پرتو درمانی و شیمی درمانی بعد از عمل تومور مغزی چگونه است؟

شیمی درمانی و پرتو درمانی بعد از عمل تومور مغزی، از جمله مراحلی هستند که به طور رایج جهت درمان کامل بیماری استفاده می شوند. در واقع اگر بخواهیم به صورت اختصاصی تر به پروسه درمانی نگاه کنیم، بعد از جراحی تومورهای مغزی، ابتدا پرتودرمانی آغاز می شود تا احتمال رشد مجدد تومور کاهش یابد. سپس شیمی درمانی نیز با پرتودرمانی ترکیب می شود تا علائم بیماری کاهش یابد و درمان کامل تر صورت گیرد.

تحقیقات علمی نشان داده‌ است که افزودن شیمی درمانی به این مرحله درمانی می تواند نتایج طولانی ‌مدت بهتری را برای بیماران فراهم کند. شیمی درمانی معمولا با دوز و برنامه ‌ریزی متفاوتی ادامه می یابد و این روند ممکن است بین 6 تا 12 ماه طول بکشد.

در چه مواردی بعد از جراحی تومور مغزی پرتودرمانی نیاز است؟

زمانی که سلول های تومور در اندازه میکروسکوپی در مغز باقی بمانند، از پرتودرمانی متمرکز استفاده می شود. در این روش انکولوژیست می تواند تابش را به طور دقیق به سمت تومور هدف بگیرد و به کمک آن، علائم ناشی از تومور مغزی را کاهش دهد. همچنین ممکن است از این روش برای تومورهای مغزی غیر قابل جراحی یا متاستازهای مغزی استفاده شود.

متاستاز به معنی رشد تومورهایی است که از قسمت دیگری از بدن به مغز گسترش یافته اند. از آنجا که معمولا سرطان ریه به مغز سرایت می کند، برخی از بیمارانی که به آن مبتلا هستند، جهت پیشگیری از توسعه تومورها به مغز، از پرتودرمانی استفاده می‌ کنند.

برای چه تومورهایی به پرتو درمانی بعد از جراحی تومور مغزی نیاز است؟

پرتودرمانی در واقع مخصوص تومورهای مغزی خاصی نیست. گرچه بیشتر مواقع برای درمان تومورهای سرطانی و بدخیم به کار می رود، اما گاهی نیز ممکن است برای کاهش علائم بیماری، از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده یا کاهش احتمال رشد مجدد تومور استفاده شود. پرتودرمانی معمولا با استفاده از پرتوهای خارجی انجام می شود و ناحیه تحت تابش شامل خود تومور و ناحیه اطراف آن است.

در موارد متاستازهای گسترده، ممکن است پرتودهی کل مغز انجام شود تا احتمال بروز تومورهای جدید به حداقل برسد. این روش به دلیل دقت بالای خود، امکان هدف‌گیری مستقیم تومور را فراهم می کند و در عین حال آسیب به بافت سالم مغز را به حداقل می رساند.

عوارض پرتودرمانی بعد از جراحی تومور مغزی

درصورتی که پس از جراحی به پرتودرمانی نیاز شود، بیمار ممکن است برخی عوارض جانبی اولیه و ثانیه (دیرهنگام) را تجربه کند. در ادامه به توضیح این عوارض و برخی راهکارها جهت مدیریت و کاهش این عوارض خواهیم پرداخت.

عوارض جانبی اولیه پرتودرمانی

این عوارض در طول یا بلافاصله پس از درمان بروز کرده و معمولا موقتی هستند:

خستگی: احساس خستگی شدید که معمولا با ادامه جلسات درمانی تشدید می شود و ممکن است با استراحت بهبود نیابد.

ریزش مو: پرتودرمانی ناحیه مغز باعث ریزش مو در همان منطقه می شود که در برخی موارد ممکن است دائمی باشد.

مشکلات پوستی: قرمزی، خارش و تحریک پوست در ناحیه تابش.

حالت تهوع و استفراغ: به ویژه اگر ناحیه نزدیک به مرکز کنترل گوارشی در مغز تحت تابش باشد.

تورم مغز: این حالت ممکن است سردرد و تشنج ایجاد کند و معمولا با داروهای استروئیدی مدیریت می شود.

عوارض جانبی دیرهنگام پرتودرمانی

این عوارض ممکن است چندین ماه یا حتی سال ها پس از درمان بروز کند:

اختلال در حافظه و تمرکز: کاهش توانایی در یادگیری و حفظ اطلاعات.

تغییرات شناختی: مشکلات گفتاری، اختلال در تصمیم‌گیری یا تغییر در رفتار.

خطر ابتلا به تومور ثانویه: هرچند نادر، اما احتمال بروز تومور جدید در منطقه پرتودهی شده وجود دارد.

علائم شبیه سکته مغزی: مشکلات حرکتی و حسی.

راهکارهای کاهش عوارض پرتودرمانی

مدیریت خستگی: استراحت کافی، کاهش استرس و برنامه‌ریزی فعالیت های روزانه می تواند مؤثر باشد.

محافظت از پوست: از لباس های نرم و گشاد استفاده کنید و پوست خود را از نور خورشید محافظت نمایید.

مشاوره با پزشک: در صورت بروز عوارض شدید یا طولانی‌مدت، مشاوره با انکولوژیست ضروری است.

داروهای محافظ: داروهایی مانند آمیفوستین ممکن است برای کاهش آسیب به بافت های سالم استفاده شوند.

تغذیه مناسب: رژیم غذایی غنی از مواد مغذی به تقویت سیستم ایمنی و کاهش خستگی کمک می کند.

تمرینات شناختی: تمرینات تقویت حافظه و مهارت های ذهنی می تواند به کاهش اثرات شناختی کمک کند. در نهایت، همراهی تیم پزشکی و ارتباط مداوم با انکولوژیست می تواند در مدیریت بهتر این عوارض بسیار مؤثر باشد.

آیا پرتو درمانی برای تومور مغزی بدخیم است؟

پرتو درمانی یا رادیوتراپی، روشی برای درمان سرطان است و با تابش دوز بالای پرتو جهت کشتن سلول های سرطانی و کوچک کردن تومورهای بدخیم استفاده می شود. اما نمی توان گفت که این روش صرفا و اختصاصا برای تومور مغزی بدخیم به کار می رود. گاهی حتی اگر تومور خوش خیم باشد، در مکان غیر قابل دسترسی در مغز قرار دارد و با جراحی نمی توان آن را خارج کرد. بنابراین، از پرتودرمانی استفاده می شود. از دوزهای پایین پرتودرمانی در دستگاه‌های اشعه ایکس و برای دیدن بدن شما (مثل شکستگی استخوان یا بررسی دندان) استفاده می ‌شود.

آیا پرتو درمانی با شیمی درمانی متفاوت است؟

شیمی درمانی و پرتودرمانی هر دو روش هایی برای مقابله با سرطان هستند، اما از لحاظ شیوه عملکرد و هدف‌گذاری تفاوت های اساسی دارند.

در شیمی درمانی، پزشک با استفاده از داروهای سیتوتوکسیک سلول های سرطانی را در سراسر بدن مورد هدف قرار می دهد. این داروها از طریق جریان خون در کل بدن پخش شده و سلول های سرطانی را حتی در نقاط دور از تومور اصلی از بین می برند. به همین دلیل، شیمی درمانی یک روش سیستمیک محسوب می شود. این داروها معمولا به صورت تزریقی و گاهی خوراکی تجویز می شوند.

اما در پرتودرمانی، پزشک با استفاده از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس یا پروتون ها به سلول های سرطانی حمله می کند. پرتودرمانی معمولا یک روش موضعی است که مستقیما ناحیه مشخصی از بدن که درگیر تومور است، هدف قرار می دهد.

درچه مواردی بعد از جراحی تومور مغزی شیمی درمانی نیاز است؟

شیمی درمانی زمانی استفاده می شود که تومور مغزی بیمار پس از جراحی بازگردد. شایان ذکر است که گاهی درمان تومورهای مغزی با برخی داروهای شیمی درمانی سخت است، چون مغز با یک سد خونی مغزی محافظت می ‌شود. این یک فیلتر طبیعی بین خون و مغز است که از مغز در برابر مواد مضر (یا شیمیایی و خارجی) محافظت می‌ کند.

برای چه تومورهایی نیاز به شیمی درمانی بعد از جراحی تومور مغزی است؟

بیمار بعد از جراحی، برای درمان تومورهایی مثل گلیوما یا تومورهایی که عود می کنند و حتی با وجود برداشته شدن طی جراحی باز می‌ گردند، به شیمی درمانی نیاز پیدا خواهد کرد. همچنین از این روش در ترکیب با پرتو درمانی نیز برای کاهش علائم تومور یا از بین بردن تومورهای میکروسکوپی باقی مانده طی جراحی، استفاده خواهد شد.

عوارض شیمی درمانی بعد از جراحی تومورمغزی

شیمی درمانی بعد از جراحی تومور مغزی ممکن است عوارض جانبی مختلفی را به همراه داشته باشد که به دلیل تاثیر داروهای سیتوتوکسیک بر سلول های بدن رخ می دهد. در ادامه به توضیح این عوارض می پردازیم:

کم‌خونی و خستگی شدید

شیمی درمانی می تواند باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز خون شود که منجر به خستگی مفرط، تنگی نفس و ضربان قلب نامنظم می شود. مصرف غذاهای سرشار از آهن مانند سبزیجات برگ‌دار تیره، گوشت و خشکبار می تواند مفید باشد.

مشکلات گوارشی

یبوست یا اسهال ممکن است رخ دهد. توصیه می شود مایعات کافی بنوشید و از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید. در صورت تشدید علائم، تیم پزشکی می تواند داروهای مناسب تجویز کند.

آسیب به پوست و ناخن ها

خشکی و حساسیت پوست و شکنندگی ناخن ها ممکن است اتفاق بیفتد. استفاده از کرم های مرطوب ‌کننده و ضدآفتاب با SPF بالا توصیه می شود.

کاهش سیستم ایمنی

شیمی درمانی می تواند تعداد گلبول های سفید خون را کاهش داده و خطر عفونت را افزایش دهد. در صورت مشاهده تب یا علائم عفونت، باید سریعا با پزشک مشورت کرد.

ریزش مو

برخی داروهای شیمی درمانی ممکن است باعث نازک شدن یا ریزش موی سر شوند. این موضوع معمولا پس از پایان درمان بهبود می یابد. استفاده از کلاه‌گیس یا پوشش های محافظ می تواند راه‌حلی باشد.

افزایش خطر خونریزی و کبودی

کاهش تعداد پلاکت های خون می تواند منجر به خونریزی بینی، خونریزی لثه و کبودی شود. در صورت بروز این علائم، باید با پزشک تماس گرفت.

تهوع و استفراغ

داروهای ضد تهوع می توانند به کاهش این مشکل کمک کنند. تغییرات غذایی مانند مصرف وعده های کوچک و سبک نیز توصیه می شود.

مشکلات عصبی (نوروپاتی محیطی)

احساس بی‌حسی یا گزگز در دست ها و پاها ممکن است ایجاد شود. این عارضه گاهی دائمی است و باید به پزشک اطلاع داده شود.

تغییرات در حس چشایی و کاهش اشتها

شیمی درمانی ممکن است باعث تغییر در طعم غذاها و کاهش اشتها شود. مصرف غذاهای با طعم های متفاوت و تحریک‌کننده اشتها می تواند کمک‌کننده باشد.

مشکلات دهانی (موکوزیت)

ایجاد زخم ها و التهاب در دهان ممکن است غذا خوردن را دشوار کند. رعایت بهداشت دهان و مصرف دهان‌شویه های تجویز شده توسط پزشک ضروری است.

هر فرد به طور متفاوتی به شیمی درمانی واکنش نشان می دهد. بنابراین لازم است که تمامی عوارض به تیم پزشکی گزارش شود تا بتوان راهکارهای مناسبی برای کاهش این مشکلات ارائه کرد.

آیا شیمی درمانی برای تومور مغزی بدخیم است؟

همانطور که گفتیم، از شیمی درمانی جهت کشتن یا متوقف کردن سلول های سرطانی، کند کردن سرعت تکثیر سلول های مختلف، درمان سرطان و کاهش شانس بازگشت آن و در نهایت، کوچک کردن تومورهایی که باعث درد یا سایر مشکلات و عوارض هستند استفاده می شود. پس به نوعی می توان نتیجه گرفت که شیمی درمانی برای درمان تومورهای بدخیم، یا تومورهایی که مشکل ساز هستند مورد استفاده قرار می گیرد.

میزان موفقیت شیمی درمانی با پرتو درمانی بعد از جراحی تومور مغزی

به طور کلی، اگر پرتودرمانی و شیمی درمانی بعد از جراحی تومور مغزی صورت بگیرد، طول عمر بیمار افزایش پیدا می کند و می تواند سریع تر به روال عادی زندگی خود برگردد و علائم کمتری را نیز، تجربه کند.

شایان ذکر است که این دو روش در ترکیب با یکدیگر، تاثیر بسیار بیشتری دارند. بر اساس نتایج موسسه ملی بهداشت، بیمارانی که پس از پرتودرمانی، شیمی درمانی دریافت کردند، طول عمر بیشتری نسبت به بیمارانی داشتند که تنها پرتودرمانی را دریافت کردند. در کارآزمایی بالینی RTOG 9802 که بین سال های 1998 تا 2002 روی 251 بیمار مبتلا به گلیومای درجه پایین انجام شد، میانگین بقای بیمارانی که شیمی درمانی PCV (پروکاربازین، لوموستین و وین کریستین) دریافت کردند، 13.3 سال بود، در حالی که این مدت در گروهی که تنها پرتودرمانی را دریافت کردند به 7.8 سال محدود شد.

پژوهشگران این مطالعه تاکید دارند که ترکیب شیمی درمانی و پرتودرمانی می تواند گامی ارزشمند در افزایش طول عمر بیماران مبتلا به گلیومای درجه پایین باشد و راهی به سوی درمان های شخصی‌ سازی ‌شده باز کند.

آیا برای تومورهای مغزی خوش خیم هم شیمی درمانی یا پرتو درمانی انجام می شود؟

شیمی درمانی معمولی با دوزهای تجویزی ضعیف تر و پایین تر، گاهی جهت کوچک کردن تومورهای غیر سرطانی و خوش خیم یا کشتن سلول های سرطانی که پس از جراحی باقی مانده اند نیز به کار می رود. پرتودرمانی هم شامل دوزهای کنترل شده ای از تابش های پرانرژی (مثل اشعه ایکس) است که جهت از بین بردن تمام سلول های تومور استفاده می شود و می تواند برای درمان تومورهای خوش خیم مورد استفاده قرار بگیرد.

اگرچه به طور کلی، کمتر پیش می آید که از شیمی درمانی برای درمان تومور مغزی خوش خیم استفاده شود. چون طی این روش از داروهای بسیار قوی ای استفاده می شود که به صورت قرص، تزریقی یا سرم خواهد بود و عوارض سنگینی را خواهد داشت.