جراحی زیبایی فک یا جراحی ارتوگناتیک

جراحی زیبایی فک که با عنوان جراحی ارتوگناتیک یا جراحی اصلاحی فک نیز شناخته می‌شود، روشی برای اصلاح ناهنجاری‌های فک و دندان است. این جراحی عملکرد صحیح فک و دهان بیمار را ممکن می‌سازد و باعث بهبود ظاهر فک می‌شود. این عمل می‌تواند شامل روش‌های جراحی و ارتودنسی باشد که برای هم‌راستا کردن فک‌ها و قرار دادن آن‌ها در موقعیت درست خود انجام می‌شوند.

چرا جراحی زیبایی فک انجام می‌شود؟

عمل زیبایی فک برای رفع ناهنجاری‌های فک و دردها و مشکلات ناشی از آن انجام می‌شود. این ناهنجاری‌ها ممکن است در اثر یک حادثه یا یک بیماری ایجاد شوند و یا نقص هنگام تولد باشند. همچنین بعضی افراد ممکن است از ظاهر فک خود رضایت نداشته باشند که با این جراحی می‌توان این مشکل را نیز برطرف کرد. به طور ‌کلی دلایل انجام جراحی فک موارد زیر هستند.

• زمانی‌که چانه فرد بیش از حد کوچک یا بزرگ باشد.

• چانه فرد بسیار رو به جلو یا عقب است.

• کج بودن فک

• مشکلات مفصل فک

فک طبیعی که نیاز به جراحی ندارد باید چگونه باشد؟

در فک طبیعی دندان‌های فک بالا و فک پایین مانند یک پازل روی هم قرار می‌گیرند و دندان‌های بالا مقداری روی دندان‌های جلویی پایینی را می‌پوشانند.

انواع جراحی زیبایی فک

جراحی زیبایی فک دارای انواع مختلفی است که هر کدام برای درمان اختلال‌های موجود در قسمت‌های مختلف فک به‌کار می‌روند. انواع جراحی شامل موارد زیر هستند؛

• جراحی زیبایی فک بالا

این جراحی روی فک بالا یا ماگزیلا انجام می‌شود. زمانی که فرد دچار مشکلات زیر باشد، این جراحی انجام می‌شود.

• • فک بالایی بیرون زده باشد.

  • عقب بودن فک بالا

  • اوپن بایت ((open bite: زمانی که دهان فرد بسته است دندان‌های پایین و بالا باهم برخوردی نداشته باشند.

  • کراس بایت (crossbite): زمانی که دهان فرد بسته است بعضی از دندان‌های پایینی بیرون از دندان‌های بالایی قرار می‌گیرند.

  • کاهش رشد وسط صورت (Midfacial hyperplasia): در این عارضه‌، رشد قسمت میانی صورت کاهش می‌یابد.

• جراحی زیبایی فک پایین

این جراحی روی فک پایین یا مندیبل (mandible) انجام می‌شود. جراحی فک پایین برای رفع جلو زدگی یا عقب بودن فک پایین انجام می‌شود.

• جراحی زیبایی چانه

جراحی چانه یا ژنیوپلاستی برای رفع عقب رفتگی چانه انجام می‌شود. این جراحی گاهی همراه با جراحی فک پایین برای رفع عقب رفتگی فک پایین انجام می‌شود.

• جراحی اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

زمانی که علائم ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی با درمان‌های دیگر تسکین پیدا نکنند، جراحی انجام می‌شود. این علائم شامل درد و حساسیت در فک، درد در مفصل فک، حس تیر کشدن اطراف گوش و صورت، قفل شدن فک، مشکل در جویدن و یا درد هنگام جویدن هستند. چند مورد از انواع جراحی اختلال گیجگاهی فکی شامل آرتروسنتز (Arthrocentesis)، آرتروسکوپی (Arthroscopy) و جراحی مفصل باز یا آرتروتومی (Arthrotomy) هستند.

• جراحی دو فک یا دوبل

جراحی دو فک (Bimaxillary osteotomy) زمانی انجام می‌شود که هر دو فک بالا و پایین دچار مشکل شده باشند.

ارتودنسی و جراحی فک

معمولاً افرادی که مشکلات مربوط به فک دارند، دندان‌های نامنظمی نیز دارند. به همین دلیل برای انجام جراحی زیبایی فک لازم است تا قبل از آن ارتودنسی انجام شود. بریس‌های ارتودنسی در زمان جراحی و پس از آن حدود 6 ماه تا 1 سال روی دندان بیمار باقی می‌مانند. تا زمانی که بریس‌ها روی دندان شما قرار دارند، باید هر 6 تا 8 هفته یک‌بار توسط ارتودنتیست ویزیت شوید. پس از برداشت بریس‌ها دندان‌پزشک ممکن است پلاک متحرک را برای استفاده در طول شب به شما توصیه کند تا دندان‌هایتان در موقعیت جدیدشان ثابت شوند.

مراحل جراحی فک

جزئیات مراحل عمل زیبایی فک بسته به نوع آن متفاوت است. به طور کلی مراحل جراحی به ترتیب زیر است.

• برای انجام این جراحی، بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود.

• برش‌هایی در قسمت استخوان فک زده می‌شود تا آن‌ها را در جای درست خود قرار دهند. این عمل زیبایی معمولاً از داخل دهان انجام می‌شود ولی در مواقعی نیز برش‌های کوچکی بیرون از دهان زده می‌شوند.

• بعد از این که تغییر موقعیت فک انجام شد، ممکن است از صفحات، پیج، سیم و بندهای کشی برای نگه‌داری استخوان در موقعیت جدید خود استفاده شود. پیچ های مورد استفاده که از بریس‌های دندان پزشکی نیز کوچک‌تر هستند، با گذشت زمان با استخوان ادغام و یکی می‌شوند.

• در بعضی مواقع ممکن است پیوند استخوان انجام شود که این استخوان‌ها معمولاً از ساق پا، لگن و دنده خود فرد گرفته می‌شوند و با صفحه یا پیچ محکم می‌شوند. در موارد دیگر ممکن است از تغییر شکل استخوان برای جای‌گیری مناسب فک استفاده شود.

• در انتها جراح برش‌هایی را که در ناحیه لثه (در اکثر مواقع) ایجاد کرده بود، بخیه می‌زند.

مدت زمان انجام جراحی فک

جراحی زیبایی فک حدوداً 2 تا 5 ساعت طول می‌کشد اما مدت زمان دقیق آن با توجه به روش و نوع جراحی متفاوت است. ولی امکان دارد که درمان ناهنجاری‌های فک فقط به جراحی محدود نشود. درمان ناهنجاری‌های فک ممکن است تا 3 سال طول بکشد. علت طولانی بودن مدت زمان درمان این است که معمولاً افراد قبل از جراحی به مدت حدوداً 18 تا 24 ماه احتیاج به ارتودنسی دارند.  

اقدامات قبل از جراحی زیبایی فک

مهم‌ترین اقدامی که قبل از جراحی ارتوگناتیک انجام دهید اطمینان از انجام آن است. حتماً در جلسه مشاوره با جراح خود در مورد جزئیات نتایج جراحی صحبت کنید تا مطمئن شوید انتظاراتتان با انجام این جراحی برآورده خواهد شد یا خیر. قدم بعدی این است که اطلاعات پزشکی و سلامتی خود مانند بیماری‌ها، سوابق حساسیت، داروها و مکمل‌های مصرفی و دیگر موارد مرتبط را به صورت کامل در اختیار پزشک قرار دهید. به سؤالات پزشک با دقت گوش دهید و تمام موارد را به او بگویید تا اگر احتیاج است دوز داروهایتان را تنظیم کنند.

پس از آن پزشک نسخه آزمایش‌هایی را برای شما می‌نویسد تا وضعیت سلامتی و استخوان‌های فک شما را ارزیابی کند. معمولاً برای بررسی اثرات جراحی قبل از انجام آن و پس از دوران نقاهت از شما عکس می‌گیرند. قبل از جراحی ممکن است به چند جلسه ویزیت جراح و ارتودنتیست برای برنامه ریزی درمان احتیاج داشته باشید.

بعد از جراحی پزشک محدودیت‌های در غذا خوردن برای شما در نظر می‌گیرد. به همین دلیل بهتر است مواد غدایی لازم را قبل از جراحی خریداری و آماده‌سازی کنید. جراحی شما احتمالاً در شرایط بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود که برای آمادگی داشتن باید مواردی که پزشک به شما می‌گوید را انجام دهید.

دوران نقاهت و مراقبت های بعد از جراحی زیبایی فک

بعد از جراحی اصلاحی فک یک آتل پلاستیکی در دهان بیمار قرار دارد که در حین جراحی جای‌گذاری شده است. در اکثر مواقع بیمار پس از جراحی در بیمارستان بستر نمی‌شود اما ممکن است احتیاج باشد فرد 1 تا 4 روز برای مراقبت بیشتر در بیمارستان بماند. پس از عمل، جراح دستورالعمل‌هایی را به شما می‌دهد که باید طبق آن عمل کنید تا دوران نقاهت راحت‌تری را پشت سر بگذارید. توصیه‌های پزشک می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• استفاده از پک یخ در 24 ساعت اول

• داروهای تجویزی و مسکن‌ها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.

• استفاده از آتل پلاستیکی به صورت دائم به جز زمان تمیز کردن دندان‌ها و خوردن غذا. پزشک آتل پلاستیکی را حدود 8 ماه بعد از جراحی برمی‌دارد.

• محدود کردن رژیم غذایی به مایعات در هفته‌های اولیه پس از جراحی

• رعایت بهداشت دهان با توجه به دستورالعمل‌های پزشک

• عدم استعمال دخانیات

• پرهیز از انجام فعالیت‌های بدنی شدید و ورزش

• اگر در حال انجام ارتودنسی هستید، احتمالاً درمان شما برای 6 ماه تا 1 سال بعد از جراحی ادامه دارد.

پس از گذراندن دوران نقاهت بیمار معمولاً به فرصتی برای عادت کردن به ظاهر جدیدش نیاز دارد.

مزایای جراحی زیبایی فک

عمل زیبایی فک می‌تواند مشکلاتی را که ناشی از هم‌راستا نبودن فک پایین و فک بالا است را حل کند. همچنین زمانی که ارتودنسی نتواند این عارضه را اصلاح کند، جراحی گزینه مناسبی است. انجام این جراحی می‌تواند مزایای زیر را به همراه داشته باشد:

• عملکرد دندان‌ها بهبود پیدا می‌کند که در نتیجه جویدن برای فرد راحت‌تر خواهد شد.

• برطرف شدن مشکلات مربوط به بلع یا گفتار

• سایش و خرابی بیش از حد دندان‌های فرد کاهش می‌یابد.

• افزایش قابلیت لب‌ها برای بسته شدن کامل

• رفع درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی TMJ)) و دیگر مشکلات فک

• بازسازی آسیب به صورت و نقص‌های هنگام تولد

• رفع آپنه‌ی انسدادی خواب یا سندروم وقفه تنفسی حین خواب (OSA: Obstructive Sleep Apnea)

• بهبود ظاهر و افزایش اعتماد به نفس فرد

عوارض عمل زیبایی فک یا ارتوگناتیک

پس از جراحی زیبایی فک فرد ممکن است دچار عوارضی شود که معمولاً کوتاه مدت هستند. این عوارض با مراقبت‌هایی که بیمار طبق دستورالعمل‌های پزشک انجام می‌دهد، رفع می‌شوند. این عوارض موارد زیر هستند:

• تورم

• بی‌حسی موقتی در لب پایینی یا بالایی

• درد

• کبودی

• سفت شدن فک و صورت

• مشکل در غذا خوردن که می‌توان تحت نظر متخصص تغذیه آن را رفع کرد.

 در صورتی که دچار علائم زیر شدید، حتماً به پزشک اطلاع دهید:

• تب بیش از 38 درجه

• تنگی نفس ناگهانی

• درد، قرمزی یا تورم شدید در ناحیه جراحی که به جای بهبود یافتن رو به بدتر شدن هستند.

• اسهال و استفراغ

• باز شدن بخیه‌ها

• ترشحات سبز بودار که از ناحیه جراحی خارج می‌شوند. به‌خصوص اگر محل جراحی قرمز تیره باشد یا هنگام لمس کردن گرما حس شود.

• خون‌ریزی مداوم

خطرات جراحی اصلاحی فک یا ارتوگناتیک چیست؟

جراحی زیبایی فک مانند هر جراحی دیگری ممکن است خطراتی داشته باشد. معمولاً با توجه به نوع جراحی و شرایط هر شخص پزشک خطرات را به طور کامل به بیمار توضیح می‌دهد. خطرات این جراحی نادر هستند و ممکن است برای هر فردی رخ ندهد. این خطرات شامل موارد زیر هستند:

• عفونت

• جابه‌جایی موقعیت فک

• تغییر در گفتار

• آسیب به دندان‌ها

• مشکل در ترمیم استخوان‌ها

• ایجاد مشکل در مفصل فک مانند ایجاد درد جدید در مفصل گیجگاهی فکی TMJ))

• خطرهای مربوط به بی‌هوشی عمومی مانند واکنش به بی‌هوشی

• خون‌ریزی بیش از حد

• سینوس بینی

• مشکلات مربوط به هم‌راستا نبودن فک‌ها که منجر به انجام جراحی مجدد شود.

کاندیدای مناسب جهت جراحی فک

افرادی که علائم و شرایط زیر را دارند، کاندیدای مناسبی برای انجام جراحی فک در نظر گرفته می‌شوند:

• درد در مفصل گیجگاهی فکی TMJ))

• بیمارانی که خوردن، جویدن و بلعیدن برای آن‌ها مشکل است.

• افرادی که فکشان در یک راستا قرار ندارد.

• آسیب به فک در تصادف

• نقص‌های مادرزادی

• بیماری که دچار عوارض ناشی از مشکلات فک مانند آپنه‌ی انسدادی خواب و میگرن شده است.

• افردی که از ظاهر خود رضایت ندارند اما نسبت به نتایج واقع بین هستند.

آیا جراحی فک را می توان در سنین کودکی و یا نوجوانی انجام داد ؟

خیر، بهترین زمان برای انجام عمل فک یا جراحی ارتوگناتیک وقتی است که رشد فک فرد کامل شده باشد. این سن معمولاً اواخر نوجوانی و اوایل دهه بیست سالگی در نظر گرفته می‌شود. در اکثر زنان رشد صورت و فک بین 14 تا 16سالگی و در مردان بین 17 تا 21 سالگی کامل شده است و زمان مناسبی برای انجام این جراحی است.

آیا عدم تقارن جزیی فک احتیاج  به جراحی دارد؟

تشخیص جزئی بودن عدم تقارن و روش‌های مناسب درمان آن بر عهده پزشک است. اما در اکثر مواقع، زمانی که مشکل فرد به عدم تقارن جزئی در دندان‌ها محدود شود، این عارضه با ارتودنسی یا روش‌های دندان‌پزشکی ترمیمی قابل درمان است. اما وقتی‌که نامتقارن بودن ناشی از عدم تقارن اسکلتی باشد، باید با جراحی ارتوگناتیک یا عمل زیبایی فک درمان شود.

میزان درد جراحی زیبایی فک چقدر است؟

جراحی فک تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود، در نتیجه فرد در هنگام جراحی دردی را حس نمی‌کند. پس از جراحی میزان درد هر بیمار می‌تواند با بیمار دیگر متفاوت باشد. اگر فرد اقدامات پس از جراحی را به درستی انجام درد و داروهای تجویزی را به موقع مصرف کند، می‌تواند درد و ناراحتی در دوران نقاهت را به حداقل خود برساند.

آیا آثار زخم یا بخیه بعد از عمل فک روی صورت باقی می ماند؟

عموماً جراح برش‌ها را داخل دهان ایجاد می‌کند به همین علت اسکاری قابل مشاهده نخواهد بود. در بعضی مواقع جراح برش‌هاس کوچکی در خط فک ایجاد می‌کند که در بیشتر مواقع پس از چند هفته جای زخم آن محو خواهد شد.

جراحی فک توسط کدام متخصص انجام می شود؟

جراحی ارتوگناتیک یا جراحی زیبایی فک را جراح دهان، فک و صورت انجام می‌دهد. برای انجام ارتوسرجری که ارتودنسی و جراحی فک همراه با هم انجام می‌شوند، جراح فک و متخصص ارتودنسی با همکاری این درمان را پیش می‌برند.

هزینه عمل زیبایی فک چقدر است؟

هزینه جراحی زیبایی فک می‌تواند به فاکتورهای متعددی بستگی داشته باشد. یکی از فاکتورهای تعیین کننده نوع عمل است. همان‌طور که در این مقاله نیز شرح دادیم، این روش زیبایی شامل انواع گوناگونی از جراحی‌هاست به همین دلیل نمی‌توان هزینه دقیقی برای آن در نظر گرفت. همچنین فاکتورهای دیگری مانند جراح، محل زندگی شما و هزینه‌های بیمارستان نیز می‌توانند در میزان این هزینه تفاوت ایجاد کنند. توجه داشته باشید که هزینه‌‌ی آزمایش‌ها، داروها و موارد این چنینی به هزینه اصلی جراحی اضافه خواهند شد.