عمل جراحی قاعده جمجمه

عمل جراحی قاعده جمجمه روشی تخصصی برای درمان تومورها و سایر بیماری‌های این ناحیه، از جمله بخش‌های زیرین مغز، پشت چشم‌ها و حفره بینی است. این جراحی‌ که به دلیل پیچیدگی خود نیازمند دقت و مهارت بالایی هستند، به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند جراحی باز قاعده جمجمه که در آن یک برش در پوست سر ایجاد می‌شود تا جراح به ناحیه مورد نظر دسترسی داشته باشد و جراحی آندوسکوپی یا کم‌تهاجمی که از طریق بینی انجام شده و بدون نیاز به برش بزرگ، امکان درمان را فراهم می‌کند.

فرایند درمان توسط تیمی از متخصصان شامل جراحان مغز و اعصاب، گوش و حلق و بینی، انکولوژیست‌های جراحی مغز و اعصاب، رادیولوژیست‌های عصبی، آسیب‌شناسان عصبی و دیگر متخصصان مرتبط انجام می‌شود تا بهترین نتیجه برای بیمار حاصل گردد.

قاعده جمجمه چیست و کجا قرار دارد؟

قاعده جمجمه، که با نام پایه جمجمه نیز شناخته می‌شود، پایین‌ ترین بخش جمجمه را تشکیل می‌دهد. این ناحیه ساختاری پیچیده دارد و شامل غدد درون‌ ریز و قسمت‌های تحتانی استخوان‌های جمجمه است. قاعده جمجمه در کف جمجمه قرار دارد و پشت چشم‌ها و بینی امتداد می‌یابد.

این ناحیه از پنج استخوان اصلی شامل استخوان پیشانی، استخوان اتموئید، استخوان اسفنوئید، استخوان گیجگاهی و استخوان پس‌ سری تشکیل شده است. این استخوان‌ها با هم ساختاری محکم ایجاد می‌کنند که از بخش انتهایی مغز پشتیبانی کرده و از آن محافظت می‌کند. به عبارت دیگر می‌ توان قاعده جمجمه را به عنوان پایه‌ای در نظر گرفت که مغز درون آن قرار دارد.

کاربرد عمل قاعده جمجمه چیست و برای چه بیماری هایی انجام می شود؟

عمل جراحی قاعده جمجمه برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و ناهنجاری‌های این ناحیه انجام می‌شود. این روش برای برداشتن تومورهای خوش‌خیم و بدخیم پایه جمجمه، درمان ناهنجاری‌های شریانی وریدی (AVMs)، نورالژی سه ‌قلو و همچنین برطرف کردن نشت مایع مغزی نخاعی از بینی کاربرد دارد. علاوه بر این، برخی از کیست‌های مادرزادی و رشد های غیر طبیعی ناشی از عفونت نیز ممکن است به این جراحی نیاز داشته باشند.

از دیگر عارضه هایی که ممکن است با جراحی قاعده جمجمه درمان شوند، می‌توان به تومورهای هیپوفیز، مننژیوم (تومورهای غیرسرطانی مننژ)، کوردوما (تومور استخوانی نادر با رشد آهسته)، کرانیوفارنژیوم (رشد غیرطبیعی در نزدیکی غده هیپوفیز) و کرانیوسینوستوزیس (جوش خوردن زودهنگام استخوان‌های جمجمه در نوزادان) اشاره کرد. این جراحی همچنین برای فیستول مایع مغزی نخاعی که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مننژیت شود، آنوریسم مغزی و ناهنجاری‌های شریانی وریدی که به دلیل اتصال غیرطبیعی شریان‌ها و وریدها ایجاد می‌شوند، به کار می‌رود.

انواع جراحی قاعده جمجمه

جراحی قاعده جمجمه به دو روش جراحی باز (سنتی) و جراحی کم‌ تهاجمی انجام می‌شود که بسته به نوع، محل و اندازه تومور انتخاب می‌گردد.

جراحی باز قاعده جمجمه (روش سنتی)

در مواردی که تومورها بزرگ باشند یا موقعیت آن‌ها به گونه‌ ای باشد که روش‌های کم‌ تهاجمی کاربردی نداشته باشند، از جراحی باز استفاده می‌شود. در این روش، برش‌هایی در ناحیه صورت یا جمجمه ایجاد شده و گاهی نیاز به برداشتن بخش‌هایی از استخوان برای دسترسی به ناحیه موردنظر وجود دارد. این نوع جراحی معمولاً با تصویربرداری پیشرفته انجام می‌شود تا دقت افزایش یافته و خطرات کاهش یابد.

جراحی کم‌تهاجمی قاعده جمجمه

در برخی موارد، جراحان می‌توانند بدون ایجاد برش‌های بزرگ، از طریق روش‌های کم‌تهاجمی به تومور دسترسی پیدا کنند. این روش‌ها معمولاً درد کمتر، دوران نقاهت کوتاه‌تر و نتایج زیبایی بهتری دارند. سایر روش‌های کم‌ تهاجمی شامل موارد زیر هستند:

کرانیوتومی کم‌ تهاجمی

در این روش، برش‌های کوچک‌تری روی جمجمه ایجاد شده و از برش‌های بزرگ و تهاجمی جلوگیری می‌شود. این تکنیک درد کمتر و بهبود سریع‌تری نسبت به روش سنتی دارد.

جراحی آندونازال (از طریق بینی)

در این روش، جراحان از طریق حفره‌های سینوسی و بدون نیاز به برش خارجی به محل تومور دسترسی پیدا می‌کنند. این روش به‌ ویژه برای تومورهای هیپوفیز مناسب است و احتمال آسیب به ساختارهای اطراف مغز را کاهش می‌دهد.

تکنیک‌های پیشرفته مانند میکروسکوپی، لیزری و اولتراسونیک

برای تومورهای عمقی، از روش‌هایی مانند میکروسکوپ‌های جراحی، لیزر و اولتراسوند استفاده می‌شود که امکان برداشت دقیق‌تر تومور و کاهش آسیب به بافت‌های سالم را فراهم می‌کنند.

رادیوسرجری (جراحی پرتوی بدون برش)

این روش کاملاً غیرتهاجمی بوده و با استفاده از پرتوهای یونیزان دقیق، تومورها را از بین می‌برد. رادیوسرجری برای تومورهایی که دسترسی جراحی به آن‌ها دشوار است، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود و می‌تواند به‌عنوان درمان اصلی یا تکمیلی در کنار جراحی‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

عمل جراحی قاعده جمجمه چگونه انجام می شود؟

عمل جراحی قاعده جمجمه به روش های مختلفی انجام می شود که در ادامه هرکدام را برای شما به صورت جداگانه توضیح می دهیم.

جراحی آندوسکوپی از طریق بینی (ترانسفنوئیدال)

یکی از روش‌های نوین و کم‌تهاجمی برای درمان مشکلات قاعده جمجمه، جراحی آندوسکوپی است. در این تکنیک، پزشک با استفاده از یک آندوسکوپ و ابزارهای مخصوص، از طریق بینی یا در برخی موارد از دهان، به محل مورد نظر دسترسی پیدا می‌کند. این روش بدون نیاز به ایجاد برش در جمجمه، امکان برداشتن ضایعات یا تومورها را فراهم می‌آورد. جراحی آندوسکوپی علاوه بر کاهش زمان جراحی، خطرات و عوارض ناشی از روش‌های باز را نیز به حداقل می‌رساند. این تکنیک در ابتدا برای درمان اختلالات غده هیپوفیز به کار می‌رفت، اما امروزه برای طیف وسیعی از بیماری‌های قاعده جمجمه استفاده می‌شود.

جراحی باز قاعده جمجمه (کرانیوتومی)

در مواردی که قاعده جمجمه حاوی توده‌های بزرگ، چسبنده به بافت‌های حیاتی یا دارای خونریزی باشد، جراحی باز یا کرانیوتومی ضروری خواهد بود. در این روش، بخشی از استخوان جمجمه به ‌طور موقت برداشته می‌شود تا جراح بتواند مستقیماً به ناحیه مورد نظر دسترسی داشته باشد. این روش به دلیل دسترسی گسترده‌تر، امکان برداشتن کامل ضایعات را فراهم می‌کند، اما در برخی موارد نیاز به رادیوتراپی یا شیمی‌درمانی تکمیلی دارد تا سلول‌های باقی‌مانده از بین بروند. با وجود پیشرفت‌های آندوسکوپی، همچنان جراحی باز در موارد پیچیده و خاص، بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شود.

عوارض و خطرات عمل قاعده جمجمه

عوارض ناشی از جراحی قاعده جمجمه بسته به شرایط فردی بیمار و شیوه‌ای که جراح در نظر می گیرد، متفاوت است. این عوارض ممکن است تأثیرات جدی بر سلامت و کیفیت زندگی بیمار داشته باشند. بنابراین، لازم است پیش از تصمیم‌ گیری، با پزشک و تیم درمانی درباره خطرات و مزایای این جراحی مشورت شود. به طور کلی این روش ممکن است خطر آسیب به نواحی اطراف را به همراه داشته باشد که می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:

• کاهش شنوایی یا کم‌ شنوایی
• فلج عصب صورت
• عفونت
• نشت مایع مغزی نخاعی
• اختلال در عملکرد اعصاب جمجمه‌ای
• مننژیت (عفونت پرده‌های مغزی)

مدت زمان انجام عمل قاعده جمجمه

به‌ طور متوسط جراحی قاعده جمجمه حدود چهار تا پنج ساعت طول می‌کشد، اما در شرایط پیچیده‌تر ممکن است تا شش ساعت نیز به طول بیانجامد. به طور کلی این زمان بر حسب شرایط بیمار و تکنیک به کار گرفته شده و …متغیر است.

اگر روی بیمار جراحی های کم تهاجمی انجام شود، این جراحی 3 تا 5 ساعت زمان می‌برد. در مواردی که جراحی باز انجام شود، ممکن است جراحی 5 تا 7 ساعت طول بکشد. مهم‌ ترین نگرانی پس از این جراحی، حفظ عملکرد عصبی بیمار است. به همین دلیل، تیم درمانی پس از عمل وضعیت عصبی بیمار را به‌ دقت بررسی و تحت نظر قرار می‌دهد که خود ممکن است چندین ساعت طول بکشد.

اقدامات قبل از عمل جراحی قاعده جمجمه

آماده‌ سازی بدن برای جراحی مغز تنها بخشی از فرآیند برنامه‌ ریزی است. برای آسان تر شدن ترمیم و بهبودی برای بدن، بهتر است برخی اقدامات پیش از جراحی انجام شوند. این مراحل شامل موارد زیر است:

ارائه سوابق پزشکی کامل: تمامی اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت، بیماری‌های قبلی و سوابق درمانی باید در جلسه مشاوره قبل از جراحی ارائه شود.

فهرست داروهای مصرفی: لیستی از تمامی داروها، شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و مکمل‌های دارویی، تهیه و در اختیار پزشک قرار داده شود.

اطلاع از حساسیت‌های دارویی: اگر سابقه آلرژی به داروها یا مواد خاصی وجود دارد، باید به پزشک اطلاع داده شود.

اجتناب از مصرف دارو بدون مشورت: مصرف هرگونه دارو یا مکمل بدون هماهنگی با پزشک پیش از جراحی باید متوقف شود.

ناشتا بودن قبل از جراحی: به دلیل انجام جراحی تحت بیهوشی عمومی، ناشتا بودن در مدت زمان مشخص‌شده توسط پزشک الزامی است.

قطع مصرف سیگار و الکل: حداقل چند هفته پیش از جراحی، مصرف سیگار و الکل باید متوقف شود تا روند بهبودی بهتر و سریع‌تر صورت گیرد.

مراقبت های بعد از عمل جراحی قاعده جمجمه

بعد از جراحی قاعده جمجمه، بیمار تحت نظر تیم پزشکی قرار می‌گیرد تا روند بهبودی به خوبی پیش برود و امکان بازگشت به فعالیت‌های روزمره فراهم شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز به ادامه درمان وجود داشته باشد که شامل روش‌هایی مانند پرتودرمانی یا رادیوسرجری می‌شود. همچنین، انجام تصویربرداری‌های دوره‌ ای برای بررسی عدم بازگشت ضایعه ضروری است. از آنجا که این جراحی و علائم اولیه آن می‌توانند فشار روانی زیادی به بیمار وارد کنند، دریافت حمایت روحی و عاطفی از سوی خانواده و دوستان اهمیت زیادی دارد.

در دوران نقاهت پس از جراحی قاعده جمجمه، کنترل درد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که می‌توان با مصرف داروهای مسکن، روش‌های آرام‌ سازی مانند مدیتیشن، فیزیوتراپی و تحریک الکتریکی عصب آن را کاهش داد. مراقبت از زخم جراحی نیز باید با رعایت بهداشت، عدم استفاده از مواد شیمیایی و پرهیز از فشار بر محل جراحی انجام شود. تغذیه سالم شامل مصرف غلات کامل، روغن‌ زیتون، امگا 3 و میوه‌ها و سبزیجات، نقش مهمی در بهبود بیمار دارد، درحالی‌که باید از نمک، قند، کافئین و غذاهای فرآوری‌شده پرهیز کرد. همچنین، مصرف هرگونه مکمل غذایی باید تحت نظر پزشک باشد.

آیا عمل قاعده جمجمه کشنده است؟

جراحی قاعده جمجمه در صورتی که برای درمان تومور قاعده جمجمه باشد، می‌ توانند جدی و تهدیدکننده زندگی در نظر گرفته شود ، اما امروزه گزینه‌های درمانی نوینی برای مقابله با آن‌ها در دسترس است که با استفاده از آنها احتمال مرگ و میر به 2 تا 7.6 درصد رسیده است. این جراحی با هدف اصلاح یا بازسازی نقص‌های جمجمه انجام می‌شود، اما ممکن است با خطراتی مانند عفونت، لخته خون، تشنج یا سکته نیز همراه باشد.

بهترین جراح قاعده جمجمه در ایران

بهترین جراح قاعده جمجمه پزشکی است که در این حوزه تخصص و تجربه کافی دارد و با بهره‌ گیری از جدیدترین تکنیک ‌ها و فناوری‌ها، ایمنی و اثربخشی درمان را تضمین می‌کند. برخی از ویژگی‌های بهترین جراح قاعده جمجمه شامل تحصیلات و تجربه و مهارت فنی بالا است.

گذراندن دوره‌های تخصصی جراحی مغز و اعصاب و احتمالاً فلوشیپ در جراحی قاعده جمجمه و توانایی انجام جراحی‌های پیچیده و دقیق در این جراحان بسیار حائز اهمیت است. دانش عمیق آناتومی مغز، توانایی ارتباطی قوی، دسترسی به فناوری‌ های پیشرفته و تعهد به مراقبت بیمار محور می تواند در نتایج جراحی تاثیر مثبتی داشته باشد. انتخاب یک جراح با این ویژگی‌ها، نقش مهمی در موفقیت جراحی و بهبود بیمار دارد.