اسکولیوز چیست؟
نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟
اسکولیوز چیست؟ اسکولیوز یکی از بیماریهای مرتبط با ستون فقرات بوده که معمولاً خفیف است و علائمی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند منجر به کمردرد و حالت بدنی غیر طبیعی شود. این بیماری راههای درمانی متفاوتی دارد که در این مقاله به آنها اشاره می‌کنیم. همچنین در مورد علل، علائم، عوارض، نحوه تشخیص و پیشگیری از آن صحبت خواهیم کرد.
ستون فقرات از مجموعه‌ای از مهره‌های مستطیلی‌شکل تشکیل شده است. هنگامی که از پشت به ستون فقرات نگاه می‌کنید، به‌طور معمول صاف به نظر می‌رسد. اما در صورت ابتلا به اسکولیوز (Scoliosis) که با چرخش مهره‌ها همراه است، ستون فقرات منحنی شده و اغلب شبیه S یا C می‌شود. با این انحنا به نظر می‌رسد که فرد یک طرف متمایل شده است.
در اسکولیوز، انحنای ستون فقرات 10 درجه یا بیشتر است. انحنای ستون فقرات ناشی از اسکولیوز ممکن است در سمت راست یا چپ ستون فقرات یا در هر دو طرف در بخش‌های مختلف رخ دهد. هم مهرهای قفسه سینه و هم مهره‌های کمری می‌توانند تحت تأثیر اسکولیوز قرار گیرند. اسکولیوز نوعی دفورمیتی ستون فقرات است.
علائم و نشانه‌های اسکولیوز
افراد مبتلا به اسکولیوز، شاید هنگام ایستادن کمی خم شوند. آنها همچنین علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- طول نابرابر پاها
- انحنای قابل مشاهده کمر
- برجستگی یکی از استخوان‌های کتف
- بیرون‌زدگی دنده‌های یک طرف بدن
- بالاتر بودن یک طرف باسن از طرف دیگر
- شانه‌های نامتقارن و کمری که به پهلو تغییر جهت می‌دهد
همراه با علائم قابل مشاهده، اسکولیوز دارای نشانه‌های زیر است:
- سفتی کمر
- درد پایین کمر
- مشکل در ایستادن
- ضعف عضلات مرکزی
- خستگی ناشی از فشار عضلانی
- تنفس سخت به‌علت انحنای مهره‌های قفسه سینه
- درد و بی‌حسی در پاها (به‌دلیل فشرده شدن اعصاب)
علت ابتلا به اسکولیوز چیست؟
علت اسکولیوز بسته به نوع آن متفاوت است، اما موارد زیر را میتوان به‌عنوان دلایل این بیماری در نظر گرفت:
- تغییر ژنتیکی
- آسیب ستون فقرات
- تومور در ستون فقرات
- ناهنجاری مهره‌ها در طول رشد جنینی
- بیماری‌هایی که بر اعصاب و عضلات تأثیر می‌گذارند
انواع بیماری های اسکولیوز
اسکولیوز دارای سه نوع مختلف است که در ادامه هر یک از آنها را توضیح می‌دهیم:
اسکولیوز مادرزادی (Congenital Scoliosis)
اولین نوع اسکولیوز، مادرزادی است که انحنای ستون فقرات در آن به‌دلیل بدشکل شدن مهره‌ها ایجاد می‌شود. اسکولیوز مادرزادی ممکن است در اوایل دوران نوزادی در صورت وجود علائم ظاهری تشخیص داده شود، اما تشخیص بسیاری از موارد آن بعداً در دوران کودکی انجام می‌شود.
با رشد کودک، اسکولیوز تشدید شده و بدن دچار عدم تقارن می‌شود. به‌طور معمول، اسکولیوز مادرزادی با رویکرد انتظار درمان می‌شود. جراحی تنها در صورتی در نظر گرفته می‌شود که انحنای ستون فقرات به‌وضوح بدتر شود و کودک با دفرمیتی مداوم و خطر ابتلا به درد در آینده مواجه باشد.
اسکولیوز ایدیوپاتیک (Idiopathic Scoliosis)
نوع دوم این بیماری، اسکولیوز ایدیوپاتیک است. چندین دهه است که دانشمندان در حال مطالعه تاریخ طبیعی و ژنتیک اسکولیوز را مطالعه می‌کنند، اما تا به امروز، علت اسکولیوز ایدیوپاتیک هنوز ناشناخته است. اما شایع‌ترین زمان بروز اسکولیوز ایدیوپاتیک شروع نوجوانی یا حدود 10 سالگی است. رشد می‌تواند باعث تشدید این نوع اسکولیوز شود. بنابراین ابتلا به اسکولیوز در کودکی که رشد قابل توجهی دارد، نگران‌کننده است. هنگامی که این نوع اسکولیوز در کودکان 2 ساله یا کوچک‌تر تشخیص داده شود، اسکولیوز ایدیوپاتیک نوزادی نامیده می‌شود.
اسکولیوز عصبی-عضلانی (Neuromuscular Scoliosis)
کودکی که به بیماری عصبی-عضلانی زمینه‌ای مبتلا بوده، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اسکولیوز است. ستون فقرات صاف نیاز به تعادل ماهیچه‌‌‌ای و قدرت طبیعی نیم‌تنه دارد. در بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا (مهره شکاف‌دار) و دیستروفی عضلانی، عضلات اغلب ضعیف و نامتعادل هستند که منجر به انحنای ستون فقرات می‌شوند.
کودک مبتلا به اسکولیوز عصبی-عضلانی باید از بریس استفاده کند تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. جراحی زمانی انجام می‌شود که انحنای ستون فقرات به 50 درجه رسیده باشد. با گذشت زمان، این انحنا بدتر شده و در نتیجه منجر به عدم تعادل پیش‌رونده نیم‌تنه می‌شود. اگر ستون فقرات دارای انحنای 80 درجه باشد، مشکلات تنفسی به‌دلیل کاهش فضای ریه‌ها ایجاد می‌شوند.
چه کسانی بیشتر به بیماری اسکولیوز مبتلا می‌شوند؟
برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به اسکولیوز هستند. به عبارت دیگر، سن، جنسیت و سابقه خانوادگی از عوامل خطر بروز این بیماری هستند:
سابقه خانوادگی: اسکولیوز می‌تواند ارثی باشد، اما اکثر کودکان مبتلا به اسکولیوز سابقه خانوادگی این بیماری را ندارند.
بیماری زمینه‌ای: افرادی که دارای بیماری یا آسیب زمینه‌ای تأثیرگذار بر ستون فقرات، ماهیچه‌ها و اعصاب هستند، بیشتر به اسکولیوز مبتلا می‌شوند.
سن: سن اولین عامل خطر این بیماری محسوب می‌شود. نوجوانان بیشتر در معرض ابتلا به اسکولیوز هستند، علائم و نشانه‌های آن معمولاً در این دوره شروع می‌شوند.
جنسیت: اگرچه هم دختران و هم پسران تقریباً به‌طور یکسان به اسکولیوز خفیف مبتلا می‌شوند، اما دختران در معرض خطر بسیار بالاتری برای تشدید انحنای ستون فقرات و نیاز به درمان هستند.
عوارض و خطرات اسکولیوز
با اینکه اکثر افراد مبتلا به اسکولیوز دارای شکل خفیف این بیماری هستند، گاهی با عوارضی همراه است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
مشکلات تنفسی: در اسکولیوز حاد، قفسه سینه ممکن است به ریه‌ها فشار وارد کرده و در نتیجه تنفس را دشوارتر کند.
مشکلات کمر: افرادی که در کودکی به اسکولیوز مبتلا بودند، ممکن است در بزرگسالی بیشتر دچار کمردرد مزمن شوند، به‌خصوص اگر انحنای ستون فقرات آنها زیاد بوده و درمان نشده باشد.
مشکلات ظاهری: با تشدید اسکولیوز تغییرات محسوس‌تری مانند باسن و شانه‌های نامتقارن، دنده‌های برجسته، و تغییر جهت کمر و بالاتنه به سمت پهلو ایجاد می‌شوند. افراد مبتلا به اسکولیوز اغلب از ظاهر خود آگاه هستند.
به‌علاوه، اسکولیوز حاد در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:
- آرتریت
- آسیب عصبی
- مشکل در تنفس
- آسیب به اندام‌ها
- دفرمیتی فیزیکی
- درد طولانی‌مدت
- نشت مایع نخاعی
نحوه تشخیص اسکولیوز
تشخیص زودهنگام اسکولیوز برای درمان موفقیت‌آمیز آن بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر تاریخچه پزشکی کامل و معاینه، تصویربرداری اشعه ایکس ابزار تشخیصی اولیه اسکولیوز است. برای تشخیص اسکولیوز، پزشک میزان انحنای ستون فقرات را در تصویر اشعه ایکس اندازه‌گیری می‌کند. روش‌های دیگر زیر ممکن است برای انحناهای غیر ایدیوپاتیک، الگوهای انحنای غیر معمول یا اسکولیوز مادرزادی مورد استفاده قرار گیرند:
ام‌آر‌آی: این روش از ترکیب آهنرباهای بزرگ و کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کند.
سی‌تی اسکن: این روش با ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری از بدن استفاده می‌کند. سی‌تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی و اندام‌ها را نشان می‌دهد. تصاویر سی‌تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به تصاویر اشعه ایکس دارند.
درمان اسکولیوز
درمان اسکولیوز برای همه موارد ضروری نیست. اگر پزشک درمان را توصیه کند، نوع اسکولیوز، درجه انحنای ستون فقرات، سابقه خانوادگی اسکولیوز، سن بیمار و تعداد سال‌های رشد باقی‌مانده تا بلوغ اسکلتی را در نظر می‌گیرد. درمان بر تسکین علائم، تمرکز دارد و لزوماً انحنای مهره‌ها را صاف نمی‌کند. هدف از درمان کاهش علائم، جلوگیری از پیشرفت انحنا و بهبود عملکرد ستون فقرات است.
در اسکولیوز خفیف، ممکن است پزشک شما را تحت نظر داشته باشد و برای نظارت بر پیشرفت آن، هر چند وقت یک‌بار تصویربرداری اشعه ایکس را تجویز کند. اما اگر شما یا فرزندتان نیاز به درمان داشته باشید، پزشک شیوه‌های زیر را توصیه می‌کند:
بریس اسکولیوز
در کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، پوشیدن بریس می‌تواند از تشدید انحنای ستون فقرات جلوگیری کند. بریس‌ها معمولاً از پلاستیک ساخته شده‌اند و جلو و پشت بدن شما را از زیر بغل تا لگن می‌پوشانند. بسیاری از کودکان از بریس 16 تا 23 ساعت در روز استفاده می‌کنند و آن را برای دوش گرفتن درمی‌آورند. بریس از زیر لباس‌های گشاد مشخص نیست و این شما را از انجام فعالیت‌های روزمره باز نمی‌دارد. طبق مطالعات، اگر کودکان طبق دستورالعمل از این بریس‌ها استفاده کنند، می‌توانند در 80 درصد مواقع از بدتر شدن انحنای مهره‌های خود جلوگیری کنند.
جراحی اسکولیوز
جراحی یکی دیگر از روش‌های درمانی اسکولیوز محسوب می‌شود. اگر انحنای ستون فقرات بیش از 40 درجه بوده یا در حال تشدید باشد، جراحی به یکی از سه روش‌های زیر انجام می‌شود:
جراحی با استفاده از میله‌های قابل تنظیم: این روش برای اصلاح اسکولیوز حادتر در کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، انجام می‌شود. جراح در این جراحی میله‌هایی را با سیم فلزی به ستون فقرات یا دنده‌ها متصل می‌کند. جراح متناسب با رشد کودک، طول میله‌ها را هر 3 تا 6 ماه تنظیم می‌کند. وقتی رشد به پایان رسید، میله‌ها را بیرون می‌آورد و فیوژن ستون فقرات را انجام می‌دهد.
فیوژن ستون فقرات: در این نوع روش جراحی، جراح تکه‌های استخوان یا مواد مشابهی را بین استخوان‌های ستون فقرات شما قرار می‌دهد. او از سیم فلزی برای نگه داشتن استخوان‌ها در جای خود استفاده می‌کند تا زمانی که با هم رشد کنند یا به هم جوش بخورند. این جراحی می‌تواند انحنای ستون فقرات شما را کاهش دهد و از بدتر شدن آن جلوگیری کند. سیم فلزی به‌طور دائم در ستون فقرات شما باقی می‌ماند.
جراحی وی‌بی‌تی: وی‌بی‌تی که روش درمانی جدیدتر است، برای کودکان استفاده می‌شود. در این روش، جراح پیچ‌هایی را روی لبه بیرونی انحنای ستون فقرات قرار می‌دهد و رشته محکمی را از داخل پیچ‌ها رد می‌کند. همانطور که ستون فقرات بلندتر می‌شود، رشته رشد را در سمت ستون فقرات منحنی کاهش می‌دهد تا طرف دیگر ستون فقرات به آن برسد. در نهایت ستون فقرات صاف‌تر رشد می‌کند. پیچ‌ها و رشته‌ها برای همیشه در بدن باقی می‌مانند.
تفاوت اسکولیوز با کیفوز
اسکولیوز زمانی رخ می‌دهد که طرفین ستون فقرات به شکل «s» یا «c» درمی‌آیند. از سوی دیگر، کیفوز زمانی اتفاق می‌افتد که ستون فقرات به سمت عقب انحنای غیر طبیعی پیدا می‌کند. کیفوز به‌طور معمول بالای کمر را (مهره‌های گردنی) درگیر می‌کند، اما اسکولیوز اغلب در قسمت قفسه سینه (وسط کمر) ظاهر می‌شود.
اسکولیوز باعث کوتاهی قد کودک می‌شود؟
بله، اسکولیوز می‌تواند باعث کوتاه شدن قد کودکان شود. به عبارت دیگر، هرچه انحنای ستون فقرات بیشتر شود، کودک به‌طور غیر طبیعی به یک طرف خم می‌شود. در نتیجه این تغییر ساختاری می‌تواند باعث کوتاهی قد او شود.
آیا اسکولیوز منجر به کمردرد می‌شود؟
بله. اسکولیوز ممکن است به‌دلیل ایجاد فشار بر ستون فقرات باعث بروز کمردرد شود. این درد با افزایش انحنای ستون فقرات تشدید می‌شود.
آیا اسکولیوز باعث فلج شدن می‌شود؟
در موارد نادر اسکولیوز به‌تنهایی باعث فلج یا سایر مشکلات شدید عصبی در بزرگسالان می‌شود، اما می‌تواند با تنگ شدن کانال نخاعی همراه باشد و در نتیجه منجر به تحریک عصبی، درد پا و احتمالاً ضعف شود.
افراد دارای اسکولیوز باید از انجام چه کارهایی پرهیز کنند؟
افراد مبتلا به اسکولیوز باید از انجام برخی کارها خودداری کنند تا بیماری آنها تشدید نشود. به‌عنوان مثال، پایین آوردن سر به هنگام کار با موبایل، شنا کردن به‌صورت مکرر، خوابیدن به روی شکم و حمل وسایل سنگین به‌خصوص با یک طرف بدن باعث بدتر شدن انحنای ستون فقرات می‌شوند.
همچنین تمرین بک‌بند (خم کردن کمر به سمت عقب)، ژیمناستیک، فوتبال، اسب‌سواری، گلف، تنیس، پرش‌های بلند، حرکات رقص مانند باله و برخی حرکات یوگا می‌توانند ستون فقرات قفسه سینه شما را صاف کنند. این حرکت مکرر می‌تواند باعث پیچش بیشتر مهره‌ها در انحنای ستون فقرات شود و به‌سرعت پیشرفت اسکولیوز را افزایش دهد.
آیا میتوان از بیماری اسکولیوز پیشگیری کرد؟
هیچ راهی برای پیشگیری از اسکولیوز تأیید نشده است. اگر به اسکولیوز مبتلا هستید، پزشک ممکن است تقویت عضلات کمر و شکم از طریق تمرین‌های کششی و فیزیوتراپی را توصیه کند. این امر می‌تواند از بدتر شدن انحنای ستون فقرات جلوگیری کند.
برای تشخیص و درمان اسکولیوز به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر به اسکولیوز مبتلا هستید، برای تشخیص و درمان آن باید به متخصص ارتوپد مراجعه کنید. او در زمینه مشکلات مرتبط با ستون فقرات تخصص دارد و با شما همکاری می‌کند تا بهترین راه را برای درمان انحنای مهره‌ها تعیین کند.
