن خون موجود در آنوریسم می‌شود و اینگونه باعث از بین رفتن آنوریسم به طور کامل می‌شود.

درمان اندوواسکولار مانند بریدن جراحی، خطر خونریزی در مغز یا از دست دادن جریان خون به مغز را البته با ریسک پایین‌تری به همراه دارد. همچنین این خطر وجود دارد که آنوریسم دوباره در طول زمان ظاهر شود. اگر این اتفاق بیفتد، این روش باید تکرار شود. احتمالاً برای اطمینان از عدم بازگشت آنوریسم به آزمایشات تصویربرداری بعدی نیاز خواهید داشت؛ اما مزیت این روش درمان سریع به علت عدم برش و خونریزی شدید است و به جهت ماهیت کم‌تهاجمی این جراحی کم‌بودن عوارض ناشی از عمل از خصیصه‌های آن است.

درصد موفقیت عمل آنوریسم مغزی

هدف از جراحی آنوریسم، از بین بردن این عارضه به گونه‌ای است که از عود یا پارگی آن جلوگیری شود. مطابق با هدف جراحی، در اکثر موارد این جراحی‌ها موفقیت‌آمیز هستند، اما تقریباً 3٪ از آنوریسم‌ها عوارضی از جمله خونریزی‌های بیش از حد که ممکن است نیاز به جراحی مجدد داشته باشد را شامل می شوند.

مدت زمان بهبودی خصوصاً اگر جراحی آنوریسم باز باشد، طولانی مدت است. درصد موفقیت عمل آنوریسم مغزی با توجه به عوامل فردی، به ویژه اینکه فرد مبتلا به آنوریسم پاره شده یا پاره نشده باشد، متفاوت است. برای بیماران مبتلا به پارگی آنوریسم، بهبودی به دلیل آسیب مغزی ناشی از خونریزی اولیه اغلب طولانی‌تر و چالش برانگیز تر است. اما بهبود آنوریسم‌های پاره نشده معمولاً 4 تا 8 هفته طول می‌کشد. در ابتدا، بیماران ممکن است خستگی، سردرد و مشکل در تمرکز، همراه با تورم و ناراحتی در اطراف برش جراحی را تجربه کنند. این علائم به طور کلی با گذشت زمان کاهش می‌یابد.

مزایا و معایب جراحی آنوریسم مغزی

جراحی آنوریسم مغزی شامل برخی مزایا و معایب می‌شود. جراحی آنوریسم یک روش ثابت و ایمن نسبت به بقیه روش‌ها است که ده ها سال است که برای درمان آن در مغز استفاده می‌شود. بنابراین از مزایای مشخص آن ایمنی و اثربخشی آن بوده که به وضوح در طول زمان نشان داده شده است. در واقع بیماران زیادی با روش جراحی درمان شده‌اند و حال می توانیم تاثیر گذار‌ترین و بهترین شیوه درمان آنوریسم را جراحی بدانیم. مثلاً کلیپینگ از جمله جراحی‌هایی است که می تواند اکثر آنوریسم‌ها را درمان کنند. این نوع جراحی را می‌توان روی اکثر آنوریسم‌ها حتی آن‌هایی که قبلا پاره شده اند، انجام داد.

همچنین این نوع از جراحی می‌تواند روی آنوریسم‌هایی که درمان آن‌ها دشوار است، مانند آنوریسم‌هایی که گرد هستند یا پایه پهن و نامشخصی دارند، انجام شود. در کل جراحی می‌تواند آنوریسم را با برش کاملاً از بین برده و خطر عود را کاهش دهد. یا جراحی اندوواسکولار اینترونشنال که با توجه به ماهیت کم تهاجمی‌اش می‌تواند با کمترین عوارض آنوریسم را درمان کند.

هر روش درمانی برخی معایب را نیز شامل می‌شود، جراحی یک روش تهاجمی است و اگرچه نشان داده شده است که برش یک روش ایمن و موثر برای درمان آنوریسم است، اما به هر حال این روش نیاز به باز کردن جمجمه دارد. برای قرار دادن گیره‌های مخصوص، جراحان مغز و اعصاب باید یک جراحی کرانیوتومی برای برداشتن بخشی از جمجمه و برش بافت‌های مغزی برای دسترسی به آنوریسم انجام دهند.

از معایب دیگر این است که جراحی اصولاً نیاز به بیهوشی عمومی دارد و بیهوشی عمومی خود با برخی عوارض به ویژه برای بیماران مسن تر و کسانی که بیماری های مزمن دارند، همراه است. این بیماران در طول بهبودی باید به دقت تحت نظر قرار بگیرند. جراحی آنوریسم به ویژه جراحی باز به زمان بازیابی طولانی مدت نیاز دارد.

اقدامات قبل از جراحی آنوریسم مغزی

قبل از جراحی آنوریسم، لازم است اقداماتی انجام شود تا از برخی عوارض احتمالی پیشگیری شده و عوامل خطر را کاهش دهیم. از جمله موارد ضروری که قبل از جراحی و ترجیحاً در جلسات مشاوره باید با پزشک در میان بگذارید، مصرف هرگونه دارو و محصولات بهداشتی مربوط به مغز و اعصاب است. خصوصا اگر داروهایی که باعث لخته شدن خون می شود را مصرف می‌کنید با پزشک در میان بگذارید، ممکن است نیاز باشد قبل از جراحی مصرف آن را متوقف کنید.

روز جراحی نیاز است دستورالعمل های مربوط به زمان توقف خوردن و آشامیدن را رعایت کنید، ممکن است توصیه شده باشد چند ساعت قبل از عمل چیزی نخورید یا ناشتا باشید. دستور العمل‌های دارویی که پزشک تجویز کرده است را با مقدار کمی آب مصرف کنید. قبل از حضور برای جراحی، با شونده های ملایم دوش بگیرید. از استفاده از لوسیون، عطر، دئودورانت یا لاک ناخن خودداری کنید. خودتان موهای محل جراحی را کوتاه نکنید. نیاز است در جلسه جراحی تمام جواهراتتان را در آورده و از استفاده لنزهای تماسی خود‌داری کنید.

مراقبت های بعد از جراحی آنوریسم مغزی

پس از عمل جراحی آنوریسم مغزی برخی مراقبت‌ها باعث بهبودی سریع تر و با کیفیت تر خواهد شد، در واقع مراقبت های بعد از عمل آنوریسم مغزی بخش مهمی از درمان شما را در بر می‌گیرد. در این جهت توصیه می‌شود زمانی که احساس خستگی می‌کنید، استراحت کنید. معمولاً پس از جراحی تمایل به خوابیدن در طول روز بیش از حد معمول وجود دارد و خواب کافی به بهبودی شما کمک می کند.

با توجه به شغل و فعالیتی که انجام می‌دهید، ممکن است لازم باشد حداقل 4 هفته از هر گونه فعالیتی خودداری کنید. بهتر است اینکه از چه زمانی مجددا شروع به کار کنید را از پزشک خود بپرسید. سعی کنید هنگام استراحت یا خواب صاف دراز نکشید، بهتر است موقعیت سر بالا تر از بدن باشد، در این جهت می توانید از یک بالش بلند استفاده کنید یا می‌توانید یک حوله رول شده یا یک پد فوم زیر بالش خود قرار دهید.

پس از دراز کشیدن سر خود را به آرامی بالا بیاورید. این موضوع می‌تواند از سردرد یا سرگیجه جلوگیری کند. شما می توانید 2 تا 3 روز پس از جراحی موهای خود را بشویید. اما به مدت 2 تا 3 هفته سر خود را خیس و شنا نکنید. تا 4 هفته پس از جراحی موهای خود را رنگ نکنید. سعی کنید هر روز پیاده‌روی سبک داشته باشید. کم کم میزان پیاده‌روی خود را افزایش دهید. پیاده‌روی جریان خون را افزایش می‌دهد و به پیشگیری از ذات‌الریه و یبوست کمک می‌کند. در این دوره می‌توانید از رژیم غذایی مناسب استفاده کنید. از مصرف الکل و سیگار کشیدن یا مصرف دخانیات پس از جراحی آنوریسم خودداری کنید.

اگر پزشک داروی را برایتان تجویز کرده است، آن را طبق دستور مصرف کنید و لازم است داروهایی که قبل از جراحی مصرف می‌کردید را تحت نظر جراح خود ادامه دهید. لازم است ناحیه جراحی را تمیز و خشک نگه دارید. بانداژ را هر 2 روز یکبار یا اگر خیس یا کثیف شد عوض کنید. بعد از اجازه و تشخیص پزشک برای دوش گرفتن یا حمام کردن، ناحیه جراحی را به آرامی با آب گرم و صابون بشویید و خشک کنید.

برای 1 یا 2 روز اول، می‌توانید از یخ برای کاهش درد، تورم و خارش استفاده کنید. یخ یا کیسه سرد را هر بار به مدت 10 تا 20 دقیقه روی سر خود قرار دهید. یک پارچه نازک بین یخ و پوست خود قرار دهید.

خطرات و عوارض ناشی از جراحی آنوریسم مغزی

یکی از خطرات اصلی در حین جراحی خونریزی از ناحیه آنوریسم است که می‌تواند در حین درمان اتفاق بیفتد. اگر خونریزی قابل توجهی رخ دهد، می‌تواند جریان خون به مغز را کاهش داده و منجر به سکته شود. اگرچه این خطر نادر است، اما از موارد بسیار جدی بوده به طور بالقوه می‌توانند منجر به ناتوانی یا در موارد نادر تهدید کننده زندگی شوند.

خطرات دیگری مانند عفونت یا آسیب به اعصاب و بافت مغز مجاور محل جراحی وجود دارد. پس از جراحی، اغلب بیماران به شدت احساس خستگی یا گیجی می‌کنند، اما این علائم اغلب موقتی هستند و با گذشت زمان بهبود می‌یابند؛ اما خبر خوب این که میزان بقای جراحی آنوریسم مغزی به طور کلی مثبت است، به ویژه برای آنوریسم هایی که پاره نشده اند. به طور کلی بیشترین ریسک جراحی نه به دلیل از بین بردن آنوریسم بلکه به دلیل از دست دادن خون و آسیب احتمالی مغزی که می‌تواند قبل از رسیدن به اتاق عمل اتفاق بیفتد است.

برای اطلاعات بیشتر راجع به عوارض جراحی آنوریسم، پیشنهاد می‌کنیم مقاله عوارض بعد از عمل آنوریسم مغزی را مطالعه کنید.

آیا نتیجه جراحی آنوریسم مغزی قطعی است؟

نتیجه جراحی آنوریسم مغزی به اثرات ماندگار آن بستگی دارد. اگر آنوریسم قبل از پارگی درمان شده باشد جراحی نتایج خوبی دارد و عمدتاً می‌توان گفت که نتیحه جراحی و درمان قطعی و دائمی است. جراحی قبل از پارگی آنوریسم می‌تواند میزان بقا را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد. اما به طور کلی پس از عمل افراد ممکن است به طور کامل بهبود یابند، بدون اثرات ماندگار، یا ممکن است چالش‌های عملکردی قابل توجهی را تجربه کنند.

آیا جراحی آنوریسم مغزی خطرناک است؟

جراحی آنوریسم مغزی خصوصاً برای آنوریسم‌های پاره شده می‌تواند با مرگ و میر همراه باشد. عوارض بعد از جراحی آنوریسم ممکن است شامل خونریزی زیاد، نشت رگهای دارای آنوریسم، عفونت، تورم و اسپاسم مغزی و موارد دیگر بوده و برای مدیریت این عوارض ممکن است نیاز به مداخله جراحی یا دارو باشد.

اگر خونریزی آنوریسم شدید باشد، ممکن است منجر به پیامدهای شدیدی مانند کما یا حتی مرگ شود. بر اساس یک بررسی اجمالی در سال 2023، میزان مرگ و میر ممکن است به 25٪ در عرض 24 ساعت و 50٪ در عرض 3 ماه برسد . در میان افرادی که از پارگی آنوریسم مغزی جان سالم به در می‌برند، حدود 66 درصد ممکن است یک بیماری عصبی دائمی را تجربه کنند.

جراحی آنوریسم مغزی برای کودکان نیز انجام می‌شود؟

در صورت نیاز در کودکان نیز جراحی آنوریسم مغزی انجام می‌شود. درمان آنوریسم مغزی در کودکان اغلب شامل جراحی است و با توجه به وضعیت کودک و تشخیص پزشک جراحی آنوریسم در کودکان به صورت بسته یا باز انجام می شود.

جراحی آنوریسم مغزی نیاز به بستری شدن دارد؟

بهبودی و مدت زمان بستری شدن پس از جراحی آنوریسم مغزی با توجه به هر فرد متفاوت است. افراد اصولاً بین 2 تا 5 روز بعد از عمل، در بیمارستان بستری خواهند شد. نحوه جراحی آنوریسم مغزی، با توجه به نوع آنوریسم و نحوه بهبود بر اساس سلامت عمومی بیمار می‌تواند زمان بهبودی را کم و زیاد کند.

در صورتی که بیمار پارگی آنوریسم و خونریز زیر عنکبوتیه را تجربه کند معمولا پزشک تشخیص می‌دهد بین 7 تا 14 روز تحت نظر بماند. نکته دیگر نوع جراحی است، جراحی کم تهاجمی مانند اندوواسکولار به دلیل کم تهاجمی بودن ممکن است به بستری 2 تا 4 روزه نیاز داشته باشد در حالی که جراحی کلیپینگ یک جراحی تهاجمی است، بهبودی معمولاً بیشتر طول می کشد و می‌تواند به دو تا پنج روز بستری در بیمارستان و 3 تا 6 هفته بهبودی در خانه نیاز داشته باشد.

لزوم انتخاب بهترین جراح آنوریسم مغزی

هنگامی که تصمیم به جراحی آنوریسم مغزی می‌گیرید، انتخاب جراح مغز و اعصاب واجد شرایط که می‌تواند شما را به روش مناسب برای سلامتی راهنمایی کند دارای اهمیت زیادی است. سن، وضعیت سلامتی و داروها، و همچنین اندازه و محل آنوریسم شما، از جمله عواملی است که بهترین جراح آنوریسم در نظر می‌گیرد تا درمانی را توصیه کند که به بهترین وجه با شرایط و نیازهای شما مطابقت داشته باشد و نهایتاً با کمترین عارضه و در سریع ترین زمان، درمان را تجربه کنید.