تغذیه و غذا خوردن بعد از جراحی زیبایی فک

رعایت رژیم غذایی سالم، کامل، نرم و غیرجویدنی برای بهبود بافت ها پس از جراحی فک، اهمیت بسزایی دارد. خوردن غذاهای غیرجویدنی مانند اسموتی ها، آب گوشت، آب مرغ، فرنی و غذاهای نرم مانند سوپ، ماکارانی، تخم مرغ نیم پز و غیره جهت تسریع روند بهبودی و کاهش فشار بر استخوان های فک، به طور معمول حداقل تا 6 هفته پس از جراحی ضروری است. با گذشت زمان میزان توانایی فرد در جویدن غذاها افزایش یافته و بیمار می تواند غذاهای بیشتر و متنوع تری را در رژیم غذایی خود مصرف کند. رعایت رژیم غذایی تجویز شده توسط پزشک تا زمان بهبودی بیمار باید ادامه داشته باشد.

اهمیت رژیم غذایی مناسب پس از جراحی فک

در برخی بیماران بعد از جراحی، به منظور ثابت ماندن و جوش خوردن سریع استخوان ها، فک به وسیله کش الاستیک یا براکت های ارتودنسی یا آرچ  بار(Arch bar)، بسته می شود. از این رو، اختلال در تغذیه بعد از عمل فک، مهم ترین عارضه   بیماران (به خصوص افرادی که فک شان کاملا بسته می شود) است. در روزهای ابتدایی پس از عمل، بیماران نمی توانند غذا را جویده یا در دهان بچرخانند، بنابراین رعایت برخی نکات غذایی در بهبود سریع بیمار و کاهش عوارض عمل نقش بسزایی دارد.

معمولاً مردان در طول روز به 2600 کالری و زنان به 2000 کالری غذا نیاز دارند. به طور کلی بیماران برای کاهش عوارض ناشی از عمل و بهبود سریع، نیازمند کالری، پروتئین و ویتامین های بیشتری هستند. برای تسریع روند بهبودی و کاهش فشار وارده به فک، تعداد وعده های غذایی روزانه به 8-6 وعده افزایش می یابد. دردوران نقاهت، برای خوردن غذا باید از سرنگ گاواژ، قاشق یا لیوان استفاده شود. استفاده از نی به دلیل احتمال خون ریزی محل جراحی و ورود مواد به داخل زخم ها در دوران نقاهت ممنوع است.

در رژیم غذایی بیماران بعد از عمل جراحی فک، باید از تمامی گروه های غذایی شامل (سبزیجات، کربوهیدرات ها، پروتئین ها، میوه جات) مصرف  شود تا بیمار از تغذیه مناسب و کافی در دوران نقاهت برخوردار باشد.

همچنین در رژیم غذایی بعد از جراحی زیبایی فک، مصرف مایعات در تسریع روند بهبودی اهمیت بسیاری دارد. بیماران پس از عمل باید جهت هیدرانه شدن بدن روزانه 2 تا 2.5 لیتر آب و مایعات مصرف کنند.

استفاده از رژیم غذایی با فیبر بالا در دوران نقاهت بسیار حائز اهمیت است. عدم تحرک و استفاده از غذاهای با فیبر کم در دوران نقاهت پس از جراحی فک، باعث ایجاد یبوست در بیمار می شود. برای جلوگیری از این مسئله فرد باید از غذاهایی با فیبر بالا (مانند لوبیا، حبوبات و سبوس یا جوانه گندم) در رژیم غذایی خود استفاده کند.

بیمار از مصرف چه غذاها و داروهایی باید بعد از عمل زیبایی فک اجتناب کند؟

• پرهیز از خوردن غذاها و میوه هایی مانند سیب، بادام زمینی و سایر آجیل ها، ذرت  بوداده، پیتزا، چوب شور، گوشت های سفت، لوبیاسبز و کرفس (باید به صورت آب کرفس مصرف شود)، آب نبات، خوراکی های چسبنده مانند کراکر و چیپس، نان تست، میوه ها با پوست سفت و دانه های زیاد، میوه های خشک و غیره که فشار قابل توجهی را در فک و بین دندان های بیمار ایجاد می کنند.

• خودداری از مصرف نوشیدنی های الکلی، کافئین، بیسکویت و شیرینی جات (هر سه باعث گرفتگی عضلات، ایجاد اضطراب و دل پیچه) و سیگار (کاهش جریان خون در ناحیه دهان)

• پرهیز از مصرف نوشیدنی های گازدار (مانند نوشابه) و آب مرکبات اسیدی (مانند پرتقال و گریپ فروت). این نوشیدنی ها باعث حل شدن زودتر بخیه های بیمار می شوند که این امر می تواند جای زخم ها و برش های جراحی را تحریک کند. از سوی دیگر، این نوشیدنی ها باعث تضعیف معده و ایجاد حالت تهوع می شوند.

• پرهیز از مصرف بیش از حد نمک (به دلیل تشدید تورم و کبودی)

• پرهیز از مصرف نوشیدنی های خیلی سرد یا گرم

• پرهیز از مصرف داروهای گیاهی و داروهای (مانند آسپرین) که باعث رقیق شدن خون می شوند.

• خودداری از مصرف غذاهای ادویه دار

استفاده از سرنگ گاواژ بعد از جراحی ارتوگناتیک یا ارتوسرجری

پس از جراحی ارتوگناتیک یا ارتوسرجری، بیماران برای مدتی قادر به جویدن و غذاخوردن نیستند، بنابراین پزشکان برای غذا خوردن بعد از جراحی زیبایی فک، استفاده از سرنگ گاواژ را توصیه می کنند. سرنگ های گاواژ نوعی سرنگ  های مخصوص برای تغذیه هستند که به دلیل واردکردن کمترین فشار و برخورد با نواحی جراحی شده برای بیماران جراحی فک، مناسب هستند. معمولاً تا یک هفته پس از جراحی، از این سرنگ ها استفاده می شود (البته این زمان برای بیمارانی که جراحی هر دو فک به طور هم زمان انجام شده و فک شان با کش یا سیم بسته شده طولانی تر خواهد بود). پس از گذشت چند روز و بهبودی نسبی (توانایی فرد در باز و بسته کردن دهان)، بیمار می تواند از قاشق و لیوان (ترجیحا پلاستیکی) برای خوردن و نوشیدن استفاده کند. تعداد کمی از بیماران پس از جراحی فک دچار مشکلات بلع می شوند که در مدت زمان کوتاهی بهبود می یابند.

چگونگی تغذیه و غذاخوردن پس از جراحی فک

برای بهبود سریع تر، باید رژیم غذایی بعد از جراحی زیبایی فک به مدت چند ماه تغییر کند؛

• تغذیه در بیمارستان بعد از عمل زیبایی فک

بعد از عمل جراحی فک، بیمار بنابه تشخیص پزشک یک تا سه روز در بیمارستان بستری می شود. در مدت زمان بستری ، داروهای ضددرد و حالت تهوع (درصورت نیاز)، داروهای آنتی بیوتیک و استروئیدها و مایعات موردنیاز از طریق وریدی و داخل سرم به بدن بیمار تزریق می شود. در روزهای ابتدایی پس از جراحی، با توجه به عدم امکان جویدن غذا و التهاب گلوی بیمار به دلیل بیهوشی و عمل، رژیم غذایی کامل با مایعات نظیر آب، آبمیوه، آب گوشت، فرنی و غیره توسط پزشک تجویز می شود. این رژیم غذایی ممکن است تا دو هفته اول پس از جراحی ادامه داشته باشد.

• غذاخوردن یک هفته پس از ارتوسرجری یا جراحی فک

هفته اول پس از جراحی، سخت ترین هفته برای بیمار است. در این زمان، صورت بیمار متورم و سفت شده و دهان زیاد باز نمی شود. بنابراین برای استراحت فک و بهبودی عوارضی همچون تورم ناشی از جراحی، بیمار تنها باید از مایعات شفاف (غذاهای روان بدون نیاز به جویدن که به راحتی می توان آن ها را قورت داد) مانند آب گوشت، آب مرغ و آبمیوه های طبیعی) استفاده کند. این غذاها باید در روزهای اول با استفاده از یک سرنگ بزرگ (سرنگ گاواژ) یا قاشق (ترجیحاً پلاستیکی) مصرف شود. برخی از این غذاها را می توان با غذاساز و دستگاه های مخلوط کن به مایع یک دست تبدیل کرده و با اضافه کردن شیر یا آب به صورت مایعی روان درآورد. در دوران نقاهت، بیماران می توانند با تجویز پزشک از مکمل های غذایی مانند مکملEnsure  (این پودر شامل 28 ویتامین ضروری، مینرال، آنتی اکسیدان ها، سلنیوم و بتاکاروتن است.) نیز برای تسریع روند بهبود خود استفاده کنند.

• تغذیه در هفته دوم تا ششم پس از جراحی زیبایی فک

در این مقطع، بیمار می تواند غذاهای بیشتری را به رژیم غذایی خود اضافه کند. اما غذاهای انتخابی در این زمان، نباید نیاز به جویدن زیاد و طولانی مدت داشته باشد. در هفته دوم پس از جراحی، بیماران می توانند با استفاده از قاشق یا چنگال کوچک، موادغذایی با بافت نرم (غذاهایی که به حداقل توانایی برای جویدن نیاز دارد) مصرف کنند. برخی بیماران ممکن است تا هفته سوم قادر به مصرف این غذاها نباشند. در حقیقت این نوع موادغذایی (مانند تخم مرغ آبپز، پوره سیب زمینی، ماکارانی، کدو تنبل، ماهی و کته) نرم، لطیف و مرطوب هستند که به راحتی با چنگال یا قاشق له می شوند.

از هفته سوم به بعد، باتوجه به افزایش توانایی فک، بیمار می تواند بیشتر غذاها را به آرامی بجود. اگرچه همچنان برای مصرف برخی مواد غذایی مانند مرغ و گوشت، به خردکردن یا چرخ کردن آن ها نیاز است.

از هفته چهارم تا ششم، جویدن برخی از غذاها آسان تر شده و بیمار می تواند غذاهای بیشتری مصرف کند. اگر جراحی مربوط به فک بالا و یا هر دو فک باشد، ممکن است بیمار پس از طی این مدت زمان نیز قادر به جویدن برخی غذاها نباشد و تا چند ماه مجبور به مصرف غذاهای آبکی و نرم باشد.

• تغذیه در هفته 7 ام تا 12ام بعد از جراحی ارتوگناتیک

در هفته هفتم تا دوازدهم بعد از عمل، بیمار تا حد زیادی بهبود یافته و از رژیم غذایی عادی تری استفاده کند. اما همچنان باید از مصرف غذاهای سفت، ترد (مانند آجیل) یا جویدنی (مانند استیکی که نیاز به جویدن زیاد دارد) و مصرف میوه ها و غذاهای گاززدنی خودداری کند. 

• غذاخوردن سه ماه پس از جراحی زیبایی فک

در این مرحله، استخوان های فک تقریباً بهبود یافته و بیمار می تواند به صورت عادی غذا بخورد.

برنامه ریزی رژیم غذایی پس از عمل زیبایی فک یا جراحی ارتوگناتیک

در رژیم غذایی بعد از جراحی زیبایی فک، مصرف مواد غذایی ذیل پیشنهاد می شود؛

• رژیم غذایی مایع بعد از جراحی فک یا ارتوگناتیک

بعد از عمل فک، بیمار نمی تواند غذا را به راحتی در داخل دهان خود چرخانده و بجود. بنابراین باید در این مدت، از مایعات شفاف و نرم و روان (که نیاز به جویدن ندارد) استفاده کند.

نوشیدن آب و مایعات: مایعات جایگاه مهمی در رژیم غذایی بعد از عمل جراحی فک دارند. به طورکلی، کم آبی  منجربه سردرد، سرگیجه، تب، یبوست و ایجاد عفونت های ادراری و غیره می شود. بیماران جهت تسریع بهبودی پس از عمل و هیدراته شدن بدن، باید به صورت روزانه 2 تا 2.5 لیتر مایعات مصرف کنند. البته بهتر است مایعات مصرفی در طول روز به صورت یکنواخت و جدا از وعده های غذایی مصرف شود.

شیر و لبنیات: مصرف شیر و لبنیات (دوغ و ماست) پس از جراحی فک  به صورت روزانه برای بیماران می تواند مفید باشد. یکی از روش های غنی سازی شیر برای بیماران پس از جراحی فک، اضافه کردن 5 قاشق غذاخوری شیرخشک به ازای هر پیمانه شیرکامل است. بهتر است ابتدا کمی شیر گرم به پودر شیرخشک اضافه شود تا حالت خمیری پیدا کرده و سپس باقی شیر اضافه شود. برای درست کردن میلک شیک نیز از پودر میلک شیک با شیر غنی شده می توان استفاده کرد (برای بالابردن کالری، می توان خامه و بستنی به میلک شیک اضافه کرد). دوغ کامل یا دوغ کم چرب نیز یکی از مغذی ترین نوشیدنی ها در دوران نقاهت است.

سوپ ها: سوپ های خانگی را می توان با مقداری گوشت  پخته شده به صورت پوره درآورد تا طعم بهتر و کالری بیشتری را داشته باشد. از دیگر راه های غنی سازی سوپ، اضافه کردن خامه، گوشت ماهی یا پنیر رنده شده به آن است. همچنین می توان سوپ را با استفاده از شیر غنی شده تهیه کرد.

میوه ها: میوه ها پروتئین کمی دارند، بنابراین می توان آن ها را با برخی مواد دیگر مانند ماست ترکیب کرد.

چای و قهوه: این نوشیدنی ها دارای ارزش  غذایی کمی هستند. برای غنی سازی و افزایش کالری این مایعات، بهتر است مقداری شیر یا خامه به آن ها اضافه شود. توصیه می شود بیماران از مصرف قهوه طی 24 تا 48 ساعت اول بعد از جراحی فک خودداری کنند.

مکمل های غذایی: این مکمل ها می توانند به عنوان یک وعده غذایی مناسب و مفید در رژیم غذایی بعد از جراحی زیبایی فک گنجانده شود. استفاده از این مکمل ها برای بیماران ضروری نیست، اما اگر مصرف مواد غذایی از گروه  غلات یا لبنیات برای برخی بیماران دشوار باشد، یک یا دو وعده از این مکمل های غذایی جایگزین خوبی  خواهد بود. البته بیماران برای مصرف این مکمل ها باید با پزشک خود مشورت کنند. بیماران می توانند از مکمل هایی مانند Ensure و Entera meal استفاده کنند.

• نوشیدنی های مغذی پس از عمل ارتوسرجری

اسموتی: می توان از برخی  میوه ها مانند موز و سیب برای درست کردن اسموتی با شیر استفاده کرد. برای مغذی  کردن می توان عسل، خامه، بستنی و شکلات به آن اضافه کرد.

آبمیوه های طبیعی: مصرف آبمیوه های طبیعی شامل آب آناناس (بسیار مفید برای بهبود زخم های جراحی)، آب سیب و همچنین آب سبزیجات مانند کرفس، در بهبود بیماران بسیار مؤثر هستند.

شیر: شیر کامل، نوشیدنی بسیار مقوی و مغذی است که بیمار می تواند روزانه حداقل یک پیمانه شیر در دوران نقاهت خود مصرف کند.

شیر سویا: افرادی که به لاکتوز و شیر حساسیت دارند، می توانند به جای آن از شیر سویا استفاده کنند. شیر سویا ماده ای مقوی و غیرلبنی است که برخلاف محصولات لبنی، لاکتوز ندارد. این شیر دارای فواید زیاد از جمله خاصیت ضد التهابی و تقویت استخوان ها است. از این رو بیماران می تواند در رژیم غذایی بعد از جراحی زیبایی فک از این نوشیدنی استفاده کنند.

• رژیم غذایی نرم پس از جراحی زیبایی فک

با بهبودی نسبی بیمار چند روز پس از عمل جراحی فک (بسته به نوع عمل فک انجام شده این زمان برای بیماران متفاوت است)، بیمار قادر است دهان خود را باز و بسته  کند و برخی از غذاهای نرم را مصرف کند.

در هفته های اول پس از جراحی، بیمار باید از مصرف مواد غذایی سفت خودداری کند. بسیاری از غذاها مانند سوپ، به اندازه کافی نرم هستند و بیمار به راحتی قادر به  خوردن آن ها است. برخی دیگر از غذاها را می توان با خردکردن یا له کردن و با رعایت حداقل فشار به فک، مصرف کرد. برای آبکی شدن غذاها و سهولت در مصرف، می توان به آن ها آب مرغ یا گوشت اضافه کرد. در ذیل برخی از وعده های غذایی همراه با غذاهای نرم پیشنهاد می شود؛

وعده صبحانه:

• غلات صبحانه (بیسکویت های دایجستیو) با شیر، شکر یا عسل (ترجیحاً عسل)

• فرنی تهیه شده با شیرکامل و شکر

• تخم مرغ آب پز با پنیر رنده شده و نان نرم

• ماست خامه ای کامل با پوره موز یا سایر میوه ها

وعده های اصلی و میان وعده ها:

• سوپ های صاف شده غلیظ مانند سوپ های تهیه شده از عدس، لوبیا، خامه، سبزیجات، مرغ و گوجه فرنگی

• گوشت ریز خردشده یا پوره شده همراه با سس خانگی

• پاستا یا ماکارانی پوره شده با سس گوجه فرنگی، پنیر، گوشت چرخ کرده

• گوشت مرغ کاملا پخته شده و پوره شده به همراه سس خانگی

• غذاهای تهیه شده با سویا، ذرت، عدس یا لوبیا

• پوره سیب زمینی با مقداری شیر یا پنیر

• گوشت ماهی بدون استخوان ریزشده

• املت با پنیر رنده شده

• سبزیجات پوره شده (مانند کدو حلوایی، سیب زمینی، هویچ، ازگیل، شلغم) همراه با خامه و کره (حیوانی و گیاهی)

• برنج کته همراه با عصاره گوشت، مرغ، ماهی یا سبزیجات

دسر و پودینگ:

• اسموتی های میوه ای (مانند موز)

• پودینگ های شیری نرم مانند پودینگ برنج، سمولینا و کاسترد

• اسفناج نرم پوره شده با خامه یا کاسترد (پودری شبیه به نشاسته برای درست کردن دسر)

• میوه های پوره شده با کاسترد، خامه یا شیرعسل یا شیر تغلیظ شده

• پنیر خامه ای و ماست خامه ای یا پرچرب

• بستنی، ژله، شربت، کرم کارامل، دسرهای نرم

• کیک های نرم مانند چیزکیک