انواع فلج بعد از عمل تومور مغزی

فلج شدن بعد از عمل تومور مغزی در تعداد محدودی از موارد جراحی شده ممکن است به وجود آید. آسیب و عوارض می تواند حین عمل جراحی یا به دلایل مختلف دیگری به مغز وارد شود. در چنین مواردی قسمتی از مغز که وظیفه کنترل اندام های حرکتی را دارد، به علت فشار از طرف تومور مغزی و آسیبی که به سیستم عصبی- حرکتی وارد می‌شود باعث فلج عضلانی تمام یا بخشی از بدن می‌گردد.

لازم بذکر است که تاثیر تجربه و مهارت جراح مربوطه در میزان ریسک این عمل بسیار تعیین کننده است و می‌تواند تا حدود زیادی عوارض آن را کنترل کند. در این مقاله به طور کامل علائم، نحوه درمان و علت فلج بعد از تومور مغزی را شرح می دهیم.

علت فلج شدن بعد از جراحی تومور مغزی

همانطور که می‌دانید عمل تومور مغزی جزو جراحی های سنگین و حساس بوده و فلج شدن بخشی از بدن بصورت موقت یا دائمی می‌تواند از خطرناک‌ترین عوارض آن باشد. البته واکنش هر بیمار به عمل جراحی متفاوت است و با در نظر گرفتن جلسات فیزیوتراپی و توانبخشی زیر نظر متخصص بهبود می‌یابد. فلج شدن بعد از عمل جراحی تومور مغزی می‌تواند دلایلی داشته باشد که در ادامه به آنها می پردازیم:

آسیب به بافت عصبی

یکی از دلایل فلج بعد از عمل تومور مغزی آسیب های عصبی ناشی از جراحی است. در واقع بافتهای عصبی حرکتی مجاور تومور حین عمل جراحی ممکن است دچار کشیدگی، فشردگی و حتی قطعی شوند، که این امر باعث فلج اندام های حرکتی می‌شود.

ادم مغزی

یکی از دلایل فلج بعد از تومور مغزی ، ادم مغزی است. تورمی که در اطراف تومور به علت آب آوردن و جمع شدن حجم زیادی از مایعات بوجود می آید. قاعدتاً این حجم متراکم از مایعات به نواحی خاصی از مغز که مربوط به اندامهای حسی حرکتی است فشاری را وارد می‌کند که اگر حین عمل جراحی قابل تخلیه کردن نباشد احتمال فلج برخی از اندام‌ها وجود دارد.

خونریزی مغزی

خونریزی هنگام عمل تومور مغزی موجب افزایش فشار بر جمجمه بیمار می‌شود. این امر ممکن است موجب آسیب به رگ های خونی و عصب‌های حرکتی شده که در نهایت منجر به فلج اندام های حرکتی یا حداقل ضعیف شدن آن‌ها می‌شود.

موقعیت تومور در مغز

مکان شکل‌گیری تومور مغزی و تأثیرات مخرب آن و همچنین فشار وارده روی عصب های حرکتی می‌تواند منجر به فلج شدن بعد از عمل جراحی شود؛ زیرا جراح ممکن است برخی بافت های سالم اطرف تومور را همراه آن تخلیه کند

اختلالات جریان خونی

اختلال در جریان خون در حین عمل جراحی تومور مغزی بر اکسیژن رسانی به نواحی مختلف مغز تاثیر منفی می‌گذارد. اگر خون به حالت لخته و انباشته باشد و یا به دلایل دیگر رگ‌های خونی متراکم شود و با توجه به موقعیت تومور مغزی، این امر ممکن است باعث فلج شدن یا ضعف عضلانی گردد.

عوارض بیهوشی

چگونگی پاسخ بدن بیمار به داروهای بیهوشی بعد از انجام عمل جراحی، ممکن است باعث اختلال در جریان اکسیژن رسانی به سلول‌های مغز و عصب‌های حرکتی شود که این امر خطر فلج شدن را به دنبال دارد. لازم بذکر است که احتمال این اتفاق بسیار کم است.

سن و شرایط بیمار

شراط جراحی، سن بیمار، بیماری های زمینه ای ، نوع و محل تشکیل تومور در بیمار از مواردی است که در میزان ریسک فلج شدن بعد از جراحی تومور مغزی موثر است. به عنوان مثال به طور نسبتی بیماران سالم تر و یا جوان عوارض کمتری را بعد از جراحی تجربه می کنند.

علائم فلج ناشی از عمل تومور مغزی

میزان ضعف عضلانی در بیماران مختلفی که تحت عمل جراحی تومور مغزی قرار می‌گیرند متفاوت است علائم فلج بعد از تومور مغزی در همه بیماران یکسان نیست؛ اما بطور کلی از جمله علائم فلج بعد از تومور مغزی موارد زیر هستند:

• اختلال در بینایی از جمله دوبینی
• فلج بقسمتی از صورت
• عدم تعادل حرکت
• بی حسی بخشی از بدن
• نداشتن حس شناختی یا فلج شدن دست و پا

انواع فلج های پس از جراحی تومور مغزی

همانطور که گفتیم فلج بعد از جراحی تومور مغزی در بیماران متفاوت است، اما فلج انواع مختلفی دارد که در ادامه انواع فلج قسمت های مختلف بدن را توضیح می دهیم:

فلج صورت

فلج صورت یکی از عوارض احتمالی بعد از عمل تومور مغزی است، که گاهاً پس از چند هفته و به تدریج، صورت بیمار دفرمه شده و عضلات حرکتی صورت شخص مانند فک دچار مشکل می شود. این نوع فلج ممکن است با ضعف بینایی، شنوایی و همچنین سردرد همراه باشد.

آفازی

فلج آفازی همان اختلال در حرف زدن و لکنت زبان است. در واقع آفازی عارضه ایست که در نتیجه آسیب به عصب های محل شکل گیری تومور منجر به اختلال در گفتار و کلام فرد می شود. این امر ممکن است بلافاصله بعد از عمل جراحی یا به تدریج و پس از چند هفته برای بیمار بوجود آید.

همی پلژی

همی پلژی، فلج یک سمت بدن است. در این نوع فلج ممکن است تمام یا بخشی از اندام های یک طرف بدن به طور کامل فلج شود. همی پلژی معمولاً با حواس پرتی، عدم تمرکز و اختلال تکلم گفتاری و راه رفتن و… همراه است.

کوادری پلژی

کوادری پلژی یا همان فلج چهاراندام یکی دیگر از انواع فلج ، بعد از عمل جراحی تومور مغزی است. منظور از چهار اندام دست ها و پا ها است. این فلج بسته به میزان آسیب در محل تومور می‌تواند موقت یا دائمی باشد و ممکن است با فیزیوتراپی و توانبخشی بهبود یابد.

پاراپلژی

پاراپلژی فلج شدن پاها و کمر است. در این عارضه دست ها مشکلی ندارند. این نوع فلج یکی دیگر از انواع فلج محسوب می شود که به علت صدمه دیدن عصب های حرکتی بوجود می‌آید.

مونوپلژی

در مونوپلژی فقط یک اندام فلج می‌شود. در این عارضه به دلیل آسیب دیدن پروسه سیگنال دهی عصب به عضله، دست یا پا از یک طرف بدن فلج شده و بقیه اندام ها سالمند. این فلج موقت است و با جلسات فیزیوتراپی و کاردرمانی ای که پزشک تجویز می‌کند بهبود می یابد.

دیس فاژی

دیس‌فاژی ناشی از عمل تومور مغزی، به اختلال در بلع بیمار مربوط می‌شود. عمل جراحی با جراحتی که روی اعصاب محل تشکیل تومور ایجاد می‌کند، می تواند به اسپاسم، ضعف عضلانی در سر و گردن و اخلال در فرایند بلعیدن (فرو بردن غذا) منجر شود.

آتاکسی

فلج آتاکسی یکی از فلج های نادر ناشی از انجام عمل تومور مغزی است، که روی هماهنگی و تعادل حرکتی بیمار تاثیر منفی می‌گذارد. در واقع بیمار تقریباً اراده ای برای تعادل در راه رفتن، حرف زدن، بلعیدن و حرکت مردمک چشم ندارد. احتمال بروز این عارضه بسیار کم و طبق آمار در بیماران مغزی -نخاعی کمتر از 5 درصد است.

فلج اعصاب مغزی

فلج اعصاب مغزی فرد را دچار اختلالات حرکتی و گفتاری، انجام حرکات غیر ارادی مانند پرش شانه و دست، کم شدن حس لامسه و عدم تعادل می‌کند . لازم به ذکر است با توجه به شدت آسیب ناشی از تومور مغزی و جراحی آن، میزان شدید یا خیفیف بودن این فلج تعیین می‌شود .

راه های درمان فلج بعد از جراحی تومور مغزی

برای بهبود فلج بعد از عمل جراحی تومور مغزی به یک یا ترکیب چند روش پسا جراحی نیاز دارد. هدف کلی این روش های درمانی تقویت و بازتوانی عضلات ضعیف یا فلج شده است. همچنین در برخی موارد ممکن است با توجه به نظر و تشخیص پزشک متخصص، از داروهایی که به کاهش تورم و تشنج کمک می‌کند نیز استفاده شود. از جمله راه های درمانی فلج بعد از عمل تومور مغزی موارد زیر است:

دارودرمانی

برای کنترل میزان فلج اندام های حرکتی و جلوگیری از تشنج، ممکن است داروهای ضد صرع تجویز گردد؛ زیرا تشنج ممکن است موجب احتمال فلج بعد از عمل را افزایش دهد. البته تمامی داروها باید زسر نظر پزشک متخصص مصرف شوند. به هیچ عنوان نباید این دارو ها خودسرانه استفاده شود.

فیزیوتراپی و کاردرمانی

برای بهبود ضعف عضلانی بعد از جراحی تومور مغزی، فیزیوتراپی و کاردرمانی توصیه می‌شود. فیزیوتراپی روی تقویت عضلات تحلیل رفته، کمک به برگشت تعادل حرکتی، راه رفتن بیمار و همچنین افزایش پویایی رشته های عصبی تمرکز دارد. کاردرمانی نیز مجموعه ای از فعالیت‌ها است که به افزایش توان حرکتی، مهارت یادگیری و حتی بهبود ابعاد روانی و اجتماعی فرد کمک می کند. مجموع این امور درمانی موجب بهبود شرایط جسمی و روانشناختی بیمار می شود.

گفتاردرمانی

گفتار درمانی روشی کاربردی و مناسب برای بیمارانی است که دچار اختلال در صحبت کردن و فلج اندام صورت می‌شوند. در این روش گفتار درمانگر با آسیب شناسی از مشکلات ناشی از جراحی تومور مغزی، کمک می‌کند تا توانمندی صحبت کردن، ادراک ذهنی و قدرت یادگیری شخص بهبود یابد.

توانبخشی عصبی

توانبخشی عصبی مجموعه‌ای از فعالیت‌های روانشناختی و فیزیکی است که به ترمیم قوای سیگنال دهی عصب به عضله کمک می‌کند. این امر جهت بازتوانی عضلات ضعیف شده یا فلج شده ناشی از تومور مغزی با تشخیص جراح انجام می شود. توانبخشی عصبی می‌تواند فیزیوتراپی،کار درمانی، گفتار درمانی یا استفاده از تصاویر و فیلم‌های واقعیت مجازی، برای بهبود و بازگشت قوه یادگیری باشد.

چگونه انواع فلج بعد از عمل تومور مغزی را تشخیص دهیم؟

برای تشخیص نوع یا شدت فلج بعد از جراحی، روش های تشخیصی زیر می توانند موثر باشند:

معاینه فیزیکی: پزشک با معاینه فیزیکی و سنجیدن میزان هوشیاری، اندازه گیری رفلکس بدن در قسمت های آرنج و زانو و بررسی احتلال در تکلم تکلم و بینایی، احتمال بروز فلج را بررسی می کند.

آزمون های عملکردی: آزمون های ارزیابی عملکردی، مجموعه ای از تست ها و آنالیزها است که با در نظر گرفتن آن، حدود آسیب و ناتوانی بیمار در انجام فعالیتهای روزمره، شامل اختلالات حرکتی و شناختی، مشکلات گفتاری، ناتوانی در حفظ تعادل تعیین می شود. در واقع متخصص با علم به این شاخص، میزان فلج و ضعف عضلانی و مشکلات بیمار را تشخیص می‌دهد.

تصویربرداری مغزی: پزشک به کمک تصاویر بدست آمده از طریق سی تی اسکن (توموگرافی)، ام آر آی و نوار مغزی، وضعیت آسیب وارد شده به بافت های عصبی مغز را مطالعه می‌کند. در نتیجه پزشک از طریق این اطلاعات فلج یا عدم فلج اندام‌ها را تشخیص می دهد.

آزمایشات عصبی: آزمایشات عصبی به زبان ساده تست عصب و عضله یا همان EMG و NCS بوده که میزان هماهنگی عصب و عضله و همچنین سلامت پروسه سیگنال دهی عصب به عضله را بررسی می کند.

تست الکتروفیزیولوژی: یکی از روش‌های تشخیص سلامت یا عدم سلامت اعصاب و عضلات تست الکتروفیزیولوژی است. خروجی بدست آمده از این تست به پزشک متخصص این امکان را می‌دهد که رفتار و عملکرد عصب و مغز را مشاهده کند و هماهنگی آن با عضله را بررسی کند.

تست های تصویربرداری پیشرفته: EEG و FMRI از پیشرفته‌ترین و نوین‌ترین تصویربردار‌یهای علم پزشکی است، که با مطالعه آن سلامت یا عدم سلامت قوای حرکتی، شناختی، ادراکی و همچنین آسیب های احتمالی بافت های عصبی نواحی اطراف تومور مغزی سنجیده می شود.

چگونه از فلج شدن بعد از تومور مغزی جلوگیری کنیم؟

با رعایت اقدامات قبل و مراقبت های بعد از عمل و همچنین انتخاب جراح مناسب می توانید از عوارض مثل فلج شدن بعد از تومور مغزی جلوگیری کنید. در زمانی که نیاز به جلوگیری از تشدید فلج بعد از جراحی وجود دارد می‌توانید از راه های درمانی استفاده کنید.

آیا همه بیماران پس از جراحی دچار فلجی می شوند؟

در پاسخ به این سوال که آیا هر بیماری پس از انجام عمل جراحی به عارضه فلج اندام های حرکتی دچار می شود؟ باید پاسخ داد خیر؛ در بسیاری از بیماران فلج بعد از جراحی اتفاق نمی افتد، امادر برخی بیماران ممکن است به طور موقت یا دائمی بوجود آید. ضمن اینکه شدت فلج شدن ی در اندامهای حرکتی افراد مختلف، متفاوت است.

رایج ترین فلج بعد از عمل تومور مغزی کدام است؟

رایج ترین فلج بعد از عمل تومور مغزی نوع همی پلژی است که بسته به شرایط چگونگی عمل جراحی، گرید، اندازه، محل تشکیل و رشد تومور منجر به فلج یا ضعف عضلانی تمام یا بخشی از یک طرف بدن شود.

تاثیر انتخاب بهترین جراح تومور مغزی در کاهش خطر فلج شدن

یک جراح تومور مغزی می‌تواند ریسک عوارض ناشی از این جراحی را کاهش دهد.به همین علت توصیه می‌شود که جراحی ماهر و با تجربه را انتخاب کنید. برای انتخاب بهترین جراح، پارامتر های مختلفی از جمله: تجربه، نبوغ و مهارت، تحصلات و مدارک بین المللی جراح وجود دارد.