ضایعات عروقی مغز چیست؟
نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟
ضایعه عروقی مغزی، ناحیه‌ای از بافت مغز است که در اثر جراحت یا بیماری آسیب دیده است؛ درحالی که تعریف ساده به نظر می رسد، تشخیص و درمان ضایعات مغزی می تواند پیچیده باشد، زیرا انواع مختلفی از ضایعات مغزی وجود دارد. آنها می توانند از کوچک تا بزرگ، از تعداد کم تا زیاد و در درجات نسبتاً بی‌ضرر تا تهدید کننده سلامت افراد متغیر باشند. این ناهنجاری ممکن است بصورت پارگی، بیرون زدگی و پیچیده شدن رگهای خونی مغز در یکدیگر خود را نشان دهد و دارای علامت‌ها و نشانه‌هایی است.
انواع ضایعات عروقی مغز شامل چه مواردی می شود؟
ضایعات مغزی بسیار متفاوت بوده و هر یک بر اثر دلایل متعددی ایجاد می شوند. در ادامه مقاله به انواع این ضایعه ی عروقی، علت تشکیل و میزان مخرب بودنشان می‌پردازیم:
آبسه
آبسه‌های مغزی مناطقی از عفونت از جمله چرک و بافت ملتهب هستند. آنها رایج نیستند، اما می‌توانند خطرناک باشند. آبسه‌های مغزی اغلب پس از عفونت، در یک ناحیه مجاور مانند گوش، سینوس یا دندان رخ می دهند. آنها همچنین می‌توانند پس از آسیب یا جراحی در جمجمه ظاهر شوند. در مورد علل آبسه بیشتر بخوانید.
ناهنجاری‌های شریانی وریدی یا AVM
AVM نوعی ضایعه مغزی است که در مراحل اولیه رشد ایجاد می شود. سرخرگ‌ها و وریدهای مغز به صورت درهم رشد می‌کنند و توسط ساختارهای لوله مانندی به نام فیستول به هم متصل می شوند. رگ‌ها به اندازه شریان‌های معمولی قوی نیستند. وریدها اغلب به دلیل جریان مداوم خون به طور مستقیم از شریان‌ها از طریق فیستول به سیاهرگ ها متصل می‌شوند. این عروق شکننده ممکن است پاره شوند و خون به مغز نشت کند. در این جریان، بافت مغز ممکن است خون کافی برای عملکرد صحیح دریافت نکند. آسیب به مغز ممکن است باعث تشنج به عنوان اولین علائم AVM شود.
سکته مغزی
یکی از انواع ضایعه عروقی مغزی، سکته است که دارای آمار نسبتاً بالایی میباشد. در واقع سکته مغزی به مرگ بافت اشاره دارد؛ این عارضه یک ضایعه مغزی است که در آن دسته‌ای از سلولهای مغزی وقتی به دلیل پارگی یا انسداد رگ،خون کافی دریافت نمی‌کنند، می‌میرند.
فلج مغزی
این نوع ضایعه مغزی در حین زایمان یا زمانی‌که نوزاد هنوز در رحم مادر است، اتفاق می‌افتد. فلج مغزی در طول زمان پیشرفت نمی‌کند. ضایعات مغزی بر توانایی کودک در حرکت تاثیر می‌گذارد که می‌تواند مهارت‌های ارتباطی و روانشناختی فرد را نیز دشوار کند؛ با این حال، بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی عملکرد عقلانی طبیعی دارند.
مولتیپل اسکلروزیس یا MS
در این بیماری، سیستم ایمنی به پوشش‌های عصبی (میلین) در مغز و نخاع حمله کرده و به آن آسیب می‌رساند. این ضایعات ارسال و دریافت صحیح پیام‌ها بین مغز و بقیه بدن را دشوار می‌کند. درباره علائم ام اس بیشتر بدانید .
تومورها
تومورها توده‌های سلولی هستند که به طور غیر‌نرمال از بافت طبیعی رشد می‌کنند. برخی از تومورهای مغز غیرسرطانی یا خوش خیم هستند. برخی دیگر سرطانی یا بدخیم هستند. آنها ممکن است در مغز شروع شوند، یا ممکن است از نقاط دیگر بدن متاستاز (گسترده) شوند. سرعت رشد توده‌های بدخیم زیاد است. در مورد علائم و نشانه های تومور مغزی اطلاعات بیشتری دریافت کنید .
علائم بیماری های عروقی مغز چیست؟
علائم بیماریهای عروق مغزی ، با توجه به ناحیه ای از مغز که این عارضه شکل گرفته است، متفاوت است. علائم ضایعات عروق مغزی رایج عبارتند از:
- مشکلات تعادل
- دلیریوم
- غش کردن
- از دست دادن بینایی، پارگی میدان بینایی یا دوبینی
- فلج یا ضعف در یک طرف بدن یا صورت
- سردرد ناگهانی و شدید
- مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- استفراغ
- تشنج
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
خطرات و عوارض ضایعات عروقی مغزی
افراد مبتلا به بیماری عروق مغزی در صورت تشخیص به موقع و کنترل شدت علائم اغلب می‌توانند زندگی نرمالی داشته باشند. درمان سریع، شدت عارضه، ناحیه درگیر شده و نوع بیماری می‌تواند در شدت، بروز و عدم بروز این عوارض تاثیر‌گذار باشند. در برخی موارد، بیماری عروق مغزی ممکن است منجر به مرگ یا ناتوانی شود. عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکل در یافتن کلمات و اختلال در تکلم
- اختلالات راه رفتن
- از دست دادن حافظه
- فلج یا ضعف در صورت، بازوها یا پاها
- ناتوانی ذهنی موقت یا دائم
- مشکل در تفکر و استدلال (اختلال شناختی)
نحوه تشخیص ضایعات عروقی مغز
ضایعات عروق مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که نیاز به تشخیص سریع دارد. روش‌های مورد استفاده برای یافتن و تشخیص ضایعات مغزی به علائم بستگی دارد. در بسیاری از موارد، آزمایشات تصویربرداری CTscan و MRI به تعیین دقیق محل، اندازه و ویژگی‌های ضایعات کمک می‌کند. آزمایشات خون و سایر آزمایشات مانند آنژیوگرافی مغزی، الکتروکاردیوگرام و… نیز ممکن است برای بررسی علائم عفونت انجام شود. این آزمایشات به پزشک کمک می کند تا علت بیماری عروق مغزی را کشف کند. ممکن است با توجه به شرایط خود به آزمایشات دیگری نیز نیاز داشته باشید.
راه های درمان بیماری‌ها و ضایعات عروقی مغزی
درمان ضایعه‌ی عروقی مغزی به نوع آن بستگی دارد. ارائه درمان با توجه به شدت بیماری می‌تواند درمان کامل یا تسکین علائم و بهبود عملکرد نواحی درگیر شده یا افزایش طول عمر بیمار را به ارمغان آورد. رویکردهای رایج برای درمان ضایعات مغزی شامل موارد متعددی است اما اگر ضایعه مشکلی ایجاد نمی‌کند و در حال رشد نیست، ممکن است بیمار فقط به معاینات دوره‌ای نیاز داشته باشد.
برداشتن ضایعه با جراحی
یکی از روش‌های درمانی برای بیماریهای عروقی مغز، جراحی است؛ تکنیک‌های جدید جراحی ممکن است حتی برای برداشتن ضایعه‌ای که دسترسی به آنها دشوار است، نیز کارساز باشد.
جراحی کمتر تهاجمی
این روش موارد متعددی را در بر می‌گیرد که پر کاربرد‌ترین آن برای جراحی عارضه مغزی آمبولیزاسیون و رادیوسرجری است. آمبولیزاسیون شامل تزریق یک عامل ترومبوز، آمبولیک، معمولاً در چند مرحله انجام می‌شود که آن را می توان به عنوان درمان قطعی، درمان تسکینی (به عنوان مثال فقط برای کاهش علائم)، یا برای کاهش اندازه ضایعه قبل از برداشتن جراحی بعدی یا رادیوسرجری دنبال کرد.
رادیوسرجری (که رادیوتراپی نیز نامیده می شود) یکی دیگر از این موارد است و شامل هدایت پرتوهای متمرکز برای ایجاد یک اثر ترومبوتیک است. این روند می تواند ضایعه را بدون آسیب و ایجاد جراحت خاصی از بین ببرد.
شیمی درمانی و پرتودرمانی
شیمی درمانی و پرتو درمانی برای ضایعاتی که بسیار پیشرفت کرده و سرطانی شده‌اند به کار می‌رود. با توجه به تشخیص متخصص آنکولوژ این دو روش به عنوان درمان مکمل طی چند جلسه که ممکن است قبل و بعد از جراحی انجام شود، تجویز می‌گردد.
دارودرمانی
داروهای مختلفی برای کاهش عوارض ناشی از ضایعات مغزی تجویز می‌گردد. مثلاً برای مبارزه با عفونت‌ها، آنتی بیوتیک‌ها یا سایر داروهای ضد میکروبی یا برای آرام کردن سیستم ایمنی یا تغییر واکنش سیستم ایمنی از برخی دارو ها به تجویز پزشک استفاده می‌شود.
انواع جراحی های مورد استفاده برای درمان ضایعات عروقی مغزی
جراحی عروق مغزی یک جراحی تخصصی است که توسط جراح مغز و اعصاب بر روی رگهای خونی که به مغز خون می‌دهند انجام می‌شود . این جراحی‌ها به عنوان جراحی عصبی عروقی مغز شناخته می‌شود. قبل از شروع هر درمانی، مورد هر بیمار توسط متخصصان عروق مغزی بررسی می شود. در برخی موارد، بیمار تحت نظر قرار می‌گیرد و نیازی به جراحی سریع نیست. در موارد دیگر، عمل جراحی برای به حداقل رساندن خطر خونریزی یا سکته مغزی ضروری است. گزینه های درمانی جراحی ممکن است شامل یک یا چند مورد از این تکنیک ها باشد، که در زیر به آنها می‌پردازیم:
جراحی باز(کرانیوتومی)
جراحی باز طولانی ترین درمان برای ناهنجاری های عروقی مغز است. در جراحی باز، جراح مغز و اعصاب، کرانیوتومی را انجام می‌دهد که در آن بخشی از جمجمه برداشته می‌شود تا به ضایعه عروقی دسترسی پیدا کند. تکنیک خاص به نوع ضایعه بستگی دارد، اما هدف حذف و تخلیه کامل این ضایعه مغزی است.
میکروجراحی مغز با حداقل تهاجم
میکروسرجری مغز نوعی جراحی باز مغز است که از میکروسکوپ عمل کننده و ابزار بسیار کوچک استفاده می‌کند. نیاز به برش و برداشتن بخشی از جمجمه شما دارد. جراح با دقت بالا در محل دقیق این ضایعه مغزی بدون آسیب به بافت سالم شرایط را کنترل می‌کند.
آمبولیزاسیون اندوواسکولار (جراحی اینترونشنال عصبی)
این روش شامل تزریق چسب مایع یا کویل‌های فلزی ریز از طریق یک کاتتر برای مسدود کردن خونرسانی به ضایعه عروقی مغزی است. این تکنیک می تواند به از بین بردن یا کوچک کردن ناهنجاری کمک کند. جراح در این روش، کاتتر را از طریق کشاله ران وارد می‌کند و آن را به داخل شریان‌های مغز هدایت می‌کند که منجر به ناهنجاری عروقی می‌شود.
رویه‌های ترکیبی
جراحان مغز و اعصاب با ترکیب روش‌های اندوواسکولار و جراحی های دیگر به بهبود کامل ضایعات عروقی مغز می پردازند.
رادیوسرجری استریوتاکتیک
این روش شامل هدف قرار دادن مستقیم یک درمان واحد از تشعشعات پرانرژی است که توسط شتاب دهنده خطی ارسال می‌شود تا باعث بسته شدن عروق غیر طبیعی در طول زمان شود. عملکرد دقیق رادیوسرجری آسیب به نواحی اطراف مغز را به حداقل می رساند. رادیوسرجری که توسط تیمی شامل جراح مغز و اعصاب عروقی مغز، انکولوژیست پرتوشناسی و فیزیکدان پرتویی انجام می‌شود، رواج کمتری در روش‌های درمانی دارد.
دوره نقاهت جراحی ضایعات عروقی مغز چقدر است؟
زمان بهبودی شما بر اساس نوع جراحی مغز متفاوت است. به طور متوسط ممکن است چند هفته طول بکشد تا پس از یک نوع جراحی مغز کمتر تهاجمی بهبود یابد. برای جراحی مغز باز، زمان بهبودی می تواند از شش هفته تا چند ماه متغیر باشد. جراح شما تخمین زمانی را توضیح خواهد داد که چه زمانی باید انتظار داشته باشید که احساس بهتری داشته باشید. پزشک به طور دقیق در مورد زمان ایمن بودن بازگشت به کار و فعالیت های عادی با توجه به شرایط فردی صحبت می کند. مهم است که در هفته‌ها و ماه‌های بعد از عمل جهت معاینه به پزشک رجوع کنید. ممکن است برای بررسی پیشرفت بهبودی به آزمایش های تصویربرداری نیاز داشته باشید.
اقدامات قبل و مراقبت های بعد از جراحی ضایعات عروقی مغزی
جراحی مغز نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد. پزشک، معاینه فیزیکی و آزمایش خون را انجام خواهد داد. این کار برای اطمینان از اینکه بیمار برای بیهوشی و جراحی، حداقل فاکتورهای لازم را دارد انجام می‌شود.
همچنین ممکن است طیف وسیعی از آزمایشات تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی، سی‌تی‌اسکن، آنژیوگرافی و توموگرافی از بیمار گرفته شود. این تست‌های تصویربرداری تصاویر بسیار دقیقی از بافت‌ها، اعصاب و رگهای خونی مغز شما ایجاد می‌کند. این تصاویر به جراح شما کمک می‌کند تا موقعیت و محل دقیق ضایعه‌ی مغزی را تشخیص دهد.
اقدامات قبل از جراحی
قبل از جراحی نیاز است برخی از موارد رعایت شود تا بدن آماده شده و پروسه جراحی به درستی و با تاثیر گذاری فوق‌العاده انجام گیرد.
ترک سیگار
اگر سیگار مصرف می‌کنید، باید چند هفته قبل از عمل جراحی آن را ترک کنید. سیگار کشیدن عوارض جراحی را افزایش می‌دهد و می تواند بهبودی را برای شما دشوارتر کند.
قطع یا شروع مصرف برخی داروها قبل از جراحی
برخی افراد قبل از جراحی مغز برای کاهش خطر تورم، استروئید مصرف می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها خطر عفونت را پس از جراحی کاهش می‌دهند. داروهای ضد صرع خطر تشنج را کاهش می‌دهند. اگر از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید ، ممکن است لازم باشد چند روز یا یک هفته قبل از جراحی آن را قطع کنید. روند مصرف یا عدم مصرف دارویی را حتماً با تجویز متخصص خود، در میان بگذارید.
رفع هر گونه نگرانی و استرس قبل از جراحی
جراح اطلاعاتی در مورد جراحی ضایعه مغزی عروقی به شما می‌دهد، به هر سوالی که ممکن است داشته باشید پاسخ می‌دهد و عوارض جانبی احتمالی را توضیح می‌دهد. با توجه به روش جراحی، ممکن است طول دوره نقاهت متغیر بوده و همچنین نیاز به توانبخشی عصبی داشته باشید.
مراقبت‌های پس از جراحی ضایعه عروقی مغزی
پس از جراحی مراقبت‌هایی نیاز است تا پروسه ترمیم و بازگشت توانمندی‌های مغز به درستی انجام گیرد؛ که این موارد عبارتند از:
- استراحت مطلق
- رانندگی نکنید
- سرکار نروید
- عدم بلند کردن اجسام سنگین
- رعایت تغذیه سالم و مناسب، حاوی مواد مغزی و ویتامین ها، پس از جراحی
- عدم انجام فعالیت‌های شدید و سنگین حداقل یک هفته پس از عمل
- رعایت بهداشت و تعویض بانداژ در صورت داشتن جراحی باز برای جلوگیری از هر گونه عفونت و تجمع آلودگی
- دوری از هر گونه استرس و نگرانی
آیا ضایعات عروقی مغزی کشنده اند؟
در حالی که بیشتر ناهنجاری ها را می توان با خیال راحت تحت نظر پزشک رها کرد، برخی ناهنجاری ها می توانند باعث ایجاد عوارض جدی در رگ های خونی، مغز و نخاع شوند. تعیین اینکه چه اتفاقی در سطح عروقی در حال رخ دادن است برای پزشک بسیار مهم است.
ناهنجاری‌های عروقی مغز ضایعات نسبتاً شایعی هستند که باعث ناتوانی جدی عصبی یا مرگ در بخش قابل توجهی از افراد مبتلا به آن می شوند و در صورت سهل انگاری در تشخیص و درمان آنها می‌توانند عواقب جبران ناپذیری نیز داشته باشند.
عوارض و خطرات جراحی ضایعات عروقی مغزی
جراحی ضایعه عروقی مغزی مانند جراحی سیستم عصبی مرکزی CNS، جراحی تومور مغزی و جراحی تومور نخاعی حتماً عوارضی را در پی خواهد داشت. نوع این بیماری، موقعیت عارضه و آمادگی جسمانی فرد در شدت این علائم تاثیر گذار است. در زیر به این عوارض پرداخته شده است.
شایع ترین عوارض جراحی مغز عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت
- واکنش به بیهوشی
- سردرد
عوارض جانبی شایع پس از جراحی مغز عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن یا آفازی
- تورم مغز
- گیجی یا هذیان
- سرگیجه
- مشکلات حرکتی یا تعادلی
شایع ترین خطرات طولانی مدت پس از جراحی مغز عبارتند از:
- تغییر رفتار
- آسیب مغزی
- مشکل در راه رفتن
- از دست دادن حافظه
- مشکلات در گفتار
- ضعف در بازوها یا پاها
تفاوت بین ضایعات مغزی و تومورهای مغزی چیست؟
تومور مغزی در واقع نوعی ضایعه مغزی هستند. تومورها می توانند خوش خیم یا بد خیم باشند و روش درمان، جراحی و دوره نقاهت آنها در عمل یکسان است. بر این اساس می‌توان گفت ضایعات مغزی مفهوم گسترده‌ای از مشکلات مغزی را در بر می‌گیرد که بر اثر جراحت قسمتی از بافت مغز صورت می گیرد اما تومور مغزی خود نوعی ضایعه مغزی است.
آیا میگرن باعث ضایعات مغزی می شود؟
مطالعات نشان می‌دهد که داشتن میگرن می‌تواند احتمال ابتلا به ضایعات مغزی را افزایش دهد. حملات مکرر میگرن یا سابقه طولانی‌تر میگرن نیز شانس ابتلا به ضایعات را افزایش می‌دهد. زنان بیشتر در معرض ابتلا به ضایعات مغزی بر اساس میگرن هستند.
سردردهای دردناک میگرنی با دو نوع ضایعات مرتبط هستند، ضایعات ماده سفید در عمق مغز و ضایعات ناشی از سکته مغزی که هر کدام از این موارد در صورت تداوم و عدم درمان طولانی مدت در نهایت می‌توانند باعث ایجاد ضایعات مغزی شوند.
آیا بین ضایعات مغزی و تشنج ارتباطی وجود دارد؟
اصولاً ضایعات مغزی در پارانشیم مغز ایجاد می‌شوند و می توانند علائم عصبی غیر اختصاصی از جمله تشنج و سردرد ایجاد کنند. شروع علائم معمولاً سه تا پنج سال پس از مواجهه رخ می‌دهد، اگرچه عفونت ممکن است برای چندین دهه بدون علامت باشد. به طور کلی تشنج می‌تواند دلیل مشخصی مبنی بر برخی مشکلات مغزی از جمله وجود ضایعه مغزی باشد.
ضایعه مغزی در کودکان و نوزادان چگونه است؟
ضایعات مغزی در سنین کودکی و در نوزادان اصولاً بر اثر مواردی مانند تصادف، عفونت‌های متعدد مغزی، شکستگی سر، سقوط، ضربه های ناگهانی و آسیب به ناحیه سر اتفاق می افتد.
علائمی که نشان دهنده وجود ضایعه مغزی در سنین پایین است شامل:
- شکاف جمجه که به علت گسترش بافت مغز بر اثر افزایش حجم ضایعه ایجاد می‌شود.
- برآمدگی سر به ویژه نواحی نازک پوست سر
- بروز تشنج، حالت تهوع و استفراغ
- ایجاد لکه‌های قرمز و غیر طبیعی در چشم‌ها
