فلج نیمه صورت یا بلز چیست؟
نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟
فلج بلز وضعیتی است که باعث فلج موقت صورت می‌شود. این عارضه معمولاً فقط ماهیچه‌های یک طرف صورت را تحت تأثیر قرار میدهد. افرادی که به فلج نیمه صورت یا بلز مبتلا می‌شوند، ممکن است لبخندی کج داشته باشند یا نتوانند یکی از پلک‌های خود را کامل ببندند. در موارد بسیار محدود ممکن است این عارضه کل صورت را درگیر کند. فلج بلز زمانی اتفاق می‌افتد که عصب هفتم جمجمه (عصبی که عضلات صورت را کنترل می‌کند) دچار التهاب و تورم می‌شود.
برخی از بیماری‌ها مانند عفونت‌های ویروسی می‌توانند باعث التهاب و در نهایت فلج بلز شوند اما در بسیاری از موارد فلج بلز دلیل مشخصی ندارد. فلج بلز می‌تواند هر فردی را در هر سنی مبتلا کند. اما شایع‌ترین سنین ابتلا به این عارضه بین 15 تا 60 سال است و میانگین سن شروع آن 40 سال است.
علائم فلج بلز
علائم اصلی فلج بلز، بی حرکت شدن عضلات یک سمت از صورت است. از دید عموم به نظر می‌رسد یک طرف صورت شامل پیشانی، ابرو، چشم و پلک و گوشه دهان افتاده است. علائم فلج بلز به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و در عرض 48 تا 72 ساعت به اوج خود می‌رسند. برخی افراد دچار ضعف خفیف عضلات صورت می‌شوند و برخی دیگر فلج کامل عضلانی را در صورت خود تجربه می‌کنند.
وقتی فرد دچار فلج بلز می‌شود، چین دادن به پیشانی یا بالا بردن ابرو ها، پلک زدن و بالا بردن گوشه لب ممکن است در سمت آسیب دیده دشوار یا غیرممکن باشد. در این شرایط صورت بی حس یا سنگین می‌شود اما همچنان لمس و دما مانند گرما و خنکی در سمت آسیب دیده صورت احساس می‌شود.
سایر علائم فلج بلز ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- خشکی چشم
- درد صورت یا گوش
- از دست دادن چشایی
- صدای زنگ و وزوز گوش
- حساسیت بیش از حد به صداها
- عدم کنترل آب دهان در یک قسمت صورت
- مشکل در صحبت کردن، خوردن یا نوشیدن
علت و دلایل ابتلا به فلج بل یا بلز
التهاب و فشرده شدن عصب هفتم جمجمه عامل اصلی فلج بل است. هفتمین عصب جمجمه‌ای حامل سیگنال‌های عصبی است که حرکات و حالات صورت را کنترل می‌کند. همچنین این عصب حامل سیگنال‌های عصبی است که در چشایی نقش دارند و اشک در چشم تولید می‌کنند. دو تا از این عصب‌ها در بدن هر فرد قرار دارد که هر کدام یک طرف صورت را کنترل می‌کنند. هنگامی که فرد دچار فلج بلز می شود، بر نحوه حرکت ماهیچه های یک طرف صورت تاثیر می‌گذارد.
سایر محرک‌ها مانند استرس، بیماریهای متعدد از جمله خود ایمنی، کم خوابی و ضربات جسمی، ممکن است باعث ضعف سیستم ایمنی شود و روی عصب هفتم تاثیر گذاشته و باعث فلج بلز شود. اما دانشمندان دریافته‌اند که اصلی ترین دلیل برخی از عفونت‌های ویروسی هستند که ممکن است باعث التهاب عصب هفتم جمجمه‌ای شده و نهایتا منجر به فلج بلز شود. این ویروس‌ها شامل موارد زیراند:
- کووید 19
- ویروس واریسلا زوستر
- ویروس اپشتین بار (مونونوکلئوز)
- هرپس سیمپلکس 1 (ویروسی که باعث عفونت‌های دهان مانند تبخال می‌شود)
نحوه تشخیص فلج بلز
پزشک می‌تواند بر اساس برخی علائم فلج بلز را تشخیص دهد. شایع‌ترین علائم فلج بلز عدم توانمندی در حرکت دادن اجزای یک طرف صورت است بنابراین در طی معاینه فیزیکی پزشک از فرد می‌خواهد که عضلات صورت خود را به روش‌های خاصی حرکت دهد. مهمترین یافته معاینه فیزیکی فلج بل، ضعف جزئی یا کامل پیشانی است.
شایان ذکر است برخی از بیماری‌ها از جمله سکته مغزی، سارکوئیدوز، بیماری لایم، عفونت‌های باکتریایی گوش میانی، مولتیپل اسکلروزیس و تومورهای نزدیک عصب صورت گاهی اوقات می‌توانند باعث فلج صورت شوند که شبیه فلج بل است. بنابراین پزشک معمولاً می‌تواند فلج بل را بر اساس سابقه علائم و معاینه به طور دقیق تشخیص دهد. اما گاها نیاز است برای اطمینان از وجود فلج بلز یک یا چند مورد از این آزمایشات را انجام دهید:
- آزمایش خون برای بررسی شرایطی مانند بیماری لایم یا سارکوئیدوز
- پونکسیون کمری (آسیب نخاعی) برای بررسی مننژیت ، بیماری لایم یا سارکوئیدوز
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI یا توموگرافی کامپیوتریCT برای رد سکته مغزی، تومور، مولتیپل اسکلروزیس یا سایر علل آسیب عصبی
- الکترومیوگرافی EMG برای اندازه گیری فعالیت و آسیب عصبی، این آزمایش ممکن است به پزشک کمک کند تا سرعت بهبودی شما را پیش‌بینی کند.
راه های درمان فلج نیمه صورت یا بلز
در اکثر موارد فلج بلز بدون درمان و با گذشت زمان بهبود می‌یابد. با این حال، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از این درمان‌ها را برای تسکین علائم و بهبودی سریع تر توصیه کند:
جراحی پلاستیک: در موارد نادری که فلج بل از بین نمی‌‌رود، عمل جراحی پلاستیک صورت یک گزینه است. این جراحی می‌تواند به اصلاح عدم تقارن صورت و بسته شدن پلک کمک کند.
تحریک الکتریکی: اگرچه برخی از پزشکان، تحریک الکتریکی را برای جلوگیری از دست دادن عضلات صورت پس از فلج بل توصیه می‌کنند، اما مطالعات فایده و سود زیادی را از این درمان نشان نداده‌اند.
داروهای ضد ویروسی: داروهای ضد ویروسی ممکن است بهبود را تسریع کنند. اما مشخص نیست که آنها روی درمان فلج بلز، چقدر تاثیر گذارند. اصولا پزشکان این داروها را فقط برای فلج شدید بل تجویز می‌کنند. این درمان زمانی بهترین نتیجه را دارد که با کورتیکواستروئیدهای خوراکی ترکیب شود.
کورتیکواستروئیدهای خوراکی: کورتیکواستروئیدهای خوراکی، داروهایی هستند که می‌توانند به کاهش تورم عصبی کمک کنند. این دارو ممکن است در عین حال به بیمار کمک کند تا حرکات صورت را سریعتر به دست آورد. این درمان زمانی موثرتر است که بیمار ظرف 48 ساعت پس از مشاهده علائم، تحت نظر پزشک شروع به مصرف دارو کند.
مراقبت از چشم: قطره‌های چشمی، از جمله اشک مصنوعی، چشم‌های خشک و تحریک شده را تسکین میدهد. گاها بیمار توانایی بستن پلک خود را ندارد و در این شرایط ممکن است لازم باشد از یک چسب چشم برای محافظت از آن چشم در برابر خشکی، محرک‌ها و آسیب‌ها استفاده شود. مراقبت از چشم برای جلوگیری از آسیب به قرنیه که یکی از عوارض جدی فلج بل است، بسیار مهم است .
آیا فلج بلز دائمی است؟
در 80 درصد موارد فلج بلز دائمی نبوده و پس از مدتی، عملکرد ماهیچه‌های صورت خود به طور کامل به دست می‌آید. اما گاها این ضعف صورت می‌تواند طولانی مدت باشد. هر چه مدت زمان بهبودی طولانی‌تر باشد، احتمال بروز مشکلات پایدار بیشتر می‌شود. مشکلاتی که ممکن است به صورت پایدار به وجود آیند شامل فلج کامل صورت، کاهش حس چشایی و ترشح بزاق است که در درصد کمی از موارد ایجاد می‌شوند.
آیا در کودکان هم اتفاق می‌افتد؟
فلج بلز ممکن است در کودکان نیز رخ دهد. برای اکثر کودکان، این عارضه معمولاً به مرور زمان و به خودی خود، کاملاً برطرف می‌شود و بسته به علت بیماری، درمان می‌شود. شایان ذکر است که درصد کمی از بیماران مبتلا به این عارضه در سنین کودکی هستند. میانگین سنی ابتلا به این بیماری 40 سال است و اکثر بیماران در سنین 15 تا 60 سالگی هستند.
عوارض و خطرات فلج بلز
در صورتی که مدت زمان ابتلا به فلج بلز بالا باشد، ممکن است بعضی از آسیب‌های دائمی در ظاهر یا برخی مشکلات سلامتی، روی زندگی فرد تاثیر بگذارد. عوارض و خطرات ناشی از فلج بلز ممکن است شامل آسیب غیر قابل برگشت به عصب صورت یا رشد مجدد نامنظم رشته‌های عصبی باشد که نهایتا منجر به انقباض غیرارادی عضلات خاص در هنگام تلاش برای حرکت دادن عضلات دیگر شود. برخی دیگر از این عوارض و خطراتی که بر اثر فلج بلز ایجاد می‌شود شامل موارد زیراند میباشد:
- سردرد
- خشکی دهان
- درد اطراف گوش
- عدم کنترل آب دهان
- ضعف عضلات صورت
- حالات چهره نامعقول
- از دست دادن چشایی
- مشکل در بستن یک چشم
- احساس سنگینی در صورت
- مشکل در صحبت کردن و غذا خوردن
- هایپراکوزیس( حساسیت به صدا ها)
- سینکینزیس(حرکات غیرارادی و نامطلوب صورت)
آیا بعد از درمان می‌‍توان دوباره به فلج بلز مبتلا شد؟
فلج بلز یکی از علل اصلی فلج صورت در سراسر جهان است. این عارضه در برخی موارد، ممکن است یک مسئله تکرار شونده باشد. محققین تخمین می‌زنند که فلج بل مکرر در حدود 8 درصد از موارد رخ میدهد. مطالعه‌ای روی 185 بیمار فلج بلز بین 4 تا 70 سال نشان داد که احتمال عود فلج بل در دو سال اول پس از شروع بیماری بیشتر است.
این مطالعه نشان میدهد فلج بلز عودکننده بیش از 15 درصد از بیماران را تحت تأثیر قرار داده است که برخی از آنها این بیماری را همراه با دیابت و فشار خون بالا تجربه می‌کنند. در صورتی که فلج بلز به درستی تشخیص داده و درمان شود، خطر فلج طولانی مدت صورت و عود محدود تر شده و پروسه درمان به خوبی پیش می‌رود.
